BYĀKARAṆA GANTHA-SAṄGAHO

1. Savikaraṇākhyātavibhāga Tattha dhātūti kenaṭṭhena dhātu? Sakatthampi dhāretīti dhātu, atthātisayayogato paratthampi dhāretīti dhātu, vīsatiyā upasaggesu yena kenaci upasaggena atthavisesakāraṇena paṭibaddhā atthavisesampi

2. Bhavatikriyāpadamālāvibhāga Ito paraṃ pavakkhāmi, sotūnaṃ mativaḍḍhanaṃ; Kriyāpadakkamaṃ nāma, vibhattādīni dīpayaṃ. Tatra ākhyātikassa kriyālakkhaṇattasūcikā tyādayo vibhattiyo, tā aṭṭhavidhā vattamānāpañcamīsattamīparokkhāhiyyattanajjatanībhavissantī kālātipattivasena.

3. Pakiṇṇakavinicchaya Ito paraṃ pavakkhāmi, pakiṇṇakavinicchayaṃ; Sappayogesu atthesu, viññūnaṃ pāṭavatthayā. Tattha atthuddhāro, atthasaddacintā, atthātisayayogo, samānāsamānavasenavacanasaṅgaho, āgamalakkhaṇavasena vibhattivacanasaṅgaho, kālavasena vibhattivacanasaṅgaho, kālasaṅgaho,

4. Bhūdhātumayanāmikarūpavibhāga ‘‘Bhū sattāya’’nti dhātussa, rūpamākhyātasaññitaṃ; Tyādyantaṃ lapitaṃ nāna-ppakārehi anākulaṃ. Syādyantaṃ, dāni tasseva, rūpaṃ nāmikasavhayaṃ; Bhāsissaṃ bhāsitatthesu, paṭubhāvāya sotunaṃ. Yadatthe’ttani

5. Okārantapulliṅganāmikapadamālā Bhū dhātuto pavattānaṃ, nāmikānamito paraṃ; Nāmamālaṃ pakāsissaṃ, nāmamālantarampi ca. Vippakiṇṇakathā ettha, evaṃ vutte na hessati; Pabhedo nāmamālānaṃ, paripuṇṇova hehiti.

6. Ākārantapulliṅganāmikapadamālā Atha pubbācariyamataṃ purecaraṃ katvā ākārantapulliṅgānaṃ pakatirūpesu abhibhavitu iccetassa pakatirūpassa nāmikapadamālaṃ vakkhāma – satthā, satthā, satthāro. Satthāraṃ, satthāro. Satthārā, satthārehi, satthārebhi. Satthu, satthussa,

7. Niggahītantapulliṅganāmikapadamālā Atha pubbācariyamataṃ purecaraṃ katvā niggahītantapulliṅgānaṃ bhavanta karontaiccādikassa pakatirūpassa nāmikapadamālaṃ vakkhāma – Gacchaṃ mahaṃ caraṃ tiṭṭhaṃ, dadaṃ bhuñjaṃ suṇaṃ pacaṃ;

8. Itthiliṅganāmikapadamālā Atha itthiliṅgesu ākārantassa bhūdhātumayassa pakatirūpabhūtassa bhāvikāsaddassa nāmikapadamālāyaṃ vattabbāyampi pasiddhassa tāva kaññāsaddassa nāmikapadamālaṃ vakkhāma – Kaññā, kaññā, kaññāyo. Kaññaṃ, kaññā, kaññāyo. Kaññāya, kaññāhi,

9. Napuṃsakaliṅganāmikapadamālā Atha pubbācariyamataṃ purecaraṃ katvā niggahītantanapuṃsakaliṅgānaṃ ‘‘bhūtaṃ’’iccādikassa pakatirūpassa nāmikapadamālaṃ vakkhāma – Cittaṃ, cittāni. Cittaṃ, cittāni. Cittena, cittehi, cittebhi. Cittassa,

10. Liṅgattayamissakanāmikapadamālā Adhikūnakato ceka-kkharato ca ito paraṃ; Tīṇi liṅgāni missetvā, padamālamanākulaṃ. Nānāsukhumasaṅketa-gatesvatthesu viññunaṃ; Gambhīrabuddhicāratthaṃ, pavakkhāmi yathābalaṃ. Itthī thī ca pabhā

11. Vāccābhidheyyaliṅgādiparidīpananāmikapadamālā Vāccābhidheyyaliṅgādi-vasenapi ito paraṃ; Bhāsissaṃ padamālāyo, bhāsitassānurūpato. Tattha vāccaliṅgānīti appadhānaliṅgāni, guṇanāmasaṅkhātāni vā liṅgāni. Abhidheyyaliṅgānīti padhānaliṅgāni, guṇīpadasaṅkhātāni vā liṅgāni. Yasmā pana tesu

12. Sabbanāmataṃsadisanāmanāmikapadamālā Ito paraṃ pavakkhāmi, sabbanāmañca tassamaṃ; Nāmañca yojitaṃ nānā-nāmeheva visesato. Yāni honti tiliṅgāni, anukūlāni yāni ca; Tiliṅgānaṃ visesena, padānetāni

13. Savinicchayasaṅkhyānāmanāmikapadamālā Ito paraṃ pavakkhāmi, saṅkhyānāmikapantiyo; Bhūdhātujehi rūpehi, aññehi cupayojituṃ. Yā hi sā heṭṭhā amhehi eka dviti catuiccetesaṃ saṅkhyāsabbanāmānaṃ nāmikapadamālā kathitā, taṃ

14. Atthattikavibhāga Bhūdhātu tāya nipphanna-rūpañcāti idaṃ dvayaṃ; Katvā padhānamamhehi, sabbametaṃ papañcitaṃ. Bhavatissa vasā dāni, vakkhāmatthattikaṃ varaṃ; Atthuddhāro tumantañca, tvādiyantaṃ tikaṃ idha. Tasmā