7. Sattamo Paricchedo

7. Sattamo paricchedo

Vipākacittappavattiniddeso

376.

Anantañāṇena niraṅgaṇena,

Guṇesinā kāruṇikena tena;

Vutte vipāke matipāṭavatthaṃ,

Vipākacittappabhavaṃ suṇātha.

377.

Ekūnatiṃsa kammāni, pākā dvattiṃsa dassitā;

Tīsu dvāresu kammāni, vipākā chasu dissare.

378.

Kusalaṃ kāmalokasmiṃ, pavatte paṭisandhiyaṃ;

Taṃ taṃ paccayamāgamma, dadāti vividhaṃ phalaṃ.

379.

Ekāya cetanāyekā, paṭisandhi pakāsitā;

Nānākammehi nānā ca, bhavanti paṭisandhiyo.

380.

Tihetukaṃ tu yaṃ kammaṃ, kāmāvacarasaññitaṃ;

Tihetukaṃ duhetuñca, vipākaṃ detyahetukaṃ.

381.

Duhetukaṃ tu yaṃ kammaṃ, taṃ na deti tihetukaṃ;

Duhetukamahetuñca, vipākaṃ deti attano.

382.

Tihetukena kammena,

Paṭisandhi tihetukā;

Duhetukāpi hoteva,

Na ca hoti ahetukā.

383.

Duhetukena kammena,

Paṭisandhi duhetukā;

Ahetukāpi hoteva,

Na ca hoti tihetukā.

384.

Asaṅkhāramasaṅkhāraṃ , sasaṅkhārampi deti hi;

Sasaṅkhāramasaṅkhāraṃ, sasaṅkhāraṃ phalaṃ tathā.

385.

Ekāya cetanāyettha, kusalassa ca soḷasa;

Vidhā vipākacittāni, bhavantīti pakāsaye.

386.

Ārammaṇena hoteva, vedanāparivattanaṃ;

Tadārammaṇacittampi, javanena niyāmitaṃ.

387.

Kāmāvacaracittena, kusalenādinā pana;

Tulyena pākacittena, gahitā paṭisandhi ce.

388.

Balavārammaṇe iṭṭhe, cakkhussāpāthamāgate;

Manodhātu bhavaṅgasmiṃ, tāya āvaṭṭite pana.

389.

Vīthicittesu jātesu, cakkhuviññāṇakādisu;

Jāyate javanaṃ hutvā, paṭhamaṃ kāmamānasaṃ.

390.

Sattakkhattuṃ javitvāna, paṭhame kusale gate;

Tadevārammaṇaṃ katvā, teneva sadisaṃ puna.

391.

Vipākaṃ jāyate cittaṃ, tadārammaṇasaññitaṃ;

Sandhiyā tulyato mūla-bhavaṅganti pavuccate.

392.

Tañca santīraṇaṃ ettha, dassanaṃ sampaṭicchanaṃ;

Gaṇanūpagacittāni, cattāreva bhavanti hi.

393.

Yadā hi dutiyaṃ cittaṃ, kusalaṃ javanaṃ tadā;

Tena tulyavipākampi, tadārammaṇakaṃ siyā.

394.

Sandhiyā asamānattā, dve nāmānissa labbhare;

‘‘Āgantukabhavaṅga’’nti, ‘‘tadārammaṇaka’’nti ca.

395.

Yadā hi tatiyaṃ puññaṃ, javanaṃ hoti tena ca;

Sadisaṃ tatiyaṃ pākaṃ, tadārammaṇakaṃ siyā.

396.

‘‘Āgantukabhavaṅga’’nti, idampi ca pavuccati;

Iminā pana saddhiṃ cha, purimāni ca pañcapi.

397.

Yadā catutthaṃ kusalaṃ, javanaṃ hoti tena ca;

Tulyaṃ catutthaṃ pākaṃ tu, tadārammaṇataṃ vaje.

398.

Āgantukabhavaṅgaṃ tu, tadārammaṇanāmakaṃ;

Purimāni cha pākāni, iminā honti satta tu.

399.

Tasmiṃ dvāre yadā iṭṭha-majjhattārammaṇaṃ pana;

Āgacchati tadāpāthaṃ, tadā vuttanayenidha.

400.

Ārammaṇavaseneva, vedanā parivattati;

Upekkhāsahitaṃ tasmā, hoti santīraṇaṃ mano.

401.

Upekkhāsahitesveva, javanesu catūsupi;

Tehi tulyāni cattāri, pākacittāni jāyare.

402.

Vedanāyāsamānattā, accantaṃ purimehi tu;

Honti piṭṭhibhavaṅgāni, cattārīti ca nāmato.

403.

Pañcimāni vipākāni, purimehi ca sattahi;

Saddhiṃ dvādasa pākāni, bhavantīti viniddise.

404.

Cakkhudvāre tathā evaṃ, sotādīsvapi niddise;

Dvādasa dvādasa pākā, samasaṭṭhi bhavantime.

405.

Ekāya cetanāyeva, kamme āyūhite pana;

Samasaṭṭhi vipākāni, uppajjanti na saṃsayo.

406.

Gahitāgahaṇenettha , cakkhudvāresu dvādasa;

Sotaviññāṇakādīni, cattārīti ca soḷasa.

407.

Evameva sasaṅkhāra-tihetukusalenapi;

Asaṅkhārasasaṅkhāru-pekkhāsahagatehipi.

408.

Kamme āyūhite tesaṃ, vipākehi ca tīhipi;

Eseva ca nayo tehi, dinnāya paṭisandhiyā.

409.

Paṭhamaṃ iṭṭhamajjhatta-gocarassa vasenidha;

Pavattiṃ pana dassetvā, upekkhāsahitadvaye.

410.

Dassetabbā tappacchā tu, iṭṭhasmiṃ gocare idha;

Ekekasmiṃ pana dvāre, dvādasa dvādaseva tu.

411.

Gahitāgahaṇenettha, pākacittāni soḷasa;

Pubbe vuttanayeneva, ñeyyaṃ sabbamasesato.

412.

Tihetukena kammena, paṭisandhi tihetukā;

Bhavatīti ayaṃ vāro, vutto ettāvatā mayā.

413.

Sandhimekaṃ tu kammekaṃ, janeti na tato paraṃ;

Anekāni vipākāni, sañjaneti pavattiyaṃ.

414.

Ekasmā hi yathā bījā, jāyate ekamaṅkuraṃ;

Subahūni phalānissa, honti hetupavattito.

415.

Duhetukena kammena, paṭisandhi duhetukā;

Hotīti hi ayaṃ vāro, anupubbena āgato.

416.

Duhetukena kammena, somanassayutenidha;

Asaṅkhārikacittena, kamme āyūhite pana.

417.

Tena tulyena pākena, gahitā paṭisandhi ce;

Iṭṭhe ārammaṇe cakkhu-dvāre āpāthamāgate.

418.

Somanassayute ñāṇa-hīne kusalamānase;

Sattakkhattuṃ javitvāna, gate tasmiṃ duhetuke.

419.

Tadevārammaṇaṃ katvā, jāyate tadanantaraṃ;

Taṃsarikkhakamekaṃ tu, asaṅkhārikamānasaṃ.

420.

Taṃ hi mūlabhavaṅganti, tadārammaṇamiccapi;

Ubhayampi ca tasseva, nāmanti paridīpitaṃ.

421.

Duhetukasasaṅkhāre, javitepi ca taṃsamaṃ;

Hotāgantukasaṅkhātaṃ, tadārammaṇamānasaṃ.

422.

Tatheva ca duhetūnaṃ, iṭṭhamajjhattagocare;

Dvinnaṃ upekkhāyuttānaṃ, javanānamanantaraṃ.

423.

Dve tādisāni jāyante, tadārammaṇamānasā;

Tesaṃ ‘‘piṭṭhibhavaṅga’’nti, nāmaṃ ‘‘āgantuka’’nti ca.

424.

Santīraṇadvayañceva, dassanaṃ sampaṭicchanaṃ;

Imāni ca bhavaṅgāni, cakkhudvāre panaṭṭha hi.

425.

Evamaṭṭhaṭṭha katvāna, dvāresupi ca pañcasu;

Cattālīsa vipākāni, bhavantīti pavattiyaṃ.

426.

Gahitāgahaṇenettha, cakkhudvāre panaṭṭha ca;

Sotaghānādinā saddhiṃ, dvādaseva bhavanti hi.

427.

Ekāya cetanāyevaṃ, kamme āyūhite pana;

Dvādaseva vipākāni, bhavantīti pakāsitaṃ.

428.

Duhetukattayenāpi , sesena sadisena tu;

Pākenādinnasandhiyā, ayameva nayo mato.

429.

Duhetukena kammena, paṭisandhi duhetukā;

Hotītipi ayaṃ vāro, vutto ettāvatā mayā.

430.

Duhetukena kammena, paṭisandhi ahetukā;

Hotīti ca ayaṃ vāro, anupubbena āgato.

431.

Duhetukesu cittesu, kusalesu catūsupi;

Tesu aññatareneva, kamme āyūhite pana.

432.

Tasseva pākabhūtāya, ādinnapaṭisandhino;

Upekkhāsahitāhetu, manoviññāṇadhātuyā.

433.

Paṭisandhi na vattabbā, sā kammasadisāti hi;

Kammaṃ duhetukaṃ hoti, paṭisandhi ahetukā.

434.

Tassa buddhimupetassa, iṭṭhamajjhattagocare;

Āpāthamāgate cakkhu-dvāre puna ca dehino.

435.

Duhetūnaṃ catunnampi, puññānaṃ yassa kassaci;

Javanassāvasānasmiṃ, ahetukamidaṃ mano.

436.

Tadārammaṇabhāvena, jāyate natthi saṃsayo;

Taṃ tu mūlabhavaṅgañca, tadārammaṇameva ca.

437.

Vīthicittesu jātesu, cakkhuviññāṇakādisu;

Upekkhāsahitaṃyeva, hoti santīraṇampi ca.

438.

Tesu ekaṃ ṭhapetvāna, gahitāgahaṇenidha;

Gaṇanūpagacittāni, tīṇiyeva bhavanti hi.

439.

Iṭṭhe ārammaṇe cakkhu-dvāre āpāthamāgate;

Tadā santīraṇañceva, tadārammaṇamānasaṃ.

440.

Somanassayutaṃyeva, gahetvā tesu ekakaṃ;

Purimāni ca tīṇīti, cattārova bhavanti hi.

441.

Evaṃ cattāri cittāni, dvāresupi ca pañcasu;

Honti vīsati cittāni, vipākāni pavattiyaṃ.

442.

Cakkhudvāre tu cattāri, gahitāgahaṇenidha;

Sotaghānādinā saddhiṃ, hotevāhetukaṭṭhakaṃ.

443.

Ahetupaṭisandhissa , na tadārammaṇaṃ bhave;

Duhetukaṃ tihetuṃ vā, duhetupaṭisandhino.

444.

Jātā sugatiyaṃ yena, pākena paṭisandhi tu;

Tena tulyampi hīnaṃ vā, tadārammaṇakaṃ bhave.

445.

Manussalokaṃ sandhāya, vuttañcāhetukaṭṭhakaṃ;

Catūsupi apāyesu, pavatte pana labbhati.

446.

Thero nerayikānaṃ tu, dhammaṃ deseti vassati;

Gandhaṃ vāyuñca māpeti, yadā tesaṃ tadā pana.

447.

Theraṃ disvā ca sutvā ca, dhammaṃ gandhañca ghāyataṃ;

Pivatañca jalaṃ vāyuṃ, phusataṃ mudumeva ca.

448.

Cakkhuviññāṇakādīni, puññajāneva pañcapi;

Santīraṇadvayaṃ ekā, manodhātūti aṭṭhakaṃ.

449.

Ayaṃ tāva kathā iṭṭha-iṭṭhamajjhattagocare;

Kāmāvacarapuññānaṃ, javanānaṃ vasenidha.

450.

Niyamatthaṃ tu yaṃ vuttaṃ, tadārammaṇacetaso;

Kusalaṃ pana sandhāya, taṃ vuttanti hi dīpitaṃ.

451.

Idhākusalacittesu, somanassayutesupi;

Iṭṭhe ārammaṇe tesu, javitesu catūsupi.

452.

Somanassayutāhetu-manoviññāṇadhātu hi;

Tadārammaṇabhāvena, jāyate tadanantaraṃ.

453.

Chasvākusalacittesu, upekkhāya yutesu hi;

Gocare iṭṭhamajjhatte, javitesu anantaraṃ.

454.

Upekkhāsahitāhetu-manoviññāṇadhātu hi;

Tadārammaṇabhāvena, jāyate pana puññajā.

455.

Iṭṭhārammaṇayogasmiṃ , kaṅkhato uddhatassa vā;

Somanassayutaṃ hoti, tadārammaṇamānasaṃ.

456.

Somanassayute citte, javane javite pana;

Gavesitabbā pañceva, tadārammaṇamānasā.

457.

Upekkhāsahite citte, javane javite pana;

Chaḷeva gavesitabbā, tadārammaṇamānasā.

458.

Tihetusomanassena, ādinnapaṭisandhino;

Jhānato parihīnassa, taṃ jhānaṃ paccavekkhato.

459.

Domanassayutaṃ cittaṃ, hoti vippaṭisārino;

Tassa kiṃ jāyate brūhi, tadārammaṇamānasaṃ.

460.

Paṭṭhāne paṭisiddhā hi, domanassaanantaraṃ;

Somanassassa uppatti, domanassassa cassa vā.

461.

Mahaggataṃ panārabbha, javane javitepi ca;

Tattheva paṭisiddhaṃ tu, tadārammaṇamānasaṃ.

462.

Tasmā bhavaṅgapātova, tadārammaṇameva vā;

Na hoti kiṃ nu kātabbaṃ, vada tvaṃ ābhidhammika.

463.

Upekkhāsahitāhetu-manoviññāṇadhātu tu;

Puññāpuññavipākā hi, tadārammaṇikā siyā.

464.

Āvajjanaṃ kimassāti, natthi taṃ jāyate kathaṃ;

Bhavaṅgāvajjanānaṃ kiṃ, maggassānantarassa ca.

465.

Phalassapi nirodhā ca, vuṭṭhahantassa bhikkhuno;

Phalacittassa vā evaṃ, natthi āvajjanaṃ kira.

466.

Vinā āvajjanenāpi, hoti jāyatu mānasaṃ;

Kimassārammaṇaṃ brūhi, yadi jānāsi paṇḍita.

467.

Vinā ārammaṇeneva, na hi jāyati mānasaṃ;

Rūpādīsu parittesu, yaṃ kiñcārabbha jāyate.

468.

Utubījaniyāmo ca, kammadhammaniyāmatā;

Cittassa ca niyāmoti, ñeyyā pañca niyāmatā.

469.

Tattha ekappahārena, phalapupphādidhāraṇaṃ;

Rukkhānaṃ pana sabbesaṃ, ayaṃ utuniyāmatā.

470.

Tesaṃ tesaṃ tu bījānaṃ, taṃtaṃtulyaphalubbhavo;

Matthake nāḷikerassa, chiddattaṃ bījajo ayaṃ.

471.

Tihetukaṃ tihetuñca, duhetuñca ahetukaṃ;

Vipākaṃ tu yato deti, ayaṃ kammaniyāmatā.

472.

Jātiyaṃ bodhisattassa, medanīkampanādikaṃ;

Visesattamanekampi, ayaṃ dhammaniyāmatā.

473.

Gocarena pasādasmiṃ, ghaṭṭite pana tenidha;

Uppattāvajjanādīnaṃ, ayaṃ cittaniyāmatā.

474.

Andhajjanānaṃ hadayandhakāraṃ,

Viddhaṃsanaṃ dīpamimaṃ jalantaṃ;

Sikkhetha dhīro satataṃ payutto,

Mohandhakārāpagamaṃ yadiccheti.

Iti abhidhammāvatāre vipākacittappavattiniddeso nāma

Sattamo paricchedo.