3. Tatiyo Paricchedo

3. Tatiyo paricchedo

Cittapavattiparidīpano

116.

Cittaṃ visayaggāhaṃ taṃ, pākāpākadato dudhā;

Kusalākusalaṃ pubbaṃ, paramabyākataṃ mataṃ.

117.

Kusalaṃ tattha kāmādibhūmito catudhā siyā;

Aṭṭha pañca cattāri ca, cattāri kamato kathaṃ.

118.

Somanassamatiyuttamasaṅkhāramanamekaṃ;

Sasaṅkhāramanañcekaṃ, tathā hīnamatidvayaṃ.

119.

Tathopekkhāmatiyuttaṃ, matihīnanti aṭṭhadhā;

Kāmāvacarapuññettha, bhijjate vedanādito.

120.

Dānaṃ sīlañca bhāvanā, pattidānānumodanā;

Veyyāvaccāpacāyañca, desanā suti diṭṭhiju.

121.

Etesvekamayaṃ hutvā, vatthuṃ nissāya vā na vā;

Dvārahīnādiyonīnaṃ, gatiyādippabhedavā.

122.

Tikālikaparittādigocaresvekamādiya;

Udeti kālamuttaṃ vā, matihīnaṃ vināmalaṃ.

123.

Chagocaresu rūpādipañcakaṃ pañca gocarā;

Sesaṃ rūpamarūpañca, paññatti chaṭṭhagocaro.

124.

Ñāṇayuttavaraṃ tattha, datvā sandhiṃ tihetukaṃ;

Pacchā paccati pākānaṃ, pavatte aṭṭhake duve.

125.

Tesuyeva nihīnaṃ tu, datvā sandhiṃ duhetukaṃ;

Deti dvādasa pāke ca, pavatte dhīyutaṃ vinā.

126.

Evaṃ dhīhīnamukkaṭṭhaṃ, sandhiyañca pavattiyaṃ;

Hīnaṃ panubhayatthāpi, hetuhīneva paccati.

127.

Kāmasugatiyaṃyeva, bhavabhogadadaṃ idaṃ;

Rūpāpāye pavatteva, paccate anurūpato.

128.

Vitakkacārapītīhi, sukhekaggayutaṃ manaṃ;

Ādi cārādipītādisukhādīhi paraṃ tayaṃ.

129.

Upekkhekaggatāyantamāruppañcevamaṅgato ;

Pañcadhā rūpapuññaṃ tu, hotārammaṇato pana.

130.

Ādissāsubhamantassu-

Pekkhā mettādayo tayo;

Ādo catunnaṃ pañcannaṃ,

Sassāsakasiṇāni tu.

131.

Nabhatammanatassuññataccittacatugocare;

Kamenātikkamāruppapuññaṃ hoti catubbidhaṃ.

132.

Amalaṃ santimārabbha, hoti taṃ maggayogato;

Catudhā pādakajjhānabhedato puna vīsati.

133.

Diṭṭhikaṅkhānudaṃ ādi, kāmadosatanūkaraṃ;

Paraṃ paraṃ taducchedī, antaṃ sesakanāsakaṃ.

134.

Evaṃ bhūmittayaṃ puññaṃ, bhāvanāmayamettha hi;

Paṭhamaṃ vatthuṃ nissāya, dutiyaṃ ubhayenapi.

135.

Tatiye ādi nissāya,

Sesā nissāya vā na vā;

Honti ādidvayaṃ tattha,

Sādheti sakabhūbhavaṃ.

136.

Sādhetānuttaraṃ santiṃ, abhiññā panidheva tu;

Jhānūdayaphalattā na, phaladānāpi sambhavā.

137.

Nāññabhūphaladaṃ kammaṃ, rūpapākassa gocaro;

Sakammagocaroyeva, na caññoyamasambhavo.

138.

Pāpaṃ kāmikamevekaṃ, hetuto taṃ dvidhā puna;

Mūlato tividhaṃ lobha-dosamohavasā siyā.

139.

Somanassakudiṭṭhīhi , yuttamekamasaṅkharaṃ;

Sasaṅkhāramanañcekaṃ, hīnadiṭṭhidvayaṃ tathā.

140.

Upekkhādiṭṭhiyuttampi, tathā diṭṭhiviyuttakaṃ;

Vedanādiṭṭhiādīhi, lobhamūlevamaṭṭhadhā.

141.

Sadukkhadosāsaṅkhāraṃ, itaraṃ dosamūlakaṃ;

Mohamūlampi sopekkhaṃ, kaṅkhuddhaccayutaṃ dvidhā.

142.

Tattha dosadvayaṃ vatthuṃ, nissāyevitare pana;

Nissāya vā na vā honti, vadhādisahitā kathaṃ.

143.

Pharussavadhabyāpādā, sadosena salobhato;

Kudiṭṭhimethunābhijjhā, sesā kammapathā dvibhi.

144.

Sandhiṃ catūsvapāyesu, deti sabbattha vuttiyaṃ;

Paccate gocaraṃ tassa, sakalaṃ amalaṃ vinā.

145.

Abyākataṃ dvidhā pāka-kriyā tatthādi bhūmito;

Catudhā kāmapākettha, puññapākādito dudhā.

146.

Puññapākā dvidhāhetu-sahetūti dviraṭṭhakā;

Ahetū pañca ñāṇāni, gahaṇaṃ tīraṇā ubho.

147.

Kāyañāṇaṃ sukhī tattha, somanassādi tīraṇaṃ;

Sopekkhāni cha sesāni, sapuññaṃva sahetukaṃ.

148.

Kevalaṃ sandhibhavaṅga-tadālambacutibbasā;

Jāyate sesametassa, pubbe vuttanayā naye.

149.

Manussavinipātīnaṃ, sandhādi antatīraṇaṃ;

Hoti aññena kammena, sahetupi ahetunaṃ.

150.

Pāpajā puññajāhetu-samā tīraṃ vinādikaṃ;

Sadukkhaṃ kāyaviññāṇaṃ, aniṭṭhārammaṇā ime.

151.

Te sātagocarā tesu, dviṭṭhānaṃ āditīraṇaṃ;

Pañcaṭṭhānāparā dve te, parittavisayākhilā.

152.

Sampaṭicchadvipañcannaṃ, pañca rūpādayo tahiṃ;

Paccuppannāva sesānaṃ, pākānaṃ cha tikālikā.

153.

Rūpārūpavipākānaṃ, sabbaso sadisaṃ vade;

Sakapuññena sandhādi-sakiccattayataṃ vinā.

154.

Samānuttarapākāpi, sakapuññena sabbaso;

Hitvā mokkhamukhaṃ taṃ hi, dvidhā magge tidhā phale.

155.

Kriyā tidhāmalābhāvā,

Bhūmito tattha kāmikā;

Dvidhā hetusahetūti,

Tidhāhetu tahiṃ kathaṃ.

156.

Āvajjahasitāvajjā , sopekkhasukhupekkhavā;

Pañcachakāmāvacarā, sakalārammaṇā ca te.

157.

Saheturūparūpā ca, sakapaññaṃvārahato;

Vuttiyā na phale pupphaṃ, yathā chinnalatā phalaṃ.

158.

Anāsevanayāvajja-dvayaṃ puthujjanassa hi;

Na phale vattamānampi, moghapupphaṃ phalaṃ yathā.

159.

Tisatta dvicha chattiṃsa, catupañca yathākkamaṃ;

Puññaṃ pāpaṃ phalaṃ kriyā, ekūnanavutīvidhaṃ.

160.

Sandhi bhavaṅgamāvajjaṃ, dassanādikapañcakaṃ;

Gahatīraṇavoṭṭhabba-javataggocaraṃ cuti.

161.

Iti esaṃ dvisattannaṃ, kiccavuttivasādhunā;

Cittappavatti chadvāre, saṅkhepā vuccate kathaṃ.

162.

Kāme sarāginaṃ kamma-nimittādi cutikkhaṇe;

Khāyate manasoyeva, sesānaṃ kammagocaro.

163.

Upaṭṭhitaṃ tamārabbha, pañcavāraṃ javo bhave;

Tadālambaṃ tato tamhā, cuti hoti javehi vā.

164.

Avijjātaṇhāsaṅkhāra-sahajehi apāyinaṃ;

Visayādīnavacchādi-namanakkhipakehi tu.

165.

Appahīnehi sesānaṃ, chādanaṃ namanampi ca;

Khipakā pana saṅkhārā, kusalāva bhavantiha.

166.

Kiccattaye kate evaṃ, kammadīpitagocare;

Tajjaṃ vatthuṃ sahuppannaṃ, nissāya vā na vā tahiṃ.

167.

Tajjā sandhi siyā hitvā, antarattaṃ bhavantare;

Antarattaṃ vinā dūre, paṭisandhi kathaṃ bhave.

168.

Iheva kammataṇhādi-hetuto pubbacittato;

Cittaṃ dūre siyā dīpa-paṭighosādikaṃ yathā.

169.

Nāsaññā cavamānassa, nimittaṃ na cutī ca yaṃ;

Uddhaṃ sandhinimittaṃ kiṃ, paccayopi kanantaro.

170.

Pubbabhave cuti dāni, kāme jāyanasandhiyā;

Aññacittantarābhāvā, hotānantarakāraṇaṃ.

171.

Bhavantarakataṃ kammaṃ, yamokāsaṃ labhe tato;

Hoti sā sandhi teneva, upaṭṭhāpitagocare.

172.

Yasmā cittavirāgattaṃ, kātuṃ nāsakkhi sabbaso;

Tasmā sānusayasseva, punuppatti siyā bhave.

173.

Pañcadvāre siyā sandhi, vinā kammaṃ dvigocare;

Bhavasandhānato sandhi, bhavaṅgaṃ taṃ tadaṅgato.

174.

Tamevante cuti tasmiṃ, gocare cavanena tu;

Ekasantatiyā evaṃ, uppattiṭṭhitibhedakā.

175.

Athaññārammaṇāpātha-gate cittantarassa hi;

Hetusaṅkhyaṃ bhavaṅgassa, dvikkhattuṃ calanaṃ bhave.

176.

Ghaṭṭite aññavatthumhi, aññanissitakampanaṃ;

Ekābaddhena hotīti, sakkharopamayā vade.

177.

Manodhātukriyāvajjaṃ, tato hoti sakiṃ bhave;

Dassanādi sakadvāra-gocaro gahaṇaṃ tato.

178.

Santīraṇaṃ tato tamhā, voṭṭhabbañca sakiṃ tato;

Sattakkhattuṃ javo kāme, tamhā tadanurūpato.

179.

Tadālambadvikaṃ tamhā, bhavaṅgaṃtimahantari;

Javā mahante voṭṭhabbā, paritte nitare manaṃ.

180.

Voṭṭhabbassa paritte tu, dvattikkhattuṃ javo viya;

Vadanti vuttiṃ taṃ pāṭhe, anāsevanato na hi.

181.

Niyamopidha cittassa, kammādiniyamo viya;

Ñeyyo ambopamādīhi, dassetvā taṃ sudīpaye.

182.

Manodvāretarāvajjaṃ , bhavaṅgamhā siyā tato;

Javokāme vibhūte tu, kāmavhe visaye tato.

183.

Kāmīnaṃ tu tadālambaṃ, bhavaṅgaṃ tu tato siyā;

Avibhūte paritte ca, bhavaṅgaṃ javato bhave.

184.

Avibhūte vibhūte ca, paritte aparittake;

Javāyeva bhavaṅgaṃ tu, brahmānaṃ catugocare.

185.

Mahaggataṃ panārabbha, javite dosasaṃyute;

Viruddhattā bhavaṅgaṃ na, kiṃ siyā sukhasandhino.

186.

Upekkhātīraṇaṃ hoti, parittenāvajjaṃ kathaṃ.

Niyamo na vināvajjaṃ, maggato phalasambhavā.

187.

Mahaggatāmalā sabbe, javā gotrabhuto siyuṃ;

Nirodhā ca phaluppatti, bhavaṅgaṃ javanādito.

188.

Sahetusāsavā pākā, tīraṇā dve cupekkhakā;

Ime sandhi bhavaṅgā ca, cuti cekūnavīsati.

189.

Dve dve āvajjanādīni, gahaṇantāni tīṇi tu;

Santīraṇāni ekaṃva, voṭṭhabbamitināmakaṃ.

190.

Aṭṭha kāmamahāpākā, tīṇi santīraṇāni ca;

Ekādasa bhavantete, tadārammaṇanāmakā.

191.

Kusalākusalaṃ sabbaṃ, kriyā cāvajjavajjitā;

Phalāni pañcapaññāsa, javanāni bhavantime.

Iti saccasaṅkhepe cittapavattiparidīpano nāma

Tatiyo paricchedo.