22. Mahānipāto
22. Mahānipāto
538. Mūgapakkhajātakaṃ (1)
‘‘Mā paṇḍiccayaṃ [paṇḍitiyaṃ (sī.), paṇḍicciyaṃ (pī.)] vibhāvaya, bālamato bhava sabbapāṇinaṃ;
Sabbo taṃ jano ocināyatu, evaṃ tava attho bhavissati’’.
‘‘Karomi te taṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi devate;
Atthakāmāsi me amma, hitakāmāsi devate’’.
‘‘Kiṃ nu santaramānova, kāsuṃ khaṇasi sārathi;
Puṭṭho me samma akkhāhi, kiṃ kāsuyā karissasi’’.
‘‘Rañño mūgo ca pakkho ca, putto jāto acetaso;
Somhi raññā samajjhiṭṭho, puttaṃ me nikhaṇaṃ vane’’.
‘‘Na badhiro na mūgosmi, na pakkho na ca vīkalo [napi paṅgulo (sī. pī.), na ca piṅgalo (syā.)];
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’.
‘‘Ūrū bāhuṃ [bāhū (sī. ka.)] ca me passa, bhāsitañca suṇohi me;
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’.
‘‘Devatā nusi gandhabbo, adu [ādu (sī.), ādū (syā.)] sakko purindado;
Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ’’.
‘‘Namhi devo na gandhabbo, nāpi sakko purindado;
Kāsirañño ahaṃ putto, yaṃ kāsuyā nikhaññasi [nighaññasi (sī. pī.), nikhañchasi (?)].
‘‘Tassa rañño ahaṃ putto, yaṃ tvaṃ sammūpajīvasi [samupajīvasi (sī. pī.)];
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.
‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;
Na tassa sākhaṃ bhañjeyya, mittadubbho [mittadūbho (sī. pī.)] hi pāpako.
‘‘Yathā rukkho tathā rājā, yathā sākhā tathā ahaṃ;
Yathā chāyūpago poso, evaṃ tvamasi sārathi;
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.
‘‘Pahūtabhakkho [bahuttabhakkho (ka.)] bhavati, vippavuṭṭho [vippavuttho (sī. pī.), vippamutto (ka.)] sakaṃ [sakā (sī. pī.)] gharā;
Bahū naṃ upajīvanti, yo mittānaṃ na dubbhati.
‘‘Yaṃ yaṃ janapadaṃ yāti, nigame rājadhāniyo;
Sabbattha pūjito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
‘‘Nāssa corā pasāhanti [pasahanti (sī. syā. pī.)], nātimaññanti khattiyā [nātimaññeti khattiyo (sī. syā. pī.)];
Sabbe amitte tarati, yo mittānaṃ na dubbhati.
‘‘Akkuddho sagharaṃ eti, sabhāyaṃ [sabhāya (sī. syā. pī.)] paṭinandito;
Ñātīnaṃ uttamo hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
‘‘Sakkatvā sakkato hoti, garu hoti sagāravo [garuko hoti gāravo (ka.)];
Vaṇṇakittibhato hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
‘‘Pūjako labhate pūjaṃ, vandako paṭivandanaṃ;
Yaso kittiñca pappoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
‘‘Aggi yathā pajjalati, devatāva virocati;
Siriyā ajahito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
‘‘Gāvo tassa pajāyanti, khette vuttaṃ virūhati;
Vuttānaṃ phalamasnāti, yo mittānaṃ na dubbhati.
‘‘Darito pabbatāto vā, rukkhato patito naro;
Cuto patiṭṭhaṃ labhati, yo mittānaṃ na dubbhati.
‘‘Virūḷhamūlasantānaṃ, nigrodhamiva māluto;
Amittā nappasāhanti, yo mittānaṃ na dubbhati’’.
‘‘Ehi taṃ paṭinessāmi, rājaputta sakaṃ gharaṃ;
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.
‘‘Alaṃ me tena rajjena, ñātakehi [ñātakena (syā. ka.)] dhanena vā;
Yaṃ me adhammacariyāya, rajjaṃ labbhetha sārathi’’.
‘‘Puṇṇapattaṃ maṃ lābhehi [palābhehi (sī. pī.)], rājaputta ito gato;
Pitā mātā ca me dajjuṃ, rājaputta tayī gate.
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
Tepi attamanā dajjuṃ, rājaputta tayī gate.
‘‘Hatthārohā [hatthārūhā (sī. pī.) evamuparipi] anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
Tepi attamanā dajjuṃ [tepi dajjuṃ patītāme (sī. pī.)], rājaputta tayī gate.
‘‘Bahudhaññā jānapadā [bahū jānapadā caññe (sī.), bahū janapadā caññe (pī.)], negamā ca samāgatā;
Upāyanāni me dajjuṃ, rājaputta tayī gate’’.
‘‘Pitu mātu cahaṃ catto, raṭṭhassa nigamassa ca;
Atho sabbakumārānaṃ, natthi mayhaṃ sakaṃ gharaṃ.
‘‘Anuññāto ahaṃ matyā, sañcatto pitarā mahaṃ;
Ekoraññe pabbajito, na kāme abhipatthaye.
‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;
Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.
‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;
Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’.
‘‘Evaṃ vaggukatho santo, visaṭṭhavacano casi [ca so (syā. ka.)];
Kasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā’’.
‘‘Nāhaṃ asandhitā [asatthitā (sī.)] pakkho, na badhiro asotatā;
Nāhaṃ ajivhatā mūgo, mā maṃ mūgamadhārayi [mūgo adhārayi (sī.)].
‘‘Purimaṃ sarāmahaṃ jātiṃ, yattha rajjamakārayiṃ;
Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpatthaṃ nirayaṃ bhusaṃ.
‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayiṃ;
Asītivassasahassāni, nirayamhi apaccisaṃ [apaccasiṃ (syā.), apaccayiṃ (pī.)].
‘‘Tassa rajjassahaṃ bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ [rajjebhisecayuṃ (syā. ka.)];
Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇiṃ tadā.
‘‘Ucchaṅge maṃ nisādetvā, pitā atthānusāsati;
Ekaṃ hanatha bandhatha, ekaṃ khārāpatacchikaṃ [kharāpaticchakaṃ (syā.), kharāpaṭicchakaṃ (ka.)];
Ekaṃ sūlasmiṃ uppetha [appetha (sī.), ubbetha (syā.), accetha (pī.)], iccassa manusāsati.
‘‘Tāyāhaṃ [tassāhaṃ (sī. pī.)] pharusaṃ sutvā, vācāyo samudīritā;
Amūgo mūgavaṇṇena, apakkho pakkhasammato;
Sake muttakarīsasmiṃ, acchāhaṃ samparipluto.
‘‘Kasirañca parittañca, tañca dukkhena saṃyutaṃ;
Komaṃ [ko taṃ (sī. pī.)] jīvitamāgamma, veraṃ kayirātha kenaci.
‘‘Paññāya ca alābhena, dhammassa ca adassanā;
Komaṃ [ko taṃ (sī. pī.)] jīvitamāgamma, veraṃ kayirātha kenaci.
‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;
Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.
‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;
Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’.
‘‘Ahampi pabbajissāmi, rājaputta tavantike;
Avhāyassu [avhayassu (sī. pī.)] maṃ bhaddante, pabbajjā mama ruccati’’.
‘‘Rathaṃ niyyādayitvāna, anaṇo ehi sārathi;
Anaṇassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ’’.
‘‘Yadeva tyāhaṃ vacanaṃ, akaraṃ bhaddamatthu te;
Tadeva me tvaṃ vacanaṃ, yācito kattumarahasi.
‘‘Idheva tāva acchassu, yāva rājānamānaye;
Appeva te pitā disvā, patīto sumano siyā’’.
‘‘Karomi tetaṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi sārathi;
Ahampi daṭṭhukāmosmi, pitaraṃ me idhāgataṃ.
‘‘Ehi samma nivattassu, kusalaṃ vajjāsi ñātinaṃ;
Mātaraṃ pitaraṃ mayhaṃ, vutto vajjāsi vandanaṃ’’.
Tassa pāde gahetvāna, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
Sārathi rathamāruyha, rājadvāraṃ upāgami.
‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;
Assupuṇṇehi nettehi, rodantī naṃ udikkhati.
‘‘Ayaṃ so sārathi eti, nihantvā mama atrajaṃ;
Nihato nūna me putto, pathabyā bhūmivaḍḍhano.
‘‘Amittā nūna nandanti, patītā nūna verino;
Āgataṃ sārathiṃ disvā, nihantvā mama atrajaṃ.
‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;
Assupuṇṇehi nettehi, rodantī paripucchi naṃ [rodantī paripucchati (sī. pī.), rodantī naṃ paripucchati (syā.)].
‘‘Kinnu mūgo kiṃ nu pakkho, kinnu so vilapī tadā;
Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi sārathi.
‘‘Kathaṃ hatthehi pādehi, mūgapakkho vivajjayi;
Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
‘‘Akkheyyaṃ [akkhissaṃ (sī. pī.)] te ahaṃ ayye, dajjāsi abhayaṃ mama;
Yaṃ me sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’.
‘‘Abhayaṃ samma te dammi, abhīto bhaṇa sārathi;
Yaṃ te sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’.
‘‘Na so mūgo na so pakkho, visaṭṭhavacano ca so;
Rajjassa kira so bhīto, akarā [akarī (sī. pī.)] ālaye bahū.
‘‘Purimaṃ sarati so jātiṃ, yattha rajjamakārayi;
Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpattha nirayaṃ bhusaṃ.
‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayi;
Asītivassasahassāni, nirayamhi apacci so.
‘‘Tassa rajjassa so bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ;
Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā.
‘‘Aṅgapaccaṅgasampanno, ārohapariṇāhavā;
Visaṭṭhavacano pañño, magge saggassa tiṭṭhati.
‘‘Sace tvaṃ daṭṭhukāmāsi, rājaputtaṃ [rājaputti (sī.)] tavatrajaṃ;
Ehi taṃ pāpayissāmi, yattha sammati temiyo’’.
‘‘Yojayantu rathe asse, kacchaṃ nāgāna [nāgāni (syā. ka.)] bandhatha;
Udīrayantu saṅkhapaṇavā, vādantu [vadantu (sī.), nadantu (syā. ka.), vadataṃ (pī.)] ekapokkharā.
‘‘Vādantu [nadantu (sī. syā. pī.)] bherī sannaddhā, vaggū vādantu dundubhī;
Negamā ca maṃ anventu, gacchaṃ puttanivedako [nivādako (syā. ka.)].
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako [nivādako (syā. ka.)].
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako [nivādako (syā. ka.)].
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako’’ [nivādako (syā. ka.)].
‘‘Asse ca sārathī yutte, sindhave sīghavāhane;
Rājadvāraṃ upāgacchuṃ, yuttā deva ime hayā’’.
‘‘Thūlā javena hāyanti, kisā hāyanti thāmunā;
Kise thūle vivajjetvā, saṃsaṭṭhā yojitā hayā’’.
‘‘Tato rājā taramāno, yuttamāruyha sandanaṃ;
Itthāgāraṃ ajjhabhāsi [abhāsatha (ka.)], sabbāva anuyātha maṃ.
‘‘Vālabījanimuṇhīsaṃ, khaggaṃ chattañca paṇḍaraṃ;
Upādhi rathamāruyha [upādirathamāruyha (sī.), upādhī rathamāruyha (syā.)], suvaṇṇehi alaṅkatā.
‘‘Tato sa [ca (sī. syā. pī.)] rājā pāyāsi, purakkhatvāna sārathiṃ;
Khippameva upāgacchi, yattha sammati temiyo.
‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, jalantamiva tejasā;
Khattasaṅghaparibyūḷhaṃ [paribbūḷhaṃ (sī.)], temiyo etadabravi’’.
‘‘Kacci nu tāta kusalaṃ, kacci tāta anāmayaṃ;
Sabbā ca [kaccinnu (sī. pī.)] rājakaññāyo, arogā mayha mātaro’’.
‘‘Kusalañceva me putta, atho putta anāmayaṃ;
Sabbā ca rājakaññāyo, arogā tuyha mātaro’’.
‘‘Kacci amajjapo [kaccissa’majjapo (sī. pī.)] tāta, kacci te suramappiyaṃ;
Kacci sacce ca dhamme ca, dāne te ramate mano’’.
‘‘Amajjapo ahaṃ putta, atho me suramappiyaṃ;
Atho sacce ca dhamme ca, dāne me ramate mano’’.
‘‘Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;
Kacci te byādhayo natthi, sarīrassupatāpanā’’.
‘‘Atho arogaṃ yoggaṃ me, atho vahati vāhanaṃ;
Atho me byādhayo natthi, sarīrassupatāpanā’’ [sarīrassupatāpiyā (syā. ka.)].
‘‘Kacci antā ca te phītā, majjhe ca bahalā tava;
Koṭṭhāgārañca kosañca, kacci te paṭisanthataṃ’’ [paṭisaṇṭhitaṃ (syā. ka.)].
‘‘Atho antā ca me phītā, majjhe ca bahalā mama;
Koṭṭhāgārañca kosañca, sabbaṃ me paṭisanthataṃ’’.
‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;
Patiṭṭhapentu [patiṭṭhāpentu (sī. syā. pī.)] pallaṅkaṃ, yattha rājā nisakkati’’.
‘‘Idheva te nisīdassu [nisinnassa (sī. syā. pī.), nisinnassu (ka.)], niyate paṇṇasanthare;
Etto udakamādāya, pāde pakkhālayassu [pakkhālayantu (sī.), pakkhālayanti (pī.)] te’’.
‘‘Idampi paṇṇakaṃ mayhaṃ, randhaṃ rāja aloṇakaṃ;
Paribhuñja mahārāja, pāhuno mesidhāgato’’ [āgato (sī. syā.)].
‘‘Na cāhaṃ [na vāhaṃ (ka.)] paṇṇaṃ bhuñjāmi, na hetaṃ mayha bhojanaṃ;
Sālīnaṃ odanaṃ bhuñje, suciṃ maṃsūpasecanaṃ’’.
‘‘Accherakaṃ maṃ paṭibhāti, ekakampi rahogataṃ;
Edisaṃ bhuñjamānānaṃ, kena vaṇṇo pasīdati’’.
‘‘Eko rāja nipajjāmi, niyate paṇṇasanthare;
Tāya me ekaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.
‘‘Na ca nettiṃsabandhā [nettisabaddhā (sī. pī.)] me, rājarakkhā upaṭṭhitā;
Tāya me sukhaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.
‘‘Atītaṃ nānusocāmi, nappajappāmināgataṃ [nappajappāma’nāgataṃ (sī. syā. pī.)];
Paccuppannena yāpemi, tena vaṇṇo pasīdati.
‘‘Anāgatappajappāya, atītassānusocanā;
Etena bālā sussanti, naḷova harito luto’’.
‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;
Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.
‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;
Tā putta paṭipajjassu [tāsu putte paṭipajja (ka.)], tvaṃ no rājā bhavissasi.
‘‘Kusalā naccagītassa, sikkhitā cāturitthiyo [caturitthiyo (sī. pī.)];
Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.
‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;
Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.
‘‘Yuvā ca daharo cāsi [cāpi (syā. ka.)], paṭhamuppattiko [paṭhamuppattito (sī. pī.)] susu;
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.
‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;
Daharassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ.
‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;
Brahmacariyaṃ carissāmi, nāhaṃ rajjena matthiko.
‘‘Passāmi vohaṃ daharaṃ, amma tāta vadantaraṃ [vadaṃ naraṃ (sī.)];
Kicchāladdhaṃ piyaṃ puttaṃ, appatvāva jaraṃ mataṃ.
‘‘Passāmi vohaṃ dahariṃ, kumāriṃ cārudassaniṃ;
Navavaṃsakaḷīraṃva, paluggaṃ jīvitakkhayaṃ [jīvitakkhaye (sī. pī.)].
‘‘Daharāpi hi miyyanti, narā ca atha nāriyo;
Tattha ko vissase poso, daharomhīti jīvite.
‘‘Yassa ratyā vivasāne, āyu appataraṃ siyā;
Appodakeva macchānaṃ, kiṃ nu komārakaṃ [komārataṃ (ka.)] tahiṃ.
‘‘Niccamabbhāhato loko, niccañca parivārito;
Amoghāsu vajantīsu, kiṃ maṃ rajjebhisiñcasi’’ [rajjena siñcasi (sī. pī.)].
‘‘Kena mabbhāhato loko, kena ca parivārito;
Kāyo amoghā gacchanti, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
‘‘Maccunābbhāhato loko, jarāya parivārito;
Ratyo amoghā gacchanti, evaṃ jānāhi khattiya.
‘‘Yathāpi tante vitate [vitante (syā. ka.)], yaṃ yadevūpaviyyati [yaṃ yaṃ devūpaviyyati (sī. pī.)];
Appakaṃ hoti vetabbaṃ, evaṃ maccāna jīvitaṃ.
‘‘Yathā vārivaho pūro, gacchaṃ nupanivattati [na parivattati (syā.), nuparivattati (ka.)];
Evamāyu manussānaṃ, gacchaṃ nupanivattati.
‘‘Yathā vārivaho pūro, vahe rukkhepakūlaje;
Evaṃ jarāmaraṇena, vuyhante sabbapāṇino’’.
‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;
Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.
‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;
Tā putta paṭipajjassu, tvaṃ no rājā bhavissasi.
‘‘Kusalā naccagītassa, sikkhitā cāturitthiyo;
Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.
‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;
Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.
‘‘Yuvā ca daharo cāsi, paṭhamuppattiko susu;
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi.
‘‘Koṭṭhāgārañca kosañca, vāhanāni balāni ca;
Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.
‘‘Gomaṇḍalaparibyūḷho, dāsisaṅghapurakkhato;
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.
‘‘Kiṃ dhanena yaṃ khīyetha [kiṃ dhanena yaṃ jīyetha (sī.), kiṃ maṃ dhanena kīyetha (syā. ka.)], kiṃ bhariyāya marissati;
Kiṃ yobbanena jiṇṇena [ciṇṇena (sī. pī.), vaṇṇena (ka.)], yaṃ jarāyābhibhuyyati [yaṃ jarā abhihessati (sī. pī.)].
‘‘Tattha kā nandi kā khiḍḍā, kā rati kā dhanesanā;
Kiṃ me puttehi dārehi, rāja muttosmi bandhanā.
‘‘Yohaṃ [sohaṃ (sī. pī.)] evaṃ pajānāmi, maccu me nappamajjati;
Antakenādhipannassa, kā ratī kā dhanesanā.
‘‘Phalānamiva pakkānaṃ, niccaṃ patanato bhayaṃ;
Evaṃ jātāna maccānaṃ, niccaṃ maraṇato bhayaṃ.
‘‘Sāyameke na dissanti, pāto diṭṭhā bahū janā;
Pāto eke na dissanti, sāyaṃ diṭṭhā bahū janā.
‘‘Ajjeva kiccaṃ ātappaṃ, ko jaññā maraṇaṃ suve;
Na hi no saṅkaraṃ [saṅgaraṃ (sī. pī.) ma. ni. 3.272] tena, mahāsenena maccunā.
‘‘Corā dhanassa patthenti, rājamuttosmi bandhanā;
Ehi rāja nivattassu, nāhaṃ rajjena matthiko’’ti.
Mūgapakkhajātakaṃ paṭhamaṃ.
539. Mahājanakajātakaṃ (2)
‘‘Koyaṃ majjhe samuddasmiṃ, apassaṃ tīramāyuhe;
Kaṃ [kiṃ (syā. ka.)] tvaṃ atthavasaṃ ñatvā, evaṃ vāyamase bhusaṃ’’.
‘‘Nisamma vattaṃ lokassa, vāyāmassa ca devate;
Tasmā majjhe samuddasmiṃ, apassaṃ tīramāyuhe’’.
‘‘Gambhīre appameyyasmiṃ, tīraṃ yassa na dissati;
Mogho te purisavāyāmo, appatvāva marissasi’’.
‘‘Anaṇo ñātinaṃ hoti, devānaṃ pitunañca [pituno ca (sī. pī.)] so;
Karaṃ purisakiccāni, na ca pacchānutappati’’.
‘‘Apāraṇeyyaṃ yaṃ kammaṃ, aphalaṃ kilamathuddayaṃ;
Tattha ko vāyamenattho, maccu yassābhinippataṃ’’ [yassābhinipphataṃ (syā.)].
‘‘Apāraṇeyyamaccantaṃ , yo viditvāna devate;
Na rakkhe attano pāṇaṃ, jaññā so yadi hāpaye.
‘‘Adhippāyaphalaṃ eke, asmiṃ lokasmi devate;
Payojayanti kammāni, tāni ijjhanti vā na vā.
‘‘Sandiṭṭhikaṃ kammaphalaṃ, nanu passasi devate;
Sannā aññe tarāmahaṃ, tañca passāmi santike.
‘‘So ahaṃ vāyamissāmi, yathāsatti yathābalaṃ;
Gacchaṃ pāraṃ samuddassa, kassaṃ [kāsaṃ (sī. pī.)] purisakāriyaṃ’’.
‘‘Yo tvaṃ evaṃ gate oghe, appameyye mahaṇṇave;
Dhammavāyāmasampanno, kammunā nāvasīdasi;
So tvaṃ tattheva gacchāhi, yattha te nirato mano’’.
‘‘Āsīsetheva [āsiṃsetheva (sī. syā. pī.)] puriso, na nibbindeyya paṇḍito;
Passāmi vohaṃ attānaṃ, yathā icchiṃ tathā ahu.
‘‘Āsīsetheva puriso, na nibbindeyya paṇḍito;
Passāmi vohaṃ attānaṃ, udakā thalamubbhataṃ.
‘‘Vāyametheva puriso, na nibbindeyya paṇḍito;
Passāmi vohaṃ attānaṃ, yathā icchiṃ tathā ahu.
‘‘Vāyametheva puriso, na nibbindeyya paṇḍito;
Passāmi vohaṃ attānaṃ, udakā thalamubbhataṃ.
‘‘Dukkhūpanītopi naro sapañño, āsaṃ na chindeyya sukhāgamāya;
Bahū hi phassā ahitā hitā ca, avitakkitā maccumupabbajanti [maccumuppajjanti (syā.)].
‘‘Acintitampi bhavati, cintitampi vinassati;
Na hi cintāmayā bhogā, itthiyā purisassa vā’’.
‘‘Aporāṇaṃ [apurāṇaṃ (sī. pī.)] vata bho rājā, sabbabhummo disampati;
Nājja nacce [na ca nacce (ka.)] nisāmeti, na gīte kurute mano.
‘‘Na mige [mage (ka.)] napi uyyāne, napi haṃse udikkhati;
Mūgova tuṇhimāsīno, na atthamanusāsati’’.
‘‘Sukhakāmā rahosīlā, vadhabandhā upāratā [upārutā (syā. ka.)];
Kassa [kesaṃ (sī. pī.)] nu ajja ārāme, daharā vuddhā ca acchare.
‘‘Atikkantavanathā dhīrā, namo tesaṃ mahesinaṃ;
Ye ussukamhi lokamhi, viharanti manussukā.
‘‘Te chetvā maccuno jālaṃ, tataṃ [tantaṃ (sī. syā. pī.), taṃ taṃ (ka.)] māyāvino daḷaṃ;
Chinnālayattā [santālayantā (syā. ka.)] gacchanti, ko tesaṃ gatimāpaye’’ [nesaṃ gati pāpaye (ka.)].
‘‘Kadāhaṃ mithilaṃ [midhilaṃ (ka.)] phītaṃ, vibhattaṃ bhāgaso mitaṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu [kadāssu (sī. pī.), kadāsu (syā.)] bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ mithilaṃ phītaṃ, visālaṃ sabbatopabhaṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ mithilaṃ phītaṃ, bahupākāratoraṇaṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ mithilaṃ phītaṃ, daḷhamaṭṭālakoṭṭhakaṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ mithilaṃ phītaṃ, suvibhattaṃ mahāpathaṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ mithilaṃ phītaṃ, suvibhattantarāpaṇaṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ mithilaṃ phītaṃ, gavassarathapīḷitaṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ mithilaṃ phītaṃ, ārāmavanamāliniṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ mithilaṃ phītaṃ, uyyānavanamāliniṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ mithilaṃ phītaṃ, pāsādavanamāliniṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ mithilaṃ phītaṃ, tipuraṃ rājabandhuniṃ;
Māpitaṃ somanassena, vedehena yasassinā;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ vedehe phīte, nicite dhammarakkhite;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ vedehe phīte, ajeyye dhammarakkhite;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ antepuraṃ [kadā antepuraṃ (sī. pī.)] rammaṃ, vibhattaṃ bhāgaso mitaṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ antepuraṃ rammaṃ, sudhāmattikalepanaṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ antepuraṃ rammaṃ, sucigandhaṃ manoramaṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ kūṭāgāre ca, vibhatte bhāgaso mite;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ kūṭāgāre ca, sudhāmattikalepane;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ kūṭāgāre ca, sucigandhe manorame;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ kūṭāgāre ca, litte candanaphosite;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ soṇṇapallaṅke [suvaṇṇapallaṅke (sī. syā. pī.)], gonake cittasanthate;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
[ayaṃ gāthā sī. pī. potthakesu na dissati] ‘‘Kadāhaṃ maṇipallaṅke, gonake cittasanthate;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati [ayaṃ gāthā sī. pī. potthakesu na dissati].
‘‘Kadāhaṃ kappāsakoseyyaṃ, khomakoṭumbarāni ca;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ pokkharaṇī rammā, cakkavākapakūjitā [cakkavākūpakūjitā (sī. pī.)];
Mandālakehi sañchannā, padumuppalakehi ca;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ hatthigumbe ca, sabbālaṅkārabhūsite;
Suvaṇṇakacche mātaṅge, hemakappanavāsase.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, tomaraṅkusapāṇibhi;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ assagumbe ca, sabbālaṅkārabhūsite;
Ājānīyeva jātiyā, sindhave sīghavāhane.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, illiyācāpadhāribhi;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ rathaseniyo, sannaddhe ussitaddhaje;
Dīpe athopi veyyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ sovaṇṇarathe, sannaddhe ussitaddhaje;
Dīpe athopi veyyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ sajjhurathe ca, sannaddhe ussitaddhaje;
Dīpe athopi veyyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ assarathe ca, sannaddhe ussitaddhaje;
Dīpe athopi veyyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ oṭṭharathe ca, sannaddhe ussitaddhaje;
Dīpe athopi veyyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ goṇarathe ca, sannaddhe ussitaddhaje;
Dīpe athopi veyyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ ajarathe ca, sannaddhe ussitaddhaje;
Dīpe athopi veyyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ meṇḍarathe ca, sannaddhe ussitaddhaje;
Dīpe athopi veyyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ migarathe ca, sannaddhe ussitaddhaje;
Dīpe athopi veyyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ hatthārohe ca, sabbālaṅkārabhūsite;
Nīlavammadhare sūre, tomaraṅkusapāṇine [pāṇino (syā. ka.)];
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ assārohe ca, sabbālaṅkārabhūsite;
Nīlavammadhare sūre, illiyācāpadhārine [dhārino (syā. ka.)];
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ rathārohe ca, sabbālaṅkārabhūsite;
Nīlavammadhare sūre, cāpahatthe kalāpine [kalāpino (syā. ka.)];
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
[ayaṃ gāthā sī. pī. potthakesu na dissati] ‘‘Kadāhaṃ dhanuggahe ca, sabbālaṅkārabhūsite;
Nīlavammadhare sūre, cāpahatthe kalāpine;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati [ayaṃ gāthā sī. pī. potthakesu na dissati].
‘‘Kadāhaṃ rājaputte ca, sabbālaṅkārabhūsite;
Citravammadhare sūre, kañcanāveḷadhārine;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ ariyagaṇe ca, vatavante [vatthavante (sī. syā. pī.)] alaṅkate;
Haricandanalittaṅge, kāsikuttamadhārine;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
[ayaṃ gāthā sī. pī. potthakesu na dissati] ‘‘Kadāhaṃ amaccagaṇe ca, sabbālaṅkārabhūsite;
Pītavammadhare sūre, purato gacchamāline [gacchamālino (syā. ka.)];
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati [ayaṃ gāthā sī. pī. potthakesu na dissati].
‘‘Kadāhaṃ [kadā (sī. pī.)] sattasatā bhariyā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ [kadā (sī. pī.)] sattasatā bhariyā, susaññā tanumajjhimā;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ [kadā (sī. pī.)] sattasatā bhariyā, assavā piyabhāṇinī;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ [kadā (sī. pī.)] satapalaṃ kaṃsaṃ, sovaṇṇaṃ satarājikaṃ;
Pahāya pabbajissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ hatthigumbā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Suvaṇṇakacchā mātaṅgā, hemakappanavāsasā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, tomaraṅkusapāṇibhi;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ assagumbā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Ājānīyāva jātiyā, sindhavā sīghavāhanā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, illiyācāpadhāribhi;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ rathasenī, sannaddhā ussitaddhajā;
Dīpā athopi veyyagghā, sabbālaṅkārabhūsitā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ soṇṇarathā [sovaṇṇarathā (pī. ka.)], sannaddhā ussitaddhajā;
Dīpā athopi veyyagghā, sabbālaṅkārabhūsitā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ sajjhurathā, sannaddhā ussitaddhajā;
Dīpā athopi veyyagghā, sabbālaṅkārabhūsitā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ assarathā, sannaddhā ussitaddhajā;
Dīpā athopi veyyagghā, sabbālaṅkārabhūsitā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ oṭṭharathā, sannaddhā ussitaddhajā;
Dīpā athopi veyyagghā, sabbālaṅkārabhūsitā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ goṇarathā, sannaddhā ussitaddhajā;
Dīpā athopi veyyagghā, sabbālaṅkārabhūsitā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ ajarathā, sannaddhā ussitaddhajā;
Dīpā athopi veyyagghā, sabbālaṅkārabhūsitā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ meṇḍarathā, sannaddhā ussitaddhajā;
Dīpā athopi veyyagghā, sabbālaṅkārabhūsitā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ migarathā, sannaddhā ussitaddhajā;
Dīpā athopi veyyagghā, sabbālaṅkārabhūsitā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ hatthārohā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Nīlavammadharā sūrā, tomaraṅkusapāṇino;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ assārohā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Nīlavammadharā sūrā, illiyācāpadhārino;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ rathārohā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Nīlavammadharā sūrā, cāpahatthā kalāpino;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ dhanuggahā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Nīlavammadharā sūrā, cāpahatthā kalāpino;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ rājaputtā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Citravammadharā sūrā, kañcanāveḷadhārino;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ ariyagaṇā, vatavantā alaṅkatā;
Haricandanalittaṅgā, kāsikuttamadhārino;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ amaccagaṇā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Pītavammadharā sūrā, purato gacchamālino [gacchamālinī (syā. ka.)];
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ sattasatā bhariyā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ sattasatā bhariyā, susaññā tanumajjhimā;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāssu maṃ sattasatā bhariyā, assavā piyabhāṇinī;
Yantaṃ maṃ nānuyissanti, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ pattaṃ gahetvāna, muṇḍo saṅghāṭipāruto;
Piṇḍikāya carissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ paṃsukūlānaṃ, ujjhitānaṃ [ujjhiṭṭhānaṃ (ka.)] mahāpathe;
Saṅghāṭiṃ dhārayissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ sattāhasammeghe [sattāhaṃ meghe (sī. syā.)], ovaṭṭho allacīvaro;
Piṇḍikāya carissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ sabbattha gantvā [sabbahaṃ ṭhānaṃ (sī.), sabbaṇhaṃ gantvā (syā.), sabbāhaṃ ṭhānaṃ (pī.), sabbaṭṭhānaṃ (ka.)], rukkhā rukkhaṃ vanā vanaṃ;
Anapekkho gamissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ giriduggesu, pahīnabhayabheravo;
Adutiyo gamissāmi [viharissāmi (sī. pī.)], taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ vīṇaṃ varujjako [vīṇarujjako (syā.), vīṇaṃ virujjako (ka.)], sattatantiṃ manoramaṃ;
Cittaṃ ujuṃ karissāmi, taṃ kudāssu bhavissati.
‘‘Kadāhaṃ rathakārova, parikantaṃ upāhanaṃ;
Kāmasaññojane checchaṃ [chetvā (ka.)], ye dibbe ye ca mānuse’’.
‘‘Tā ca sattasatā bhariyā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.
‘‘Tā ca sattasatā bhariyā, susaññā tanumajjhimā;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.
‘‘Tā ca sattasatā bhariyā, assavā piyabhāṇinī;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.
‘‘Tā ca sattasatā bhariyā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Hitvā sampaddavī [sampaddayī (sī.)] rājā, pabbajjāya purakkhato.
‘‘Tā ca sattasatā bhariyā, susaññā tanumajjhimā;
Hitvā sampaddavī rājā, pabbajjāya purakkhato.
‘‘Tā ca sattasatā bhariyā, assavā piyabhāṇinī;
Hitvā sampaddavī rājā, pabbajjāya purakkhato’’.
‘‘Hitvā satapalaṃ kaṃsaṃ, sovaṇṇaṃ satarājikaṃ;
Aggahī mattikaṃ pattaṃ, taṃ dutiyābhisecanaṃ’’.
‘‘Bhesmā [vesmā (sī.), bhiṃsā (pī.), bhīsā (ka.)] aggisamā jālā, kosā ḍayhanti bhāgaso;
Rajataṃ jātarūpañca, muttā veḷuriyā bahū.
‘‘Maṇayo saṅkhamuttā ca, vatthikaṃ haricandanaṃ;
Ajinaṃ daṇḍabhaṇḍañca, lohaṃ kāḷāyasaṃ bahū;
Ehi rāja nivattassu, mā tetaṃ vinasā dhanaṃ’’ [vinassā dhanaṃ (syā. ka.)].
‘‘Susukhaṃ vata jīvāma, yesaṃ no natthi kiñcanaṃ;
Mithilāya dayhamānāya, na me kiñci adayhatha’’.
‘‘Aṭaviyo samuppannā, raṭṭhaṃ viddhaṃsayanti taṃ;
Ehi rāja nivattassu, mā raṭṭhaṃ vinasā idaṃ’’.
‘‘Susukhaṃ vata jīvāma, yesaṃ no natthi kiñcanaṃ;
Raṭṭhe vilumpamānamhi, na [mā (ka.)] me kiñci ahīratha.
‘‘Susukhaṃ vata jīvāma, yesaṃ no natthi kiñcanaṃ;
Pītibhakkhā bhavissāma, devā ābhassarā yathā’’.
‘‘Kimheso mahato ghoso, kā nu gāmeva kīḷiyā [gāme kilīliyā (sī.)];
Samaṇa teva [samaṇaññeva (sī. pī.), samaṇatveva (syā.)] pucchāma, kattheso abhisaṭo jano’’.
‘‘Mamaṃ ohāya gacchantaṃ, ettheso abhisaṭo jano;
Sīmātikkamanaṃ yantaṃ, munimonassa pattiyā;
Missaṃ nandīhi gacchantaṃ, kiṃ jānamanupucchasi’’.
‘‘Māssu tiṇṇo amaññittha [amaññittho (sī. syā. pī.)], sarīraṃ dhārayaṃ imaṃ;
Atīraṇeyya yamidaṃ [atīraṇeyyamidaṃ kammaṃ (sī. syā. pī.)], bahū hi paripanthayo’’.
‘‘Ko nu me paripanthassa, mamaṃ evaṃvihārino;
Yo neva diṭṭhe nādiṭṭhe, kāmānamabhipatthaye’’.
‘‘Niddā tandī vijambhitā, aratī bhattasammado;
Āvasanti sarīraṭṭhā, bahū hi paripanthayo’’.
‘‘Kalyāṇaṃ vata maṃ bhavaṃ, brāhmaṇa manusāsati [manusāsasi (sī.)];
Brāhmaṇa teva [brāhmaṇaññeva (sī.)] pucchāmi, ko nu tvamasi mārisa’’.
‘‘Nārado iti me nāmaṃ [nāmena (syā. ka.)], kassapo iti maṃ vidū;
Bhoto sakāsamāgacchiṃ, sādhu sabbhi samāgamo.
‘‘Tassa te sabbo ānando, vihāro upavattatu;
Yaṃ ūnaṃ [yadūnaṃ (sī. syā. pī.)] taṃ paripūrehi, khantiyā upasamena ca.
‘‘Pasāraya sannatañca, unnatañca pasāraya [pahāraya (syā. pī. ka.)];
Kammaṃ vijjañca dhammañca, sakkatvāna paribbaja’’.
‘‘Bahū hatthī ca asse ca, nagare janapadāni ca;
Hitvā janaka pabbajito, kapāle [kapalle (sī. pī.)] ratimajjhagā.
‘‘Kacci nu te jānapadā, mittāmaccā ca ñātakā;
Dubbhimakaṃsu janaka, kasmā te taṃ aruccatha’’.
‘‘Na migājina jātucche [jātucca (sī. pī.)], ahaṃ kañci kudācanaṃ;
Adhammena jine ñātiṃ, na cāpi ñātayo mamaṃ.
‘‘Disvāna lokavattantaṃ, khajjantaṃ kaddamīkataṃ;
Haññare bajjhare cettha, yattha sanno [satto (sī.)] puthujjano;
Etāhaṃ upamaṃ katvā, bhikkhakosmi migājina’’.
‘‘Ko nu te bhagavā satthā, kassetaṃ vacanaṃ suci;
Na hi kappaṃ vā vijjaṃ vā, paccakkhāya rathesabha;
Samaṇaṃ āhu vattantaṃ, yathā dukkhassatikkamo’’.
‘‘Na migājina jātucche, ahaṃ kañci kudācanaṃ;
Samaṇaṃ brāhmaṇaṃ vāpi, sakkatvā anupāvisiṃ’’.
‘‘Mahatā cānubhāvena, gacchanto siriyā jalaṃ;
Gīyamānesu gītesu, vajjamānesu vaggusu.
‘‘Tūriyatāḷasaṅghuṭṭhe [turiyatāḷitasaṅghuṭṭhe (sī. pī.)], sammatālasamāhite;
Sa migājina maddakkhiṃ, phaliṃ [phalaṃ (sī. pī. ka.)] ambaṃ tirocchadaṃ;
Haññamānaṃ [tujjamānaṃ (sī.), tudamānaṃ (syā.), taddamānaṃ (pī.), hatamānaṃ (ka.)] manussehi, phalakāmehi jantubhi.
‘‘So khohaṃ taṃ siriṃ hitvā, orohitvā migājina;
Mūlaṃ ambassupāgacchiṃ, phalino nipphalassa ca.
‘‘Phaliṃ [phalaṃ (sī. pī. ka.)] ambaṃ hataṃ disvā, viddhaṃstaṃ vinaḷīkataṃ;
Athekaṃ [athetaṃ (sī. pī.)] itaraṃ ambaṃ, nīlobhāsaṃ manoramaṃ.
‘‘Evameva nūnamhepi [nūna amhe (sī. pī.)], issare bahukaṇṭake;
Amittā no vadhissanti, yathā ambo phalī hato.
‘‘Ajinamhi haññate dīpi, nāgo dantehi haññate;
Dhanamhi dhanino hanti, aniketamasanthavaṃ;
Phalī ambo aphalo ca, te satthāro ubho mama’’.
‘‘Sabbo jano pabyādhito, rājā pabbajito iti;
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā.
‘‘Assāsayitvā janataṃ, ṭhapayitvā paṭicchadaṃ;
Puttaṃ rajje ṭhapetvāna, atha pacchā pabbajissasi’’.
‘‘Cattā mayā jānapadā, mittāmaccā ca ñātakā;
Santi puttā videhānaṃ, dīghāvu raṭṭhavaḍḍhano;
Te rajjaṃ kārayissanti, mithilāyaṃ pajāpati’’.
‘‘Ehi taṃ anusikkhāmi, yaṃ vākyaṃ mama ruccati;
Rajjaṃ tuvaṃ kārayasi [kārayantī (sī. syā. pī.)], pāpaṃ duccaritaṃ bahuṃ;
Kāyena vācā manasā, yena gacchasi [kañchisi (sī. pī.)] duggatiṃ.
‘‘Paradinnakena paraniṭṭhitena, piṇḍena yāpehi sa dhīradhammo’’.
‘‘Yopi catutthe bhattakāle na bhuñje, ajuṭṭhamārīva [ajaddhumārīva (sī.), ajjhuṭṭhamāriva (syā.), ajaddhumāriva (pī.) majjhimanikāye, aṅguttaranikāye ca passitabbaṃ] khudāya miyye;
Na tveva piṇḍaṃ luḷitaṃ anariyaṃ, kulaputtarūpo sappuriso na seve;
Tayidaṃ na sādhu tayidaṃ na suṭṭhu, sunakhucchiṭṭhakaṃ janaka bhuñjase tuvaṃ’’.
‘‘Na cāpi me sīvali so abhakkho, yaṃ hoti cattaṃ gihino sunassa vā;
Ye keci bhogā idha dhammaladdhā, sabbo so bhakkho anavayoti [anavajjoti (sī. pī.)] vutto’’.
‘‘Kumārike upaseniye, niccaṃ niggaḷamaṇḍite;
Kasmā te eko bhujo janati, eko te na janatī bhujo’’.
‘‘Imasmiṃ me samaṇa hatthe, paṭimukkā dunīvarā [dunīdhurā (sī. pī.)];
Saṅghātā [saṃghaṭṭā (syā. ka.)] jāyate saddo, dutiyasseva sā gati.
‘‘Imasmiṃ me samaṇa hatthe, paṭimukko ekanīvaro [ekanīdhuro (sī. pī.)];
So adutiyo na janati, munibhūtova tiṭṭhati.
‘‘Vivādappatto [vivādamatto (pī.)] dutiyo, keneko vivadissati;
Tassa te saggakāmassa, ekattamuparocataṃ’’.
‘‘Suṇāsi sīvali kathā [gāthā (sī. syā. pī.)], kumāriyā paveditā;
Pesiyā [pessiyā (sī. pī.)] maṃ garahittho, dutiyasseva sā gati.
‘‘Ayaṃ dvedhāpatho bhadde, anuciṇṇo pathāvihi;
Tesaṃ tvaṃ ekaṃ gaṇhāhi, ahamekaṃ punāparaṃ.
‘‘Māvaca [neva (sī. pī.), mā ca (syā. ka.)] maṃ tvaṃ pati meti, nāhaṃ [māhaṃ (sī. pī.)] bhariyāti vā puna’’;
‘‘Imameva kathayantā, thūṇaṃ nagarupāgamuṃ.
‘‘Koṭṭhake usukārassa, bhattakāle upaṭṭhite;
Tatrā ca so usukāro, (ekaṃ daṇḍaṃ ujuṃ kataṃ;) [( ) natthi bahūsu]
Ekañca cakkhuṃ niggayha, jimhamekena pekkhati’’.
‘‘Evaṃ no sādhu passasi, usukāra suṇohi me;
Yadekaṃ cakkhuṃ niggayha, jimhamekena pekkhasi’’.
‘‘Dvīhi samaṇa cakkhūhi, visālaṃ viya khāyati;
Asampatvā paramaṃ [paraṃ (sī. pī.)] liṅgaṃ, nujubhāvāya kappati.
‘‘Ekañca cakkhuṃ niggayha, jimhamekena pekkhato;
Sampatvā paramaṃ liṅgaṃ, ujubhāvāya kappati.
‘‘Vivādappatto [vivādamatto (pī.)] dutiyo, keneko vivadissati;
Tassa te saggakāmassa, ekattamuparocataṃ’’.
‘‘Suṇāsi sīvali kathā [gāthā (sī. syā. pī.)], usukārena veditā;
Pesiyā maṃ garahittho, dutiyasseva sā gati.
‘‘Ayaṃ dvedhāpatho bhadde, anuciṇṇo pathāvihi;
Tesaṃ tvaṃ ekaṃ gaṇhāhi, ahamekaṃ punāparaṃ.
‘‘Māvaca maṃ tvaṃ pati meti, nāhaṃ bhariyāti vā puna’’;
‘‘Muñjāvesikā pavāḷhā, ekā vihara sīvalī’’ti.
Mahājanakajātakaṃ dutiyaṃ.
540. Suvaṇṇasāmajātakaṃ (3)
‘‘Ko nu maṃ usunā vijjhi, pamattaṃ udahārakaṃ [hārikaṃ (syā.), hāriyaṃ (ka.)];
Khattiyo brāhmaṇo vesso, ko maṃ viddhā nilīyasi.
‘‘Na me maṃsāni khajjāni, cammenattho na vijjati;
Atha kena nu vaṇṇena, viddheyyaṃ maṃ amaññatha.
‘‘Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ;
Puṭṭho me samma akkhāhi, kiṃ maṃ viddhā nilīyasi’’.
‘‘Rājāhamasmi kāsīnaṃ, pīḷiyakkhoti maṃ vidū;
Lobhā raṭṭhaṃ pahitvāna, migamesaṃ carāmahaṃ.
‘‘Issatthe casmi kusalo, daḷhadhammoti vissuto;
Nāgopi me na mucceyya, āgato usupātanaṃ.
‘‘Ko vā tvaṃ kassa vā putto [tvaṃ ca kassa vā puttosi (sī. pī.)], kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ;
Pituno attano cāpi, nāmagottaṃ pavedaya’’.
‘‘Nesādaputto bhaddante, sāmo iti maṃ ñātayo;
Āmantayiṃsu jīvantaṃ, svajjevāhaṃ gato [svājjevaṅgato (syā.), svajjevaṅgate (ka.)] saye.
‘‘Viddhosmi puthusallena, savisena yathā migo;
Sakamhi lohite rāja, passa semi paripluto.
‘‘Paṭivāmagataṃ [paṭidhamma gataṃ (sī. pī.)] sallaṃ, passa dhimhāmi [vihāmhi (sī. pī.)] lohitaṃ;
Āturo tyānupucchāmi, kiṃ maṃ viddhā nilīyasi.
‘‘Ajinamhi haññate dīpi, nāgo dantehi haññate;
Atha kena nu vaṇṇena, viddheyyaṃ maṃ amaññatha’’.
‘‘Migo upaṭṭhito āsi, āgato usupātanaṃ;
Taṃ disvā ubbijī sāma, tena kodho mamāvisi’’.
‘‘Yato sarāmi attānaṃ, yato pattosmi viññutaṃ;
Na maṃ migā uttasanti, araññe sāpadānipi.
‘‘Yato nidhiṃ parihariṃ, yato pattosmi yobbanaṃ;
Na maṃ migā uttasanti, araññe sāpadānipi.
‘‘Bhīrū kimpurisā rāja, pabbate gandhamādane;
Sammodamānā gacchāma, pabbatāni vanāni ca.
(‘‘Na maṃ migā uttasanti, araññe sāpadānipi;) [( ) natthi sī. syā. pī. potthakesu]
Atha kena nu vaṇṇena, utrāsanti migā mamaṃ’’ [utrāse so migo mamaṃ (sī. pī.)].
‘‘Na taṃ tasa [na taddasā (sī. pī.)] migo sāma, kiṃ tāhaṃ alikaṃ bhaṇe;
Kodhalobhābhibhūtāhaṃ, usuṃ te taṃ avassajiṃ [avissajiṃ (syā.)].
‘‘Kuto nu sāma āgamma, kassa vā pahito tuvaṃ;
Udahāro nadiṃ gaccha, āgato migasammataṃ’’.
‘‘Andhā mātāpitā mayhaṃ, te bharāmi brahāvane;
Tesāhaṃ udakāhāro, āgato migasammataṃ.
‘‘Atthi nesaṃ usāmattaṃ, atha sāhassa jīvitaṃ;
Udakassa alābhena , maññe andhā marissare.
‘‘Na me idaṃ tathā dukkhaṃ, labbhā hi pumunā idaṃ;
Yañca ammaṃ na passāmi, taṃ me dukkhataraṃ ito.
‘‘Na me idaṃ tathā dukkhaṃ, labbhā hi pumunā idaṃ;
Yañca tātaṃ na passāmi, taṃ me dukkhataraṃ ito.
‘‘Sā nūna kapaṇā ammā, cirarattāya rucchati [ruccati (ka.)];
Aḍḍharatteva ratte vā, nadīva avasucchati [avasussati (syā.)].
‘‘So nūna kapaṇo tāto, cirarattāya rucchati [ruccati (ka.)];
Aḍḍharatteva ratte vā, nadīva avasucchati [avasussati (syā.)].
‘‘Uṭṭhānapādacariyāya [pāricariyāya (sī. pī.)], pādasambāhanassa ca;
Sāma tāta vilapantā, hiṇḍissanti brahāvane.
‘‘Idampi dutiyaṃ sallaṃ, kampeti hadayaṃ mamaṃ;
Yañca andhe na passāmi, maññe hissāmi [yañca hessāmi (sī. pī.), taṃ meṃ hissāmi (ka.)] jīvitaṃ’’.
‘‘Mā bāḷhaṃ paridevesi, sāma kalyāṇadassana;
Ahaṃ kammakaro hutvā, bharissaṃ te brahāvane.
‘‘Issatthe casmi kusalo, daḷhadhammoti vissuto;
Ahaṃ kammakaro hutvā, bharissaṃ te brahāvane.
‘‘Migānaṃ [magānaṃ (ka.)] vighāsamanvesaṃ, vanamūlaphalāni ca;
Ahaṃ kammakaro hutvā, bharissaṃ te brahāvane.
‘‘Katamaṃ taṃ vanaṃ sāma, yattha mātāpitā tava;
Ahaṃ te tathā bharissaṃ, yathā te abharī tuvaṃ’’.
‘‘Ayaṃ ekapadī rāja, yoyaṃ ussīsake mama;
Ito gantvā aḍḍhakosaṃ, tattha nesaṃ agārakaṃ;
Yattha mātāpitā mayhaṃ, te bharassu ito gato.
‘‘Namo te kāsirājatthu, namo te kāsivaḍḍhana;
Andhā mātāpitā mayhaṃ, te bharassu brahāvane.
‘‘Añjaliṃ te paggaṇhāmi, kāsirāja namatthu te;
Mātaraṃ pitaraṃ mayhaṃ, vutto vajjāsi vandanaṃ’’.
‘‘Idaṃ vatvāna so sāmo, yuvā kalyāṇadassano;
Mucchito visavegena, visaññī samapajjatha.
‘‘Sa rājā paridevesi, bahuṃ kāruññasañhitaṃ;
Ajarāmarohaṃ āsiṃ, ajjetaṃ ñāmi [ajjahaññāmi (ka.)] no pure;
Sāmaṃ kālaṅkataṃ disvā, natthi maccussa nāgamo.
‘‘Yassu maṃ paṭimanteti, savisena samappito;
Svajjevaṃ gate kāle, na kiñci mabhibhāsati.
‘‘Nirayaṃ nūna gacchāmi, ettha me natthi saṃsayo;
Tadā hi pakataṃ pāpaṃ, cirarattāya kibbisaṃ.
‘‘Bhavanti tassa vattāro, gāme kibbisakārako;
Araññe nimmanussamhi, ko maṃ vattumarahati.
‘‘Sārayanti hi kammāni, gāme saṃgaccha māṇavā;
Araññe nimmanussamhi, ko nu maṃ sārayissati’’.
‘‘Sā devatā antarahitā, pabbate gandhamādane;
Raññova anukampāya, imā gāthā abhāsatha.
‘‘Āguṃ kira mahārāja, akari [akarā (sī.)] kamma dukkaṭaṃ;
Adūsakā pitāputtā, tayo ekūsunā hatā.
‘‘Ehi taṃ anusikkhāmi, yathā te sugatī siyā;
Dhammenandhe vane posa, maññehaṃ sugatī tayā.
‘‘Sa rājā paridevitvā, bahuṃ kāruññasañhitaṃ;
Udakakumbhamādāya, pakkāmi dakkhiṇāmukho.
‘‘Kassa nu eso padasaddo, manussasseva āgato;
Neso sāmassa nigghoso, ko nu tvamasi mārisa.
‘‘Santañhi sāmo vajati, santaṃ pādāni neyati [uttahi (sī.)];
Neso sāmassa nigghoso, ko nu tvamasi mārisa’’.
‘‘Rājāhamasmi kāsīnaṃ, pīḷiyakkhoti maṃ vidū;
Lobhā raṭṭhaṃ pahitvāna, migamesaṃ carāmahaṃ.
‘‘Issatthe casmi kusalo, daḷhadhammoti vissuto;
Nāgopi me na mucceyya, āgato usupātanaṃ’’.
‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;
Issarosi anuppatto, yaṃ idhatthi pavedaya.
‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;
Phalāni khuddakappāni, bhuñja rāja varaṃ varaṃ.
‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;
Tato piva mahārāja, sace tvaṃ abhikaṅkhasi’’.
‘‘Nālaṃ andhā vane daṭṭhuṃ, ko nu vo phalamāhari;
Anandhassevayaṃ sammā, nivāpo mayha khāyati’’.
‘‘Daharo yuvā nātibrahā, sāmo kalyāṇadassano;
Dīghassa kesā asitā, atho sūnagga [sonagga (ka.)] vellitā.
‘‘So have phalamāharitvā, ito ādāya [ādā (sī. pī.)] kamaṇḍaluṃ;
Nadiṃ gato udahāro, maññe na dūramāgato’’.
‘‘Ahaṃ taṃ avadhiṃ sāmaṃ, yo tuyhaṃ paricārako;
Yaṃ kumāraṃ pavedetha, sāmaṃ kalyāṇadassanaṃ.
‘‘Dīghassa kesā asitā, atho sūnaggavellitā;
Tesu lohitalittesu, seti sāmo mayā hato’’.
‘‘Kena dukūlamantesi, hato sāmoti vādinā;
Hato sāmoti sutvāna, hadayaṃ me pavedhati.
‘‘Assatthasseva taruṇaṃ, pavāḷaṃ māluteritaṃ;
Hato sāmoti sutvāna, hadayaṃ me pavedhati’’.
‘‘Pārike kāsirājāyaṃ, so sāmaṃ migasammate;
Kodhasā usunā vijjhi, tassa mā pāpamicchimhā’’.
‘‘Kicchā laddho piyo putto, yo andhe abharī vane;
Taṃ ekaputtaṃ ghātimhi, kathaṃ cittaṃ na kopaye’’.
‘‘Kicchā laddho piyo putto, yo andhe abharī vane;
Taṃ ekaputtaṃ ghātimhi, akkodhaṃ āhu paṇḍitā’’.
‘‘Mā bāḷhaṃ paridevetha, hato sāmoti vādinā;
Ahaṃ kammakaro hutvā, bharissāmi brahāvane.
‘‘Issatthe casmi kusalo, daḷhadhammoti vissuto;
Ahaṃ kammakaro hutvā, bharissāmi brahāvane.
‘‘Migānaṃ vighāsamanvesaṃ, vanamūlaphalāni ca;
Ahaṃ kammakaro hutvā, bharissāmi brahāvane’’.
‘‘Nesa dhammo mahārāja, netaṃ amhesu kappati;
Rājā tvamasi amhākaṃ, pāde vandāma te mayaṃ’’.
‘‘Dhammaṃ nesāda bhaṇatha, katā apacitī tayā;
Pitā tvamasi [tvamahi (?)] amhākaṃ, mātā tvamasi pārike’’.
‘‘Namo te kāsirājatthu, namo te kāsivaḍḍhana;
Añjaliṃ te paggaṇhāma, yāva sāmānupāpaya.
‘‘Tassa pāde samajjantā [pavaṭṭantā (pī.)], mukhañca bhujadassanaṃ;
Saṃsumbhamānā attānaṃ, kālamāgamayāmase’’.
‘‘Brahā vāḷamigākiṇṇaṃ, ākāsantaṃva dissati;
Yattha sāmo hato seti, candova patito chamā.
‘‘Brahā vāḷamigākiṇṇaṃ, ākāsantaṃva dissati;
Yattha sāmo hato seti, sūriyova patito chamā.
‘‘Brahā vāḷamigākiṇṇaṃ, ākāsantaṃva dissati;
Yattha sāmo hato seti, paṃsunā patikuntito [kuṇṭhito (sī. syā. pī.) evamuparipi].
‘‘Brahā vāḷamigākiṇṇaṃ, ākāsantaṃva dissati;
Yattha sāmo hato seti, idheva vasathassame’’.
‘‘Yadi tattha sahassāni, satāni niyutāni [nahutāni (sī. syā. pī.)] ca;
Nevamhākaṃ bhayaṃ koci, vane vāḷesu vijjati’’.
‘‘Tato andhānamādāya, kāsirājā brahāvane;
Hatthe gahetvā pakkāmi, yattha sāmo hato ahu.
‘‘Disvāna patitaṃ sāmaṃ, puttakaṃ paṃsukunthitaṃ;
Apaviddhaṃ brahāraññe, candaṃva patitaṃ chamā.
‘‘Disvāna patitaṃ sāmaṃ, puttakaṃ paṃsukunthitaṃ;
Apaviddhaṃ brahāraññe, sūriyaṃva patitaṃ chamā.
‘‘Disvāna patitaṃ sāmaṃ, puttakaṃ paṃsukunthitaṃ;
Apaviddhaṃ brahāraññe, kalūnaṃ [karuṇaṃ (sī. pī.)] paridevayuṃ.
‘‘Disvāna patitaṃ sāmaṃ, puttakaṃ paṃsukunthitaṃ;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, adhammo kira bho iti.
‘‘Bāḷhaṃ kho tvaṃ pamattosi, sāma kalyāṇadassana;
Yo ajjevaṃ [svajjevaṃ (ka.) evamuparipi] gate kāle, na kiñci mabhibhāsasi.
‘‘Bāḷhaṃ kho tvaṃ padittosi, sāma kalyāṇadassana;
Yo ajjevaṃ gate kāle, na kiñci mabhibhāsasi.
‘‘Bāḷhaṃ kho tvaṃ pakuddhosi, sāma kalyāṇadassana;
Yo ajjevaṃ gate kāle, na kiñci mabhibhāsasi.
‘‘Bāḷhaṃ kho tvaṃ pasuttosi, sāma kalyāṇadassana;
Yo ajjevaṃ gate kāle, na kiñci mabhibhāsasi.
‘‘Bāḷhaṃ kho tvaṃ vimanosi, sāma kalyāṇadassana;
Yo ajjevaṃ gate kāle, na kiñci mabhibhāsasi.
‘‘Jaṭaṃ valinaṃ paṃsugataṃ [paṅkahataṃ (sī. pī.)], ko dāni saṇṭhapessati [saṇṭhapessati (sī. syā. pī.)];
Sāmo ayaṃ kālaṅkato, andhānaṃ paricārako.
‘‘Ko me sammajjamādāya [ce sammajjanādāya (sī.), no sammajjanādāya (syā.), me sammajjanādāya (pī.)], sammajjissati assamaṃ;
Sāmo ayaṃ kālaṅkato, andhānaṃ paricārako.
‘‘Ko dāni nhāpayissati, sītenuṇhodakena ca;
Sāmo ayaṃ kālaṅkato, andhānaṃ paricārako.
‘‘Ko dāni bhojayissati, vanamūlaphalāni ca;
Sāmo ayaṃ kālaṅkato, andhānaṃ paricārako’’.
‘‘Disvāna patitaṃ sāmaṃ, puttakaṃ paṃsukunthitaṃ;
Aṭṭitā puttasokena, mātā saccaṃ abhāsatha.
‘‘Yena saccenayaṃ sāmo, dhammacārī pure ahu;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Yena saccenayaṃ sāmo, brahmacārī pure ahu;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Yena saccenayaṃ sāmo, saccavādī pure ahu;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Yena saccenayaṃ sāmo, mātāpettibharo [mātāpetibharo (syā.), mātāpittibharo (ka.)] ahu;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Yena saccenayaṃ sāmo, kule jeṭṭhāpacāyiko;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Yena saccenayaṃ sāmo, pāṇā piyataro mama;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Yaṃ kiñcitthi kataṃ puññaṃ, mayhañceva pitucca te;
Sabbena tena kusalena, visaṃ sāmassa haññatu’’.
‘‘Disvāna patitaṃ sāmaṃ, puttakaṃ paṃsukunthitaṃ;
Aṭṭito puttasokena, pitā saccaṃ abhāsatha.
‘‘Yena saccenayaṃ sāmo, dhammacārī pure ahu;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Yena saccenayaṃ sāmo, brahmacārī pure ahu;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Yena saccenayaṃ sāmo, saccavādī pure ahu;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Yena saccenayaṃ sāmo, mātāpettibharo ahu;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Yena saccenayaṃ sāmo, kule jeṭṭhāpacāyiko;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Yena saccenayaṃ sāmo, pāṇā piyataro mama;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Yaṃ kiñcitthi [kiñcatthi (sī. pī.)] kataṃ puññaṃ, mayhañceva mātucca te;
Sabbena tena kusalena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Sā devatā antarahitā, pabbate gandhamādane;
Sāmassa anukampāya, imaṃ saccaṃ abhāsatha.
‘‘Pabbatyāhaṃ gandhamādane, cirarattanivāsinī [ciraṃ rattaṃ nivāsinī (syā.)];
Na me piyataro koci, añño sāmena [sāmā na (sī. pī.)] vijjati;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu.
‘‘Sabbe vanā gandhamayā, pabbate gandhamādane;
Etena saccavajjena, visaṃ sāmassa haññatu’’.
Tesaṃ lālappamānānaṃ, bahuṃ kāruññasañhitaṃ;
Khippaṃ sāmo samuṭṭhāsi, yuvā kalyāṇadassano.
‘‘Sāmohamasmi bhaddaṃ vo [bhaddante (ka.)], sotthināmhi samuṭṭhito;
Mā bāḷhaṃ paridevetha, mañjunābhivadetha maṃ’’.
‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;
Issarosi anuppatto, yaṃ idhatthi pavedaya.
‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;
Phalāni khuddakappāni, bhuñja rāja varaṃ varaṃ.
‘‘Atthi me pāniyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;
Tato piva mahārāja, sace tvaṃ abhikaṅkhasi’’.
‘‘Sammuyhāmi pamuyhāmi, sabbā muyhanti me disā;
Petaṃ taṃ sāmamaddakkhiṃ, ko nu tvaṃ sāma jīvasi’’.
‘‘Api jīvaṃ mahārāja, purisaṃ gāḷhavedanaṃ;
Upanītamanasaṅkappaṃ, jīvantaṃ maññate mataṃ.
‘‘Api jīvaṃ mahārāja, purisaṃ gāḷhavedanaṃ;
Taṃ nirodhagataṃ santaṃ, jīvantaṃ maññate mataṃ.
‘‘Yo mātaraṃ pitaraṃ vā, macco dhammena posati;
Devāpi naṃ tikicchanti, mātāpettibharaṃ naraṃ.
‘‘Yo mātaraṃ pitaraṃ vā, macco dhammena posati;
Idheva naṃ pasaṃsanti, pecca sagge pamodati’’.
‘‘Esa bhiyyo pamuyhāmi, sabbā muyhanti me disā;
Saraṇaṃ taṃ sāma gacchāmi [saraṇaṃ sāma gacchāmi (syā. ka.)], tvañca me saraṇaṃ bhava’’.
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, mātāpitūsu khattiya;
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, puttadāresu khattiya;
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, mittāmaccesu khattiya;
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, vāhanesu balesu ca;
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, gāmesu nigamesu ca;
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, raṭṭhesu janapadesu ca;
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, samaṇabrāhmaṇesu ca;
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, migapakkhīsu khattiya;
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, dhammo ciṇṇo sukhāvaho;
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, saindā devā sabrahmakā;
Suciṇṇena divaṃ pattā, mā dhammaṃ rāja pāmado’’ti.
Suvaṇṇasāmajātakaṃ [sāmajātakaṃ (sī. pī.)] tatiyaṃ.
541. Nimijātakaṃ (4)
‘‘Accheraṃ vata lokasmiṃ, uppajjanti vicakkhaṇā;
Yadā ahu nimirājā, paṇḍito kusalatthiko.
‘‘Rājā sabbavidehānaṃ, adā dānaṃ arindamo;
Tassa taṃ dadato dānaṃ, saṅkappo udapajjatha;
Dānaṃ vā brahmacariyaṃ vā, katamaṃ su mahapphalaṃ.
Tassa saṅkappamaññāya, maghavā devakuñjaro;
Sahassanetto pāturahu, vaṇṇena vihanaṃ [nihanaṃ (sī. pī.), vihataṃ (syā. ka.)] tamaṃ.
Salomahaṭṭho manujindo, vāsavaṃ avacā nimi;
‘‘Devatā nusi gandhabbo, adu sakko purindado.
‘‘Na ca me tādiso vaṇṇo, diṭṭho vā yadi vā suto;
[natthi sī. pī. potthakesu] Ācikkha me tvaṃ bhaddante, kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ’’ [natthi sī. pī. potthakesu].
Salomahaṭṭhaṃ ñatvāna, vāsavo avacā nimiṃ;
‘‘Sakkohamasmi devindo, āgatosmi tavantike;
Alomahaṭṭho manujinda, puccha pañhaṃ yamicchasi’’.
So ca tena katokāso, vāsavaṃ avacā nimi;
‘‘Pucchāmi taṃ mahārāja [mahābāhu (sī. pī.), devarāja (ka.)], sabbabhūtānamissara;
Dānaṃ vā brahmacariyaṃ vā, katamaṃ su mahapphalaṃ’’.
So puṭṭho naradevena, vāsavo avacā nimiṃ;
‘‘Vipākaṃ brahmacariyassa, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;
Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhati.
‘‘Na hete sulabhā kāyā, yācayogena kenaci;
Ye kāye upapajjanti, anāgārā tapassino.
‘‘Dudīpo [dutipo (ka.)] sāgaro selo, mujakindo [mucalindo (sī. syā. pī.), mujakinto (ka.)] bhagīraso;
Usindaro [usīnaro (sī. pī.)] kassapo ca [aṭṭhako ca (sī. pī.), atthako ca (syā.)], asako ca puthujjano.
‘‘Ete caññe ca rājāno, khattiyā brāhmaṇā bahū;
Puthuyaññaṃ yajitvāna, petattaṃ [petaṃ te (sī. pī.)] nātivattisuṃ.
‘‘Atha yīme [addhā ime (sī. pī.), addhāyime (syā.)] avattiṃsu, anāgārā tapassino;
Sattisayo yāmahanu, somayāmo [somayāgo (sī. syā. pī.)] manojavo.
‘‘Samuddo māgho bharato ca, isi kālapurakkhato [kālikarikkhiyo (sī. pī.)];
Aṅgīraso kassapo ca, kisavaccho akatti [akitti (sī. pī.), akanti (syā.)] ca.
‘‘Uttarena nadī sīdā, gambhīrā duratikkamā;
Naḷaggivaṇṇā jotanti, sadā kañcanapabbatā.
‘‘Parūḷhakacchā tagarā, rūḷhakacchā vanā nagā;
Tatrāsuṃ dasasahassā, porāṇā isayo pure.
‘‘Ahaṃ seṭṭhosmi dānena, saṃyamena damena ca;
Anuttaraṃ vataṃ katvā, pakiracārī samāhite.
‘‘Jātimantaṃ ajaccañca, ahaṃ ujugataṃ naraṃ;
Ativelaṃ namassissaṃ, kammabandhū hi māṇavā [mātiyā (sī. pī.)].
‘‘Sabbe vaṇṇā adhammaṭṭhā, patanti nirayaṃ adho;
Sabbe vaṇṇā visujjhanti, caritvā dhammamuttamaṃ’’.
Idaṃ vatvāna maghavā, devarājā sujampati;
Vedehamanusāsitvā, saggakāyaṃ apakkami.
‘‘Imaṃ bhonto nisāmetha, yāvantettha samāgatā;
Dhammikānaṃ manussānaṃ, vaṇṇaṃ uccāvacaṃ bahuṃ.
‘‘Yathā ayaṃ nimirājā, paṇḍito kusalatthiko;
Rājā sabbavidehānaṃ, adā dānaṃ arindamo.
‘‘Tassa taṃ dadato dānaṃ, saṅkappo udapajjatha;
Dānaṃ vā brahmacariyaṃ vā, katamaṃ su mahapphalaṃ’’.
Abbhuto vata lokasmiṃ, uppajji lomahaṃsano;
Dibbo ratho pāturahu, vedehassa yasassino.
Devaputto mahiddhiko, mātali devasārathi;
Nimantayittha rājānaṃ, vedehaṃ mithilaggahaṃ.
‘‘Ehimaṃ rathamāruyha, rājaseṭṭha disampati;
Devā dassanakāmā te, tāvatiṃsā saindakā;
Saramānā hi te devā, sudhammāyaṃ samacchare’’.
Tato rājā taramāno, vedeho mithilaggaho;
Āsanā vuṭṭhahitvāna, pamukho rathamāruhi.
Abhirūḷhaṃ rathaṃ dibbaṃ, mātali etadabravi;
‘‘Kena taṃ nemi maggena, rājaseṭṭha disampati;
Yena vā pāpakammantā, puññakammā ca ye narā’’.
‘‘Ubhayeneva maṃ nehi, mātali devasārathi;
Yena vā pāpakammantā, puññakammā ca ye narā’’.
‘‘Kena taṃ paṭhamaṃ nemi, rājaseṭṭha disampati;
Yena vā pāpakammantā, puññakammā ca ye narā’’.
‘‘Niraye [niriyaṃ (syā. ka.)] tāva passāmi, āvāse [āvāsaṃ (syā. ka.)] pāpakamminaṃ;
Ṭhānāni luddakammānaṃ, dussīlānañca yā gati’’.
Dassesi mātali rañño, duggaṃ vetaraṇiṃ nadiṃ;
Kuthitaṃ khārasaṃyuttaṃ, tattaṃ aggisikhūpamaṃ [aggisamodakaṃ (ka.)].
Nimī have mātalimajjhabhāsatha [mātalimajjhabhāsi (syā.)], disvā janaṃ patamānaṃ vidugge;
‘‘Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā vetaraṇiṃ patanti’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye dubbale balavantā jīvaloke, hiṃsanti rosanti supāpadhammā;
Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā vetaraṇiṃ patanti’’.
‘‘Sāmā ca soṇā sabalā ca gijjhā, kākolasaṅghā adanti [adenti (sī. syā. pī.) evamuparipi] bheravā;
Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme jane kākolasaṅghā adanti’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye kecime maccharino kadariyā, paribhāsakā samaṇabrāhmaṇānaṃ;
Hiṃsanti rosanti supāpadhammā, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;
Teme jane kākolasaṅghā adanti’’.
‘‘Sajotibhūtā pathaviṃ kamanti, tattehi khandhehi ca pothayanti;
Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā khandhahatā sayanti’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye jīvalokasmi supāpadhammino, narañca nāriñca apāpadhammaṃ;
Hiṃsanti rosanti supāpadhammā [supāpadhammino (ka.)], te luddakammā pasavetva pāpaṃ;
Teme janā khandhahatā sayanti’’.
‘‘Aṅgārakāsuṃ apare phuṇanti [thunanti (sī. syā.), phunanti (pī.)], narā rudantā paridaḍḍhagattā;
Bhayañhi maṃ vidanti sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā aṅgārakāsuṃ phuṇanti’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye keci pūgāya dhanassa [pūgāyatanassa (sī. pī.)] hetu, sakkhiṃ karitvā iṇaṃ jāpayanti;
Te jāpayitvā janataṃ janinda, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;
Teme janā aṅgārakāsuṃ phuṇanti’’.
‘‘Sajotibhūtā jalitā padittā, padissati mahatī lohakumbhī;
Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā avaṃsirā lohakumbhiṃ patanti’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye sīlavantaṃ [sīlavaṃ (pī.)] samaṇaṃ brāhmaṇaṃ vā, hiṃsanti rosanti supāpadhammā;
Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā avaṃsirā lohakumbhiṃ patanti’’.
‘‘Luñcanti gīvaṃ atha veṭhayitvā [aviveṭhayitvā (ka.)], uṇhodakasmiṃ pakiledayitvā [pakiledayitvā (sī. pī.)];
Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā luttasirā sayanti’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye jīvalokasmi supāpadhammino, pakkhī gahetvāna viheṭhayanti te;
Viheṭhayitvā sakuṇaṃ janinda, te luddakāmā pasavetva pāpaṃ;
Teme janā luttasirā sayanti.
‘‘Pahūtatoyā anigādhakūlā [anikhātakūlā (sī. syā. pī.)], nadī ayaṃ sandati suppatitthā;
Ghammābhitattā manujā pivanti, pītañca [pivataṃ ca (sī. syā. pī. ka.)] tesaṃ bhusa hoti pāni.
‘‘Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, pītañca tesaṃ bhusa hoti pāni’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye suddhadhaññaṃ palāsena missaṃ, asuddhakammā kayino dadanti;
Ghammābhitattāna pipāsitānaṃ, pītañca tesaṃ bhusa hoti pāni’’.
‘‘Usūhi sattīhi ca tomarehi, dubhayāni passāni tudanti kandataṃ;
Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā sattihatā sayanti’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye jīvalokasmi asādhukammino, adinnamādāya karonti jīvikaṃ;
Dhaññaṃ dhanaṃ rajataṃ jātarūpaṃ, ajeḷakañcāpi pasuṃ mahiṃsaṃ [mahīsaṃ (sī. pī.)];
Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā sattihatā sayanti’’.
‘‘Gīvāya baddhā kissa ime puneke, aññe vikantā [vikattā (sī. pī.)] bilakatā sayanti [puneke (sī. pī.)];
Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā bilakatā sayanti’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Orabbhikā sūkarikā ca macchikā, pasuṃ mahiṃsañca ajeḷakañca;
Hantvāna sūnesu pasārayiṃsu, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;
Teme janā bilakatā sayanti.
‘‘Rahado ayaṃ muttakarīsapūro, duggandharūpo asuci pūti vāti;
Khudāparetā manujā adanti, bhayañhi maṃ vindati sūta disvā;
Pucchāmi taṃ mātali devasārathi, ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ;
Yeme janā muttakarīsabhakkhā’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye kecime kāraṇikā virosakā, paresaṃ hiṃsāya sadā niviṭṭhā;
Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, mittadduno mīḷhamadanti bālā.
‘‘Rahado ayaṃ lohitapubbapūro, duggandharūpo asuci pūti vāti;
Ghammābhitattā manujā pivanti, bhayañhi maṃ vindati sūta disvā;
Pucchāmi taṃ mātali devasārathi, ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ;
Yeme janā lohitapubbabhakkhā’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye mātaraṃ vā pitaraṃ vā jīvaloke [pitaraṃ va jīvaloke (sī.), pitaraṃ va loke (pī.)], pārājikā arahante hananti;
Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā lohitapubbabhakkhā’’.
‘‘Jivhañca passa baḷisena viddhaṃ, vihataṃ yathā saṅkusatena cammaṃ;
Phandanti macchāva thalamhi khittā, muñcanti kheḷaṃ rudamānā kimete.
‘‘Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā vaṅkaghastā sayanti’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye keci sandhānagatā [santhānagatā (sī. pī.), saṇṭhānagatā (syā.)] manussā, agghena agghaṃ kayaṃ hāpayanti;
Kuṭena kuṭaṃ dhanalobhahetu, channaṃ yathā vāricaraṃ vadhāya.
‘‘Na hi kūṭakārissa bhavanti tāṇā, sakehi kammehi purakkhatassa;
Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā vaṅkaghastā sayanti’’.
‘‘Nārī imā samparibhinnagattā, paggayha kandanti bhuje dujaccā;
Sammakkhitā [samakkhitā (syā.), samakkhikā (ka.)] lohitapubbalittā, gāvo yathā āghātane vikantā;
Tā bhūmibhāgasmiṃ sadā nikhātā, khandhātivattanti sajotibhūtā.
‘‘Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Imā nu nāriyo kimakaṃsu pāpaṃ, yā bhūmibhāgasmiṃ sadā nikhātā;
Khandhātivattanti sajotibhūtā’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Kolitthiyāyo [koliniyāyo (sī. pī.)] idha jīvaloke, asuddhakammā asataṃ acāruṃ;
Tā dittarūpā [dhuttarūpā (ka.)] pati vippahāya, aññaṃ acāruṃ ratikhiḍḍahetu;
Tā jīvalokasmiṃ ramāpayitvā, khandhātivattanti sajotibhūtā.
‘‘Pāde gahetvā kissa ime puneke, avaṃsirā narake pātayanti;
Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā avaṃsirā narake pātayanti’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye jīvalokasmi asādhukammino, parassa dārāni atikkamanti;
Te tādisā uttamabhaṇḍathenā, teme janā avaṃsirā narake pātayanti.
‘‘Te vassapūgāni bahūni tattha, nirayesu dukkhaṃ vedanaṃ vedayanti;
Na hi pāpakārissa [kūṭakārissa (ka.)] bhavanti tāṇā, sakehi kammehi purakkhatassa;
Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā avaṃsirā narake pātayanti’’.
‘‘Uccāvacāme vividhā upakkamā, nirayesu dissanti sughorarūpā;
Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā adhimattā dukkhā tibbā;
Kharā kaṭukā vedanā vedayanti’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye jīvalokasmi supāpadiṭṭhino, vissāsakammāni karonti mohā;
Parañca diṭṭhīsu samādapenti, te pāpadiṭṭhiṃ [pāpadiṭṭhī (sī. syā.), pāpadiṭṭhīsu (pī.)] pasavetva pāpaṃ;
Teme janā adhimattā dukkhā tibbā, kharā kaṭukā vedanā vedayanti.
‘‘Viditā te mahārāja, āvāsā pāpakamminaṃ;
Ṭhānāni luddakammānaṃ, dussīlānañca yā gati;
Uyyāhi dāni rājīsi, devarājassa santike’’.
‘‘Pañcathūpaṃ dissatidaṃ vimānaṃ, mālāpiḷandhā sayanassa majjhe;
Tatthacchati nārī mahānubhāvā, uccāvacaṃ iddhi vikubbamānā.
‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ayaṃ nu nārī kimakāsi sādhuṃ, yā modati saggapattā vimāne’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Yadi te sutā bīraṇī jīvaloke, āmāyadāsī ahu brāhmaṇassa;
Sā pattakāle [pattakālaṃ (sī. syā. pī.)] atithiṃ viditvā, mātāva puttaṃ sakimābhinandī;
Saṃyamā saṃvibhāgā ca, sā vimānasmi modati.
‘‘Daddallamānā ābhenti [ābhanti (syā. ka.)], vimānā satta nimmitā;
Tattha yakkho mahiddhiko, sabbābharaṇabhūsito;
Samantā anupariyāti, nārīgaṇapurakkhato.
‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modati saggapatto vimāne’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Soṇadinno gahapati, esa dānapatī ahu;
Esa pabbajituddissa, vihāre satta kārayi.
‘‘Sakkaccaṃ te upaṭṭhāsi, bhikkhavo tattha vāsike;
Acchādanañca bhattañca, senāsanaṃ padīpiyaṃ.
Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca [yā va (sī. pī.)] pakkhassa aṭṭhamī [aṭṭhamiṃ (sī. pī.)];
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāhitaṃ.
‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;
Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modati.
‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, phalikāsu sunimmitaṃ;
Nārīvaragaṇākiṇṇaṃ, kūṭāgāravarocitaṃ;
Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ.
‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu sādhuṃ, ye modare saggapattā vimāne’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Yā kāci nāriyo idha jīvaloke, sīlavantiyo upāsikā;
Dāne ratā niccaṃ pasannacittā, sacce ṭhitā uposathe appamattā;
Saṃyamā saṃvibhāgā ca, tā vimānasmi modare.
‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, veḷuriyāsu nimmitaṃ;
Upetaṃ bhūmibhāgehi, vibhattaṃ bhāgaso mitaṃ.
‘‘Āḷambarā mudiṅgā ca, naccagītā suvāditā;
Dibbā saddā niccharanti, savanīyā manoramā.
‘‘Nāhaṃ evaṃgataṃ jātu [jātaṃ (ka.)], evaṃsuruciraṃ pure;
Saddaṃ samabhijānāmi, diṭṭhaṃ vā yadi vā sutaṃ.
‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu sādhuṃ, ye modare saggapattā vimāne’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Ye keci maccā idha jīvaloke, sīlavantā [sīlavanto (sī. pī.)] upāsakā;
Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;
Arahante sītibhūte [arahantesu sītibhūtesu (ka.)], sakkaccaṃ paṭipādayuṃ.
‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;
Adaṃsu ujubhūtesu, vippasannena cetasā.
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāhitaṃ.
‘‘Uposathaṃ upavasuṃ, sadā sīlesu saṃvutā;
Saṃyamā saṃvibhāgā ca, te vimānasmi modare.
‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, phalikāsu sunimmitaṃ;
Nārīvaragaṇākiṇṇaṃ, kūṭāgāravarocitaṃ.
‘‘Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ;
Najjo cānupariyāti, nānāpupphadumāyutā.
‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modatī saggapatto vimāne’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Mithilāyaṃ gahapati, esa dānapatī ahu;
Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;
Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayi.
‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;
Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāhitaṃ.
‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;
Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modati’’.
‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, phalikāsu sunimmitaṃ [veḷuriyāsu nimmitaṃ (pī.)];
Nārīvaragaṇākiṇṇaṃ , kūṭāgāravarocitaṃ.
‘‘Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ;
Najjo cānupariyāti, nānāpupphadumāyutā.
‘‘Rājāyatanā kapitthā ca, ambā sālā ca jambuyo;
Tindukā ca piyālā ca, dumā niccaphalā bahū.
‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modatī saggapatto vimāne’’.
‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Mithilāyaṃ gahapati, esa dānapatī ahu;
Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;
Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayi.
‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;
Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāhitaṃ.
‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;
Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modati’’.
‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, veḷuriyāsu nimmitaṃ;
Upetaṃ bhūmibhāgehi, vibhattaṃ bhāgaso mitaṃ.
‘‘Āḷambarā mudiṅgā ca, naccagītā suvāditā;
Dibyā saddā niccharanti, savanīyā manoramā.
‘‘Nāhaṃ evaṃgataṃ jātu [jātaṃ (ka.)], evaṃsuruciyaṃ pure;
Saddaṃ samabhijānāmi, diṭṭhaṃ vā yadi vā sutaṃ.
‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modati saggapatto vimāne’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Bārāṇasiyaṃ gahapati, esa dānapatī ahu;
Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;
Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayi.
‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;
Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāhitaṃ.
‘‘Uposathaṃ upavasī, sadāsīlesu saṃvuto;
Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modati.
‘‘Yathā udayamādicco, hoti lohitako mahā;
Tathūpamaṃ idaṃ byamhaṃ, jātarūpassa nimmitaṃ.
‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modatī saggapatto vimāne’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Sāvatthiyaṃ gahapati, esa dānapatī ahu;
Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;
Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayi.
‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;
Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāhitaṃ.
‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;
Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modati.
‘‘Vehāyasā me bahukā, jātarūpassa nimmitā;
Daddallamānā ābhenti, vijjuvabbhaghanantare.
‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Ime nu maccā kimakaṃsu sādhuṃ, ye modare saggapattā vimāne’’.
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Saddhāya suniviṭṭhāya, saddhamme suppavedite;
Akaṃsu satthu vacanaṃ, sammāsambuddhasāsane [sammāsambuddhasāvakā (syā.), sammāsambuddhasāsanaṃ (pī.)];
Tesaṃ etāni ṭhānāni, yāni tvaṃ rāja passasi.
‘‘Viditā te mahārāja, āvāsā pāpakamminaṃ;
Atho kalyāṇakammānaṃ, ṭhānāni viditāni te;
Uyyāhi dāni rājīsi, devarājassa santike’’.
‘‘Sahassayuttaṃ hayavāhiṃ, dibbayānamadhiṭṭhito;
Yāyamāno mahārājā, addā sīdantare nage;
Disvānāmantayī sūtaṃ, ‘‘ime ke nāma pabbatā’’.
[ayaṃ gāthā sī. syā. pī. potthakesu aṭṭhakathāyañca na dissati] Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato [ayaṃ gāthā sī. syā. pī. potthakesu aṭṭhakathāyañca na dissati].
‘‘Sudassano karavīko, īsadharo [isindharo (syā.), īsandharo (ka.)] yugandharo;
Nemindharo vinatako, assakaṇṇo girī brahā.
‘‘Ete sīdantare nagā, anupubbasamuggatā;
Mahārājānamāvāsā , yāni tvaṃ rāja passasi.
‘‘Anekarūpaṃ ruciraṃ, nānācitraṃ pakāsati;
Ākiṇṇaṃ indasadisehi, byaggheheva surakkhitaṃ [purakkhitaṃ (syā. ka.)].
‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Imaṃ nu dvāraṃ kimabhaññamāhu [kimabhiññamāhu (sī. pī.)], (manorama dissati dūratova.) [( ) ayaṃ pāṭho syāmapotthakeyeva dissati]
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Citrakūṭoti yaṃ āhu, devarājapavesanaṃ;
Sudassanassa girino, dvārañhetaṃ pakāsati.
‘‘Anekarūpaṃ ruciraṃ, nānācitraṃ pakāsati;
Ākiṇṇaṃ indasadisehi, byaggheheva surakkhitaṃ;
Pavisetena rājīsi, arajaṃ bhūmimakkama’’.
‘‘Sahassayuttaṃ hayavāhiṃ, dibbayānamadhiṭṭhito;
Yāyamāno mahārājā, addā devasabhaṃ idaṃ.
‘‘Yathā sarade ākāse [ākāso (sī. syā. pī.)], nīlobhāso padissati;
Tathūpamaṃ idaṃ byamhaṃ, veḷuriyāsu nimmitaṃ.
‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;
Imaṃ nu byamhaṃ kimabhaññamāhu [kimabhiññamāhu (sī. pī.)], (manorama dissati dūratova.) [( ) ayaṃ pāṭho syāmapotthakeyeva dissati]
Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;
Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.
‘‘Sudhammā iti yaṃ āhu, passesā [esesā (syā. ka.)] dissate sabhā;
Veḷuriyārucirā citrā, dhārayanti sunimmitā.
‘‘Aṭṭhaṃsā sukatā thambhā, sabbe veḷuriyāmayā;
Yattha devā tāvatiṃsā, sabbe indapurohitā.
‘‘Atthaṃ devamanussānaṃ, cintayantā samacchare;
Pavisetena rājīsi, devānaṃ anumodanaṃ’’.
‘‘Taṃ devā paṭinandiṃsu, disvā rājānamāgataṃ;
‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;
Nisīda dāni rājīsi, devarājassa santike’’.
‘‘Sakkopi paṭinandittha [paṭinanditvā (ka.)], vedehaṃ mithilaggahaṃ;
Nimantayittha [nimantayī ca (sī. pī.)] kāmehi, āsanena ca vāsavo.
‘‘Sādhu khosi anuppatto, āvāsaṃ vasavattinaṃ;
Vasa devesu rājīsi, sabbakāmasamiddhisu;
Tāvatiṃsesu devesu, bhuñja kāme amānuse’’.
‘‘Yathā yācitakaṃ yānaṃ, yathā yācitakaṃ dhanaṃ;
Evaṃsampadamevetaṃ, yaṃ parato dānapaccayā.
‘‘Na cāhametamicchāmi, yaṃ parato dānapaccayā;
Sayaṃkatāni puññāni, taṃ me āveṇikaṃ [āveṇiyaṃ (sī. syā. pī.), āvenikaṃ (ka.)] dhanaṃ.
‘‘Sohaṃ gantvā manussesu, kāhāmi kusalaṃ bahuṃ;
Dānena samacariyāya, saṃyamena damena ca;
Yaṃ katvā sukhito hoti, na ca pacchānutappati’’.
‘‘Bahūpakāro no bhavaṃ, mātali devasārathi;
Yo me kalyāṇakammānaṃ, pāpānaṃ paṭidassayi’’ [paṭidaṃsayi (pī.)].
‘‘Idaṃ vatvā nimirājā, vedeho mithilaggaho;
Puthuyaññaṃ yajitvāna, saṃyamaṃ ajjhupāgamī’’ti.
Nimijātakaṃ [nemirājajātakaṃ (syā.)] catutthaṃ.
542. Umaṅgajātakaṃ (5)
‘‘Pañcālo sabbasenāya, brahmadattoyamāgato;
Sāyaṃ pañcāliyā senā, appameyyā mahosadha.
‘‘Vīthimatī [piṭṭhimatī (sī. pī.), viddhimatī (syā.)] pattimatī, sabbasaṅgāmakovidā;
Ohārinī saddavatī, bherisaṅkhappabodhanā.
‘‘Lohavijjā alaṅkārā, dhajinī vāmarohinī;
Sippiyehi susampannā, sūrehi suppatiṭṭhitā.
‘‘Dasettha paṇḍitā āhu, bhūripaññā rahogamā [rahogatā (syā. ka.)];
Mātā ekādasī rañño, pañcāliyaṃ pasāsati.
‘‘Athetthekasataṃ khatyā, anuyantā yasassino;
Acchinnaraṭṭhā byathitā, pañcāliyaṃ [pañcālīnaṃ (bahūsu)] vasaṃ gatā.
‘‘Yaṃvadā-takkarā rañño, akāmā piyabhāṇino;
Pañcālamanuyāyanti, akāmā vasino gatā.
‘‘Tāya senāya mithilā, tisandhiparivāritā;
Rājadhānī videhānaṃ, samantā parikhaññati.
‘‘Uddhaṃ tārakajātāva, samantā parivāritā;
Mahosadha vijānāhi, kathaṃ mokkho bhavissati’’.
‘‘Pāde deva pasārehi, bhuñja kāme ramassu ca;
Hitvā pañcāliyaṃ senaṃ, brahmadatto palāyiti’’ [palāyati (sī. syā.)].
‘‘Rājā santhavakāmo te, ratanāni pavecchati;
Āgacchantu ito [tato (sī. syā.)] dūtā, mañjukā piyabhāṇino.
‘‘Bhāsantu mudukā vācā, yā vācā paṭinanditā;
Pañcālo ca videho ca [pañcālā ca videhā ca (sī. pī.)], ubho ekā bhavantu te’’.
‘‘Kathaṃ nu kevaṭṭa mahosadhena, samāgamo āsi tadiṅgha brūhi;
Kacci te paṭinijjhatto, kacci tuṭṭho mahosadho’’.
‘‘Anariyarūpo puriso janinda, asammodako thaddho asabbhirūpo;
Yathā mūgo ca badhiro ca, na kiñcitthaṃ abhāsatha’’ [abhāsittha (ka.)].
‘‘Addhā idaṃ mantapadaṃ sududdasaṃ, attho suddho naravīriyena diṭṭho;
Tathā hi kāyo mama sampavedhati, hitvā sayaṃ ko parahatthamessati’’.
‘‘Channañhi ekāva matī sameti, ye paṇḍitā uttamabhūripattā;
Yānaṃ ayānaṃ atha vāpi ṭhānaṃ, mahosadha tvampi matiṃ karohi’’.
‘‘Jānāsi kho rāja mahānubhāvo, mahabbalo cūḷanibrahmadatto;
Rājā ca taṃ icchati māraṇatthaṃ [kāraṇatthaṃ (sī. pī.)], migaṃ yathā okacarena luddo.
‘‘Yathāpi maccho baḷisaṃ, vaṅkaṃ maṃsena chāditaṃ;
Āmagiddho na jānāti, maccho maraṇamattano.
‘‘Evameva tuvaṃ rāja, cūḷaneyyassa dhītaraṃ;
Kāmagiddho na jānāsi, macchova maraṇamattano.
‘‘Sace gacchasi pañcālaṃ, khippamattaṃ jahissati;
Migaṃ panthānubandhaṃva [pathānupannaṃva (sī. syā. pī.)], mahantaṃ bhayamessati’’.
‘‘Mayameva bālamhase eḷamūgā, ye uttamatthāni tayī lapimhā;
Kimeva tvaṃ naṅgalakoṭivaḍḍho, atthāni jānāsi yathāpi aññe’’.
‘‘Imaṃ gale gahetvāna, nāsetha vijitā mama;
Yo me ratanalābhassa, antarāyāya bhāsati’’.
‘‘Tato ca so apakkamma, vedehassa upantikā;
Atha āmantayī dūtaṃ, mādharaṃ [maḍharaṃ (sī.), mādhuraṃ (syā.), māṭharaṃ (pī.)] suvapaṇḍitaṃ.
‘‘Ehi samma haritapakkha [harīpakkha (sī. pī.)], veyyāvaccaṃ karohi me;
Atthi pañcālarājassa, sāḷikā sayanapālikā.
‘Taṃ bandhanena [taṃ pattharena (sī. pī.), taṃ santhavena (syā.)] pucchassu, sā hi sabbassa kovidā;
Sā tesaṃ sabbaṃ jānāti, rañño ca kosiyassa ca.
‘‘‘Āmo’ti so paṭissutvā, mādharo suvapaṇḍito;
Agamāsi haritapakkho [harīpakkho (sī. pī.)], sāḷikāya upantikaṃ.
‘‘Tato ca kho so gantvāna, mādharo suvapaṇḍito;
Athāmantayi sugharaṃ, sāḷikaṃ mañjubhāṇikaṃ.
‘Kacci te sughare khamanīyaṃ, kacci vesse anāmayaṃ;
Kacci te madhunā lājā, labbhate sughare tuvaṃ’ [tava (sī. pī.)].
‘Kusalañceva me samma, atho samma anāmayaṃ;
Atho me madhunā lājā, labbhate suvapaṇḍita.
‘Kuto nu samma āgamma, kassa vā pahito tuvaṃ;
Na ca mesi ito pubbe, diṭṭho vā yadi vā suto’’.
‘‘Ahosiṃ sivirājassa, pāsāde sayanapālako;
Tato so dhammiko rājā, baddhe mocesi bandhanā’’.
‘‘Tassa mekā dutiyāsi, sāḷikā mañjubhāṇikā;
Taṃ tattha avadhī seno, pekkhato sughare mama’’.
‘‘Tassā kāmā hi sammatto, āgatosmi tavantike;
Sace kareyya [kareyyāsi (sī.), kareyu (syā.), kareyyāsi me (pī.)] okāsaṃ, ubhayova vasāmase’’.
‘‘Suvova suviṃ kāmeyya, sāḷiko pana sāḷikaṃ;
Suvassa sāḷikāyeva [sāḷikāya ca (sī. pī.)], saṃvāso hoti kīdiso’’.
‘‘Yoyaṃ kāme [yaṃ yaṃ kāmī (sī. pī.)] kāmayati, api caṇḍālikāmapi;
Sabbo hi sadiso hoti, natthi kāme asādiso’’.
‘‘Atthi jampāvatī [jambāvatī (sī. syā.), campāvatī (ka.)] nāma, mātā sivissa [sibbissa (sī. pī.)] rājino;
Sā bhariyā vāsudevassa, kaṇhassa mahesī piyā.
‘‘Raṭṭhavatī [rathavatī (sī. pī.), ratanavatī (syā.)] kimpurisī, sāpi vacchaṃ akāmayi;
Manusso migiyā saddhiṃ, natthi kāme asādiso’’.
‘‘Handa khvāhaṃ gamissāmi, sāḷike mañjubhāṇike;
Paccakkhānupadañhetaṃ, atimaññasi nūna maṃ’’.
‘‘Na sirī taramānassa, mādhara suvapaṇḍita;
Idheva tāva acchassu, yāva rājāna dakkhasi [dakkhisi (pī.)];
Sossi [sossasi (sī.)] saddaṃ mudiṅgānaṃ, ānubhāvañca rājino’’.
‘‘Yo nu khvāyaṃ tibbo saddo, tirojanapade [tirojanapadaṃ (pī. ka.)] suto;
Dhītā pañcālarājassa, osadhī viya vaṇṇinī;
Taṃ dassati videhānaṃ, so vivāho bhavissati’’.
‘‘Ediso mā [nediso te (sī.)] amittānaṃ, vivāho hotu mādhara;
Yathā pañcālarājassa, vedehena bhavissati’’.
‘‘Ānayitvāna vedehaṃ, pañcālānaṃ rathesabho;
Tato naṃ ghātayissati, nassa sakhī bhavissati’’.
‘‘Handa kho maṃ anujānāhi, rattiyo sattamattiyo;
Yāvāhaṃ sivirājassa, ārocemi mahesino;
Laddho ca me āvasatho, sāḷikāya upantikaṃ’’ [upantikā (sī. ka.)].
‘‘Handa kho taṃ anujānāmi, rattiyo sattamattiyo;
Sace tvaṃ sattarattena, nāgacchasi mamantike;
Maññe okkantasattaṃ [okkantasantaṃ (syā. pī. ka.)] maṃ, matāya āgamissasi’’.
‘‘Tato ca kho so gantvāna, mādharo suvapaṇḍito;
Mahosadhassa akkhāsi, sāḷikāvacanaṃ idaṃ’’.
‘‘Yasseva ghare bhuñjeyya bhogaṃ, tasseva atthaṃ puriso careyya’’;
‘‘Handāhaṃ gacchāmi pure janinda, pañcālarājassa puraṃ surammaṃ;
Nivesanāni māpetuṃ, vedehassa yasassino.
‘‘Nivesanāni māpetvā, vedehassa yasassino;
Yadā te pahiṇeyyāmi, tadā eyyāsi khattiya’’.
‘‘Tato ca pāyāsi pure mahosadho, pañcālarājassa puraṃ surammaṃ;
Nivesanāni māpetuṃ, vedehassa yasassino’’.
‘‘Nivesanāni māpetvā, vedehassa yasassino;
Athassa pāhiṇī dūtaṃ, [natthi sī. pī. potthakesu] vedehaṃ mithilaggahaṃ [natthi sī. pī. potthakesu];
Ehi dāni mahārāja, māpitaṃ te nivesanaṃ’’.
‘‘Tato ca rājā pāyāsi, senāya caturaṅgiyā [caturaṅginiyā (ka.)];
Anantavāhanaṃ daṭṭhuṃ, phītaṃ kapiliyaṃ [kampilliyaṃ (sī. pī.)] puraṃ’’.
‘‘Tato ca kho so gantvāna, brahmadattassa pāhiṇi;
‘Āgato’smi mahārāja, tava pādāni vandituṃ.
‘Dadāhi dāni me bhariyaṃ, nāriṃ sabbaṅgasobhiniṃ;
Suvaṇṇena paṭicchannaṃ, dāsīgaṇapurakkhataṃ’’’.
‘‘Svāgataṃ teva [te (sī.), tepi (syā.), tena (pī.)] vedeha, atho te adurāgataṃ;
Nakkhattaṃyeva paripuccha, ahaṃ kaññaṃ dadāmi te;
Suvaṇṇena paṭicchannaṃ, dāsīgaṇapurakkhataṃ’’.
‘‘Tato ca rājā vedeho, nakkhattaṃ paripucchatha [paripucchati (syā. ka.)];
Nakkhattaṃ paripucchitvā, brahmadattassa pāhiṇi.
‘‘Dadāhi dāni me bhariyaṃ, nāriṃ sabbaṅgasobhiniṃ;
Suvaṇṇena paṭicchannaṃ, dāsīgaṇapurakkhataṃ’’.
‘‘Dadāmi dāni te bhariyaṃ, nāriṃ sabbaṅgasobhiniṃ;
Suvaṇṇena paṭicchannaṃ, dāsīgaṇapurakkhataṃ’’.
‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā tiṭṭhanti vammitā [vammikā (syā. ka.)];
Ukkā padittā jhāyanti, kinnu maññanti paṇḍitā.
‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā tiṭṭhanti vammitā [vammikā (syā. ka.)];
Ukkā padittā jhāyanti, kiṃ nu kāhanti [kāhati (ka.)] paṇḍita’’.
‘‘Rakkhati taṃ mahārāja, cūḷaneyyo mahabbalo;
Paduṭṭho brahmadattena [paduṭṭho te brahmadatto (sī. syā. pī.)], pāto taṃ ghātayissati’’.
‘‘Ubbedhati me hadayaṃ, mukhañca parisussati;
Nibbutiṃ nādhigacchāmi, aggidaḍḍhova ātape.
‘‘Kammārānaṃ yathā ukkā, anto jhāyati no bahi;
Evampi hadayaṃ mayhaṃ, anto jhāyati no bahi’’.
‘‘Pamatto mantanātīto, bhinnamantosi khattiya;
Idāni kho taṃ tāyantu, paṇḍitā mantino janā.
‘‘Akatvāmaccassa vacanaṃ, atthakāmahitesino;
Attapītirato rājā, migo kūṭeva ohito.
‘‘Yathāpi maccho baḷisaṃ, vaṅkaṃ maṃsena chāditaṃ;
Āmagiddho na jānāti, maccho maraṇamattano.
‘‘Evameva tuvaṃ rāja, cūḷaneyyassa dhītaraṃ;
Kāmagiddho na jānāsi, macchova maraṇamattano.
‘‘Sace gacchasi pañcālaṃ, khippamattaṃ jahissasi;
Migaṃ panthānubandhaṃva, mahantaṃ bhayamessati.
‘‘Anariyarūpo puriso janinda, ahīva ucchaṅgagato ḍaseyya;
Na tena mittiṃ kayirātha dhīro [pañño (pī.)], dukkho have kāpurisena [kāpurisehi (ka.)] saṅgamo.
‘‘Yadeva [yaṃ tveva (sī. syā. pī.)] jaññā purisaṃ [puriso (syā. ka.)] janinda, sīlavāyaṃ bahussuto;
Teneva mittiṃ kayirātha dhīro, sukho have sappurisena saṅgamo’’.
‘‘Bālo tuvaṃ eḷamūgosi rāja, yo uttamatthāni mayī lapittho;
Kimevahaṃ naṅgalakoṭivaḍḍho, atthāni jānāmi [jānissaṃ (sī. syā. pī.)] yathāpi aññe.
‘‘Imaṃ gale gahetvāna, nāsetha vijitā mama;
Yo me ratanalābhassa, antarāyāya bhāsati’’.
‘‘Mahosadha atītena, nānuvijjhanti paṇḍitā;
Kiṃ maṃ assaṃva sambandhaṃ, patodeneva vijjhasi.
‘‘Sace passasi mokkhaṃ vā, khemaṃ vā pana passasi;
Teneva maṃ anusāsa, kiṃ atītena vijjhasi’’.
‘‘Atītaṃ mānusaṃ kammaṃ, dukkaraṃ durabhisambhavaṃ;
Na taṃ sakkomi mocetuṃ, tvaṃ pajānassu [tvampi jānassu (sī. pī.)] khattiya.
‘‘Santi vehāyasā [vehāsayā (sī. pī.)] nāgā, iddhimanto yasassino;
Tepi ādāya gaccheyyuṃ, yassa honti tathāvidhā.
‘‘Santi vehāyasā assā, iddhimanto yasassino;
Tepi ādāya gaccheyyuṃ, yassa honti tathāvidhā.
‘‘Santi vehāyasā pakkhī, iddhimanto yasassino;
Tepi ādāya gaccheyyuṃ, yassa honti tathāvidhā.
‘‘Santi vehāyasā yakkhā, iddhimanto yasassino;
Tepi ādāya gaccheyyuṃ, yassa honti tathāvidhā.
‘‘Atītaṃ mānusaṃ kammaṃ, dukkaraṃ durabhisambhavaṃ;
Na taṃ sakkomi mocetuṃ, antalikkhena khattiya’’.
‘‘Atīradassī puriso, mahante udakaṇṇave;
Yattha so labhate gādhaṃ [nāvaṃ (ka.)], tattha so vindate sukhaṃ.
‘‘Evaṃ amhañca rañño ca, tvaṃ patiṭṭhā mahosadha;
Tvaṃ nosi mantinaṃ seṭṭho, amhe dukkhā pamocaya’’.
‘‘Atītaṃ mānusaṃ kammaṃ, dukkaraṃ durabhisambhavaṃ;
Na taṃ sakkomi mocetuṃ, tvaṃ pajānassu senaka’’.
‘‘Suṇohi metaṃ [etaṃ (sī. ka.)] vacanaṃ, passa senaṃ [passase’taṃ (sī. pī.)] mahabbhayaṃ;
Senakaṃ dāni pucchāmi, kiṃ kiccaṃ idha maññasi’’.
‘‘Aggiṃ vā dvārato dema, gaṇhāmase vikantanaṃ [vikattanaṃ (sī. pī.)];
Aññamaññaṃ vadhitvāna, khippaṃ hissāma jīvitaṃ;
Mā no rājā brahmadatto, ciraṃ dukkhena mārayi’’.
‘‘Suṇohi metaṃ vacanaṃ, passa senaṃ mahabbhayaṃ;
Pukkusaṃ dāni pucchāmi, kiṃ kiccaṃ idha maññasi’’.
‘‘Visaṃ khāditvā miyyāma, khippaṃ hissāma jīvitaṃ;
Mā no rājā brahmadatto, ciraṃ dukkhena mārayi’’.
‘‘Suṇohi metaṃ vacanaṃ, passa senaṃ mahabbhayaṃ;
Kāmindaṃ [kāvindaṃ (sī. pī.)] dāni pucchāmi, kiṃ kiccaṃ idha maññasi’’.
‘‘Rajjuyā bajjha miyyāma, papātā papatāmase [papatemase (sī. pī.)];
Mā no rājā brahmadatto, ciraṃ dukkhena mārayi’’.
‘‘Suṇohi metaṃ vacanaṃ, passa senaṃ mahabbhayaṃ;
Devindaṃ dāni pucchāmi, kiṃ kiccaṃ idha maññasi’’.
‘‘Aggiṃ vā dvārato dema, gaṇhāmase vikantanaṃ;
Aññamaññaṃ vadhitvāna, khippaṃ hissāma jīvitaṃ;
Na no sakkoti mocetuṃ, sukheneva mahosadho’’.
‘‘Yathā kadalino sāraṃ, anvesaṃ nādhigacchati;
Evaṃ anvesamānā naṃ, pañhaṃ najjhagamāmase.
‘‘Yathā simbalino sāraṃ, anvesaṃ nādhigacchati;
Evaṃ anvesamānā naṃ, pañhaṃ najjhagamāmase.
‘‘Adese vata no vuṭṭhaṃ, kuñjarānaṃvanodake;
Sakāse dummanussānaṃ, bālānaṃ avijānataṃ.
‘‘Ubbedhati me hadayaṃ, mukhañca parisussati;
Nibbutiṃ nādhigacchāmi, aggidaḍḍhova ātape.
‘‘Kammārānaṃ yathā ukkā, anto jhāyati no bahi;
Evampi hadayaṃ mayhaṃ, anto jhāyati no bahi’’.
‘‘Tato so paṇḍito dhīro, atthadassī mahosadho;
Vedehaṃ dukkhitaṃ disvā, idaṃ vacanamabravi.
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, rāhuggahaṃva [rāhugahitaṃva (sī. syā. pī.)] candimaṃ.
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, rāhuggahaṃva sūriyaṃ.
‘‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, paṅke sannaṃva kuñjaraṃ.
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, peḷābaddhaṃva pannagaṃ.
[ayaṃ gāthā sī. pī. potthakesu na dissati] ‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, pakkhiṃ baddhaṃva pañjare [ayaṃ gāthā sī. pī. potthakesu na dissati].
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, macche jālagateriva.
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, sayoggabalavāhanaṃ.
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
Pañcālaṃ vāhayissāmi [bāhayissāmi (syā.), vārayissāmi (ka.)], kākasenaṃva leḍḍunā.
‘Adu paññā kimatthiyā, amacco vāpi tādiso;
Yo taṃ sambādhapakkhandaṃ [sambādhapakkhantaṃ (sī. pī.)], dukkhā na parimocaye’’’.
‘‘Etha māṇavā uṭṭhetha, mukhaṃ sodhetha sandhino;
Vedeho sahamaccehi, umaṅgena [ummaggena (sī. pī.), ummaṅge (syā.) evamuparipi] gamissati’’.
‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, paṇḍitassānucārino [paṇḍitassānusārino (sī. syā. pī.)];
Umaṅgadvāraṃ vivariṃsu, yantayutte ca aggaḷe’’.
‘‘Purato senako yāti, pacchato ca mahosadho;
Majjhe ca rājā vedeho, amaccaparivārito’’.
‘‘Umaṅgā nikkhamitvāna, vedeho nāvamāruhi;
Abhirūḷhañca taṃ ñatvā [abhiruyhañca ñatvāna (syā. ka.)], anusāsi mahosadho.
‘Ayaṃ te sasuro deva, ayaṃ sassu janādhipa;
Yathā mātu paṭipatti, evaṃ te hotu sassuyā.
‘Yathāpi niyako bhātā, saudariyo ekamātuko;
Evaṃ pañcālacando te, dayitabbo rathesabha.
‘Ayaṃ pañcālacandī te, rājaputtī abhicchitā [abhijjhitā (sī. syā. pī.)];
Kāmaṃ karohi te tāya, bhariyā te rathesabha’’’.
‘‘Āruyha nāvaṃ taramāno, kinnu tīramhi tiṭṭhasi;
Kicchā muttāmha dukkhato, yāma dāni mahosadha’’.
‘‘Nesa dhammo mahārāja, yohaṃ senāya nāyako;
Senaṅgaṃ parihāpetvā, attānaṃ parimocaye.
‘‘Nivesanamhi te deva, senaṅgaṃ parihāpitaṃ;
Taṃ dinnaṃ brahmadattena, ānayissaṃ rathesabha’’.
‘‘Appaseno mahāsenaṃ, kathaṃ viggayha [niggayha (syā. ka.)] ṭhassasi;
Dubbalo balavantena, vihaññissasi paṇḍita’’.
‘‘Appasenopi ce mantī, mahāsenaṃ amantinaṃ;
Jināti rājā rājāno, ādiccovudayaṃ tamaṃ’’.
‘‘Susukhaṃ vata saṃvāso, paṇḍitehīti senaka;
Pakkhīva pañjare baddhe, macche jālagateriva;
Amittahatthattagate [amittassa hatthagate (ka.)], mocayī no mahosadho’’.
‘‘Evametaṃ [evameva (syā.)] mahārāja, paṇḍitā hi sukhāvahā;
Pakkhīva pañjare baddhe, macche jālagateriva;
Amittahatthattagate, mocayī no mahosadho’’.
‘‘Rakkhitvā kasiṇaṃ rattiṃ, cūḷaneyyo mahabbalo;
Udentaṃ aruṇuggasmiṃ, upakāriṃ upāgami.
‘‘Āruyha pavaraṃ nāgaṃ, balavantaṃ saṭṭhihāyanaṃ;
Rājā avoca pañcālo, cūḷaneyyo mahabbalo.
‘‘Sannaddho maṇivammena [maṇicammena (syā.)], saramādāya pāṇinā;
Pesiye ajjhabhāsittha, puthugumbe samāgate.
‘‘Hatthārohe anīkaṭṭhe, rathike pattikārake;
Upāsanamhi katahatthe, vālavedhe samāgate’’.
‘‘Pesetha kuñjare dantī, balavante saṭṭhihāyane;
Maddantu kuñjarā nagaraṃ, vedehena sumāpitaṃ.
‘‘Vacchadantamukhā setā, tikkhaggā aṭṭhivedhino;
Paṇunnā dhanuvegena, sampatantutarītarā.
‘‘Māṇavā vammino sūrā, citradaṇḍayutāvudhā;
Pakkhandino mahānāgā, hatthīnaṃ hontu sammukhā.
‘‘Sattiyo teladhotāyo, accimantā [accimantī (sī.)] pabhassarā;
Vijjotamānā tiṭṭhantu, sataraṃsīva [sataraṃsā viya (sī.)] tārakā.
‘‘Āvudhabalavantānaṃ, guṇikāyūradhārinaṃ;
Etādisānaṃ yodhānaṃ, saṅgāme apalāyinaṃ;
Vedeho kuto muccissati, sace pakkhīva kāhiti.
‘‘Tiṃsa me purisanāvutyo, sabbevekekaniccitā;
Yesaṃ samaṃ na passāmi, kevalaṃ mahimaṃ caraṃ.
‘‘Nāgā ca kappitā dantī, balavanto saṭṭhihāyanā;
Yesaṃ khandhesu sobhanti, kumārā cārudassanā;
‘‘Pītālaṅkārā pītavasanā, pītuttaranivāsanā;
Nāgakhandhesu sobhanti, devaputtāva nandane.
‘‘Pāṭhīnavaṇṇā nettiṃsā, teladhotā pabhassarā;
Niṭṭhitā naradhīrehi [naravīrehi (sī. syā. pī.)], samadhārā sunissitā.
‘‘Vellālino vītamalā, sikkāyasamayā daḷhā;
Gahitā balavantehi, suppahārappahāribhi.
‘‘Suvaṇṇatharusampannā, lohitakacchupadhāritā;
Vivattamānā sobhanti, vijjuvabbhaghanantare.
‘‘Paṭākā [patākā (sī. pī.), pathakā (syā.)] vammino sūrā, asicammassa kovidā;
Dhanuggahā sikkhitarā [tharuggahā sikkhitāro (sī. pī.)], nāgakhandhe nipātino [nāgakhandhātipātino (sī. pī.)].
‘‘Etādisehi parikkhitto, natthi mokkho ito tava;
Pabhāvaṃ te na passāmi, yena tvaṃ mithilaṃ vaje’’.
‘‘Kiṃ nu santaramānova, nāgaṃ pesesi kuñjaraṃ;
Pahaṭṭharūpo āpatasi [āgamasi (syā.), ātapasi (ka.)], siddhatthosmīti [laddhatthosmīti (sī. syā. pī.)] maññasi.
‘‘Oharetaṃ dhanuṃ cāpaṃ, khurappaṃ paṭisaṃhara;
Oharetaṃ subhaṃ vammaṃ, veḷuriyamaṇisanthataṃ’’ [veḷuriyamaṇisannibhaṃ (syā.)].
‘‘Pasannamukhavaṇṇosi, mitapubbañca bhāsasi;
Hoti kho maraṇakāle, edisī [tādisī (sī. pī.)] vaṇṇasampadā’’.
‘‘Moghaṃ te gajjitaṃ rāja, bhinnamantosi khattiya;
Duggaṇhosi [duggaṇho hi (sī. syā. pī.)] tayā rājā, khaḷuṅkeneva [khaḷuṅgeneva (ka.)] sindhavo.
‘‘Tiṇṇo hiyyo rājā gaṅgaṃ, sāmacco saparijjano;
Haṃsarājaṃ yathā dhaṅko, anujjavaṃ patissasi’’.
‘‘Siṅgālā rattibhāgena, phullaṃ disvāna kiṃsukaṃ;
Maṃsapesīti maññantā, paribyūḷhā migādhamā.
‘‘Vītivattāsu rattīsu, uggatasmiṃ divākare [divākare (sī. syā. pī.)];
Kiṃsukaṃ phullitaṃ disvā, āsacchinnā migādhamā.
‘‘Evameva tuvaṃ rāja, vedehaṃ parivāriya [parivāraya (syā. pī.), parivāritaṃ (ka.)];
Āsacchinno gamissasi, siṅgālā kiṃsukaṃ yathā’’.
‘‘Imassa hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca chindatha;
Yo me amittaṃ hatthagataṃ, vedehaṃ parimocayi.
‘‘Imaṃ maṃsaṃva pātabyaṃ [maṃsaṃva pātabbaṃ (sī. pī.), maṃsañca pātabyaṃ (ka.)], sūle katvā pacantu naṃ;
Yo me amittaṃ hatthagataṃ, vedehaṃ parimocayi.
‘‘Yathāpi āsabhaṃ cammaṃ, pathabyā vitaniyyati;
Sīhassa atho byagghassa, hoti saṅkusamāhataṃ.
‘‘Evaṃ taṃ vitanitvāna, vedhayissāmi sattiyā;
Yo me amittaṃ hatthagataṃ, vedehaṃ parimocayi’’.
‘‘Sace me hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca checchasi;
Evaṃ pañcālacandassa, vedeho chedayissati.
‘‘Sace me hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca checchasi;
Evaṃ pañcālacandiyā, vedeho chedayissati.
‘‘Sace me hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca checchasi;
Evaṃ nandāya deviyā, vedeho chedayissati.
‘‘Sace me hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca checchasi;
Evaṃ te puttadārassa, vedeho chedayissati.
‘‘Sace maṃsaṃva pātabyaṃ, sūle katvā pacissasi;
Evaṃ pañcālacandassa, vedeho pācayissati.
‘‘Sace maṃsaṃva pātabyaṃ, sūle katvā pacissasi;
Evaṃ pañcālacandiyā, vedeho pācayissati.
‘‘Sace maṃsaṃva pātabyaṃ, sūle katvā pacissasi;
Evaṃ nandāya deviyā, vedeho pācayissati.
‘‘Sace maṃsaṃva pātabyaṃ, sūle katvā pacissasi;
Evaṃ te puttadārassa, vedeho pācayissati.
‘‘Sace maṃ vitanitvāna, vedhayissasi sattiyā;
Evaṃ pañcālacandassa, vedeho vedhayissati.
‘‘Sace maṃ vitanitvāna, vedhayissasi sattiyā;
Evaṃ pañcālacandiyā, vedeho vedhayissati.
‘‘Sace maṃ vitanitvāna, vedhayissasi sattiyā;
Evaṃ nandāya deviyā, vedeho vedhayissati.
‘‘Sace maṃ vitanitvāna, vedhayissasi sattiyā;
Evaṃ te puttadārassa, vedeho vedhayissati;
Evaṃ no mantitaṃ raho, vedehena mayā saha.
‘‘Yathāpi palasataṃ cammaṃ, kontimantāsuniṭṭhitaṃ [kontīmantīsuniṭṭhitaṃ (sī. pī.)];
Upeti tanutāṇāya, sarānaṃ paṭihantave.
‘‘Sukhāvaho dukkhanudo, vedehassa yasassino;
Matiṃ te paṭihaññāmi, usuṃ palasatena vā’’.
‘‘Iṅgha passa mahārāja, suññaṃ antepuraṃ tava;
Orodhā ca kumārā ca, tava mātā ca khattiya;
Umaṅgā nīharitvāna, vedehassupanāmitā’’.
‘‘Iṅgha antepuraṃ mayhaṃ, gantvāna vicinātha naṃ;
Yathā imassa vacanaṃ, saccaṃ vā yadi vā musā’’.
‘‘Evametaṃ mahārāja, yathā āha mahosadho;
Suññaṃ antepuraṃ sabbaṃ, kākapaṭṭanakaṃ yathā’’.
‘‘Ito gatā mahārāja, nārī sabbaṅgasobhanā;
Kosambaphalakasussoṇī [kosumbhaphalakasussoṇī (sī. syā. pī.)], haṃsagaggarabhāṇinī.
‘‘Ito nītā mahārāja, nārī sabbaṅgasobhanā;
Koseyyavasanā sāmā, jātarūpasumekhalā.
‘‘Surattapādā kalyāṇī, suvaṇṇamaṇimekhalā;
Pārevatakkhī sutanū, bimboṭṭhā tanumajjhimā.
‘‘Sujātā bhujalaṭṭhīva, vedīva [vellīva (sī. pī.)] tanumajjhimā;
Dīghassā kesā asitā, īsakaggapavellitā.
‘‘Sujātā migachāpāva, hemantaggisikhāriva;
Nadīva giriduggesu, sañchannā khuddaveḷubhi.
‘‘Nāganāsūru kalyāṇī, paramā [paṭhamā (sī. pī.)] timbarutthanī;
Nātidīghā nātirassā, nālomā nātilomasā’’.
‘‘Nandāya nūna maraṇena, nandasi sirivāhana;
Ahañca nūna nandā ca, gacchāma yamasādhanaṃ’’.
‘‘Dibbaṃ adhīyase māyaṃ, akāsi cakkhumohanaṃ;
Yo me amittaṃ hatthagataṃ, vedehaṃ parimocayi’’.
‘‘Adhīyanti mahārāja [adhiyanti ve mahārāja (syā. ka.)], dibbamāyidha paṇḍitā;
Te mocayanti attānaṃ, paṇḍitā mantino janā.
‘‘Santi māṇavaputtā me, kusalā sandhichedakā;
Yesaṃ katena maggena, vedeho mithilaṃ gato’’.
‘‘Iṅgha passa mahārāja, umaṅgaṃ sādhu māpitaṃ;
Hatthīnaṃ atha assānaṃ, rathānaṃ atha pattinaṃ;
Ālokabhūtaṃ tiṭṭhantaṃ, umaṅgaṃ sādhu māpitaṃ’’ [niṭṭhitaṃ (sī. syā. pī.)].
‘‘Lābhā vata videhānaṃ, yassimedisā paṇḍitā;
Ghare vasanti vijite, yathā tvaṃsi mahosadha’’.
‘‘Vuttiñca parihārañca, diguṇaṃ bhattavetanaṃ;
Dadāmi vipule bhoge, bhuñja kāme ramassu ca;
Mā videhaṃ paccagamā, kiṃ videho karissati’’.
‘‘Yo cajetha mahārāja, bhattāraṃ dhanakāraṇā;
Ubhinnaṃ hoti gārayho, attano ca parassa ca;
Yāva jīveyya vedeho, nāññassa puriso siyā.
‘‘Yo cajetha mahārāja, bhattāraṃ dhanakāraṇā;
Ubhinnaṃ hoti gārayho, attano ca parassa ca;
Yāva tiṭṭheyya vedeho, nāññassa vijite vase’’.
‘‘Dammi nikkhasahassaṃ te, gāmāsītiñca kāsisu;
Dāsisatāni cattāri, dammi bhariyāsatañca te;
Sabbaṃ senaṅgamādāya, sotthiṃ gaccha mahosadha.
‘‘Yāva dadantu hatthīnaṃ, assānaṃ diguṇaṃ vidhaṃ;
Tappentu annapānena, rathike pattikārake’’.
‘‘Hatthī asse rathe pattī, gacchevādāya paṇḍita;
Passatu taṃ mahārājā, vedeho mithilaṃ gataṃ [mithilaggahaṃ (ka.)].
‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā padissate mahā;
Caturaṅginī bhīsarūpā, kiṃ nu maññasi paṇḍita’’ [maññanti paṇḍitā (sī. syā. pī.)].
‘‘Ānando te mahārāja, uttamo paṭidissati;
Sabbaṃ senaṅgamādāya, sotthiṃ patto mahosadho’’.
‘‘Yathā petaṃ susānasmiṃ, chaḍḍetvā caturo janā;
Evaṃ kapilaye tyamha [kappiliye tyamhā (syā.), kampilliye tyamhā (sī.), kampilliyaraṭṭhe (pī.)], chaḍḍayitvā idhāgatā.
‘‘Atha tvaṃ kena vaṇṇena, kena vā pana hetunā;
Kena vā atthajātena, attānaṃ parimocayi’’.
‘‘Atthaṃ atthena vedeha, mantaṃ mantena khattiya;
Parivārayiṃ [parivārayissaṃ (sī. syā.)] rājānaṃ, jambudīpaṃva sāgaro’’.
‘‘Dinnaṃ nikkhasahassaṃ me, gāmāsīti ca kāsisu;
Dāsīsatāni cattāri, dinnaṃ bhariyāsatañca me;
Sabbaṃ senaṅgamādāya, sotthināmhi idhāgato’’.
‘‘Susukhaṃ vata saṃvāso, paṇḍitehīti senaka;
Pakkhīva pañjare baddhe, macche jālagateriva;
Amittahatthattagate [amittassa hatthagate (ka.)], mocayī no mahosadho’’.
‘‘Evametaṃ mahārāja, paṇḍitā hi sukhāvahā;
Pakkhīva pañjare baddhe, macche jālagateriva;
Amittahatthattagate, mocayī no mahosadho’’.
‘‘Āhaññantu sabbavīṇā, bheriyo dindimāni ca;
Dhamentu māgadhā saṅkhā, vaggū nadantu dundubhī’’.
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
‘‘Bahujano pasannosi, disvā paṇḍitamāgataṃ;
Paṇḍitamhi anuppatte, celukkhepo avattathā’’ti.
Umaṅgajātakaṃ [mahāummaggajātakaṃ (sī. pī.), mahosadhajātakaṃ (syā.§ka.)] pañcamaṃ.
543. Bhūridattajātakaṃ (6)
‘‘Yaṃ kiñci ratanaṃ atthi, dhataraṭṭhanivesane;
Sabbāni te upayantu, dhītaraṃ dehi rājino’’.
‘‘Na no vivāho nāgehi, katapubbo kudācanaṃ;
Taṃ vivāhaṃ asaṃyuttaṃ, kathaṃ amhe karomase’’.
‘‘Jīvitaṃ nūna te cattaṃ, raṭṭhaṃ vā manujādhipa;
Na hi nāge kupitamhi, ciraṃ jīvanti tādisā.
‘‘Yo tvaṃ deva manussosi, iddhimantaṃ aniddhimā;
Varuṇassa niyaṃ puttaṃ, yāmunaṃ atimaññasi’’.
‘‘Nātimaññāmi rājānaṃ, dhataraṭṭhaṃ yasassinaṃ;
Dhataraṭṭho hi nāgānaṃ, bahūnamapi issaro.
‘‘Ahi mahānubhāvopi, na me dhītaramāraho;
Khattiyo ca videhānaṃ, abhijātā samuddajā’’.
‘‘Kambalassatarā uṭṭhentu, sabbe nāge nivedaya;
Bārāṇasiṃ pavajjantu, mā ca kañci [kiñci (sī. pī. ka.)] viheṭhayuṃ’’.
‘‘Nivesanesu sobbhesu, rathiyā caccaresu ca;
Rukkhaggesu ca lambantu, vitatā toraṇesu ca.
‘‘Ahampi sabbasetena, mahatā sumahaṃ puraṃ;
Parikkhipissaṃ bhogehi, kāsīnaṃ janayaṃ bhayaṃ’’.
Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, uragānekavaṇṇino;
Bārāṇasiṃ pavajjiṃsu, na ca kañci viheṭhayuṃ.
Nivesanesu sobbhesu, rathiyā caccaresu ca;
Rukkhaggesu ca lambiṃsu, vitatā toraṇesu ca.
Tesu disvāna lambante, puthū kandiṃsu nāriyo;
Nāge soṇḍikate disvā, passasante muhuṃ muhuṃ.
Bārāṇasī pabyadhitā, āturā samapajjatha;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, ‘‘dhītaraṃ dehi rājino’’.
‘‘Pupphābhihārassa vanassa majjhe, ko lohitakkho vitatantaraṃso;
Kā kambukāyūradharā suvatthā, tiṭṭhanti nāriyo dasa vandamānā.
‘‘Ko tvaṃ brahābāhu vanassa majjhe, virocasi ghatasittova aggi;
Mahesakkho aññatarosi yakkho, udāhu nāgosi mahānubhāvo’’.
‘‘Nāgohamasmi iddhimā, tejassī [tejasī (sī. syā. pī. ka.)] duratikkamo;
Ḍaṃseyyaṃ tejasā kuddho, phītaṃ janapadaṃ api.
‘‘Samuddajā hi me mātā, dhataraṭṭho ca me pitā;
Sudassanakaniṭṭhosmi, bhūridattoti maṃ vidū’’.
‘‘Yaṃ gambhīraṃ sadāvaṭṭaṃ, rahadaṃ bhismaṃ pekkhasi;
Esa dibyo mamāvāso, anekasataporiso.
‘‘Mayūrakoñcābhirudaṃ, nīlodaṃ vanamajjhato;
Yamunaṃ pavisa mā bhīto, khemaṃ vattavataṃ [vattavatiṃ (syā. ka.)] sivaṃ’’.
‘‘Tattha patto sānucaro, saha puttena brāhmaṇa;
Pūjito mayhaṃ kāmehi, sukhaṃ brāhmaṇa vacchasi’’.
‘‘Samā samantaparito, pahūtatagarā [bahukā taggarā (sī. syā. pī.)] mahī;
Indagopakasañchannā, sobhati harituttamā.
‘‘Rammāni vanacetyāni, rammā haṃsūpakūjitā;
Opupphāpadmā tiṭṭhanti, pokkharañño [pokkharaññā (syā. pī.)] sunimmitā.
‘‘Aṭṭhaṃsā sukatā thambhā, sabbe veḷuriyāmayā;
Sahassathambhā pāsādā, pūrā kaññāhi jotare.
‘‘Vimānaṃ upapannosi, dibyaṃ puññehi attano;
Asambādhaṃ sivaṃ rammaṃ, accantasukhasaṃhitaṃ.
‘‘Maññe sahassanettassa, vimānaṃ nābhikaṅkhasi;
Iddhī hi tyāyaṃ vipulā, sakkasseva jutīmato’’.
‘‘Manasāpi na pattabbo, ānubhāvo jutīmato;
Paricārayamānānaṃ, saindānaṃ [indānaṃ (syā. ka.)] vasavattinaṃ’’.
‘‘Taṃ vimānaṃ abhijjhāya, amarānaṃ sukhesinaṃ;
Uposathaṃ upavasanto, semi vammikamuddhani’’.
‘‘Ahañca migamesāno, saputto pāvisiṃ vanaṃ;
Taṃ maṃ mataṃ vā jīvaṃ vā, nābhivedenti ñātakā.
‘‘Āmantaye bhūridattaṃ, kāsiputtaṃ yasassinaṃ;
Tayā no samanuññātā, api passemu ñātake’’.
‘‘Eso hi vata me chando, yaṃ vasesi mamantike;
Na hi etādisā kāmā, sulabhā honti mānuse.
‘‘Sace tvaṃ nicchase vatthuṃ, mama kāmehi pūjito;
Mayā tvaṃ samanuññāto, sotthiṃ passāhi ñātake’’.
‘‘Dhārayimaṃ maṇiṃ dibyaṃ, pasuṃ putte ca vindati;
Arogo sukhito hoti [hohi (syā.)], gacchevādāya brāhmaṇa’’.
‘‘Kusalaṃ paṭinandāmi, bhūridatta vaco tava;
Pabbajissāmi jiṇṇosmi, na kāme abhipatthaye’’.
‘‘Brahmacariyassa ce bhaṅgo, hoti bhogehi kāriyaṃ;
Avikampamāno eyyāsi, bahuṃ dassāmi te dhanaṃ’’.
‘‘Kusalaṃ paṭinandāmi, bhūridatta vaco tava;
Punapi āgamissāmi, sace attho bhavissati’’.
‘‘Idaṃ vatvā bhūridatto, pesesi caturo jane;
Etha gacchatha uṭṭhetha, khippaṃ pāpetha brāhmaṇaṃ.
Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, uṭṭhāya caturo janā;
Pesitā bhūridattena, khippaṃ pāpesu brāhmaṇaṃ.
‘‘Maṇiṃ paggayha maṅgalyaṃ, sādhuvittaṃ [sādhucittaṃ (pī.)] manoramaṃ;
Selaṃ byañjanasampannaṃ, ko imaṃ maṇimajjhagā’’.
‘‘Lohitakkhasahassāhi, samantā parivāritaṃ;
Ajja kālaṃ pathaṃ [padaṃ (sī. pī.)] gacchaṃ, ajjhagāhaṃ maṇiṃ imaṃ’’.
‘‘Supaciṇṇo ayaṃ selo, accito mahito [mānito (ka.)] sadā;
Sudhārito sunikkhitto, sabbatthamabhisādhaye.
‘‘Upacāravipannassa, nikkhepe dhāraṇāya vā;
Ayaṃ selo vināsāya, pariciṇṇo ayoniso.
‘‘Na imaṃ akusalo [kusalaṃ (ka.)] dibyaṃ, maṇiṃ dhāretumāraho;
Paṭipajja sataṃ nikkhaṃ, dehimaṃ ratanaṃ mama’’.
‘‘Na ca myāyaṃ maṇī keyyo, gohi [kehi (ka.)] vā ratanehi vā;
Selo byañjanasampanno, neva keyyo maṇī mama’’.
‘‘No ce tayā maṇī keyyo, gohi [kehi (ka.)] vā ratanehi vā;
Atha kena maṇī keyyo, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
‘‘Yo me saṃse mahānāgaṃ, tejassiṃ duratikkamaṃ;
Tassa dajjaṃ imaṃ selaṃ, jalantamiva tejasā’’.
‘‘Ko nu brāhmaṇavaṇṇena, supaṇṇo patataṃ varo;
Nāgaṃ jigīsamanvesi, anvesaṃ bhakkhamattano.
‘‘Nāhaṃ dijādhipo homi, na diṭṭho garuḷo mayā;
Āsīvisena vittoti [vittosmi (syā. ka.)], vajjo brāhmaṇa maṃ vidū’’.
‘‘Kiṃ nu tuyhaṃ balaṃ atthi, kiṃ sippaṃ vijjate tava;
Kismiṃ vā tvaṃ paratthaddho, uragaṃ nāpacāyasi’’.
‘‘Āraññikassa isino, cirarattaṃ tapassino;
Supaṇṇo kosiyassakkhā, visavijjaṃ anuttaraṃ.
‘‘Taṃ bhāvitattaññataraṃ, sammantaṃ pabbatantare;
Sakkaccaṃ taṃ upaṭṭhāsiṃ, rattindivamatandito.
‘‘So tadā pariciṇṇo me, vattavā brahmacariyavā;
Dibbaṃ pātukarī mantaṃ, kāmasā bhagavā mama.
‘‘Tyāhaṃ mante paratthaddho, nāhaṃ bhāyāmi bhoginaṃ;
Ācariyo visaghātānaṃ, alampānoti [ālambānoti (sī. pī.), ālambāyanoti (syā.)] maṃ vidū’’.
‘‘Gaṇhāmase maṇiṃ tāta, somadatta vijānahi;
Mā daṇḍena siriṃ pattaṃ, kāmasā pajahimhase’’.
‘‘Sakaṃ nivesanaṃ pattaṃ, yo taṃ brāhmaṇa pūjayi;
Evaṃ kalyāṇakārissa, kiṃ mohā dubbhimicchasi’’.
‘‘Sace tvaṃ [sace hi (sī. pī. ka.)] dhanakāmosi, bhūridatto padassati [bhūridattaṃ padissasi (ka.)];
Tameva gantvā yācassu, bahuṃ dassati te dhanaṃ’’.
‘‘Hatthagataṃ pattagataṃ, nikiṇṇaṃ khādituṃ varaṃ;
Mā no sandiṭṭhiko attho, somadatta upaccagā’’.
‘‘Paccati niraye ghore, mahissamapi vivarati [mahissamava dīyati (sī. pī.), mahimassa vindrīyati (syā.)];
Mittadubbhī hitaccāgī, jīvarevāpi sussati [jīvare cāpi sussare (sī. pī.)].
‘‘Sace tvaṃ [sace hi (sī. pī. ka.)] dhanakāmosi, bhūridatto padassati;
Maññe attakataṃ veraṃ, naciraṃ vedayissasi’’.
‘‘Mahāyaññaṃ yajitvāna, evaṃ sujjhanti brāhmaṇā;
Mahāyaññaṃ yajissāma, evaṃ mokkhāma pāpakā’’.
‘‘Handa dāni apāyāmi, nāhaṃ ajja tayā saha;
Padampekaṃ [padamekaṃ (syā. ka.)] na gaccheyyaṃ, evaṃ kibbisakārinā’’.
‘‘Idaṃ vatvāna pitaraṃ, somadatto bahussuto;
Ujjhāpetvāna bhūtāni, tamhā ṭhānā apakkami.
‘‘Gaṇhāhetaṃ mahānāgaṃ, āharetaṃ maṇiṃ mama;
Indagopakavaṇṇābho, yassa lohitako siro.
‘‘Kappāsapicurāsīva, eso kāyo padissati [kāya’ssa dissati (sī. pī.)];
Vammikaggagato seti, taṃ tvaṃ gaṇhāhi brāhmaṇa’’.
‘‘Athosadhehi dibbehi, jappaṃ mantapadāni ca;
Evaṃ taṃ asakkhi satthuṃ [saṭṭhuṃ (sī. pī.), yuṭṭhuṃ (syā.), suttuṃ (ka.)], katvā parittamattano’’.
‘‘Mamaṃ disvāna āyantaṃ, sabbakāmasamiddhinaṃ;
Indriyāni ahaṭṭhāni, sāvaṃ [sāmaṃ (sī. pī.)] jātaṃ mukhaṃ tava.
‘‘Padmaṃ yathā hatthagataṃ, pāṇinā parimadditaṃ;
Sāvaṃ jātaṃ [yantaṃ (ka.)] mukhaṃ tuyhaṃ, mamaṃ disvāna edisaṃ.
‘‘Kacci nu te nābhisasi [te nābhisayi (sī.), te nābhissasi (syā.)], kacci te atthi vedanā;
Yena sāvaṃ mukhaṃ tuyhaṃ, mamaṃ disvāna āgataṃ’’.
‘‘Supinaṃ tāta addakkhiṃ, ito māsaṃ adhogataṃ;
Dakkhiṇaṃ viya me bāhuṃ, chetvā ruhiramakkhitaṃ;
Puriso ādāya pakkāmi, mama rodantiyā sati.
‘‘Yatohaṃ [yato taṃ (sī.)] supinamaddakkhiṃ, sudassana vijānahi;
Tato divā vā rattiṃ vā, sukhaṃ me nopalabbhati’’.
‘‘Yaṃ pubbe parivāriṃsu [paricāriṃsu (sī. pī.)], kaññā ruciraviggahā;
Hemajālapaṭicchannā, bhūridatto na dissati.
‘‘Yaṃ pubbe parivāriṃsu [paricāriṃsu (sī. pī.)], nettiṃsavaradhārino;
Kaṇikārāva samphullā, bhūridatto na dissati.
‘‘Handa dāni gamissāma, bhūridattanivesanaṃ;
Dhammaṭṭhaṃ sīlasampannaṃ, passāma tava bhātaraṃ’’.
‘‘Tañca disvāna āyantiṃ, bhūridattassa mātaraṃ;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, bhūridattassa nāriyo.
‘‘Puttaṃ teyye na jānāma, ito māsaṃ adhogataṃ;
Mataṃ vā yadi vā jīvaṃ, bhūridattaṃ yasassinaṃ’’.
‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, bhūridattaṃ apassatī [imissā gāthāyānantare sī. pī. potthakesu – ‘‘sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ; tena tena padhāvissa, piyaputtaṃ apassatī’’ti iti ayampi gāthā āgatā].
‘‘Kurarī hatachāpāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, bhūridattaṃ apassatī.
‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anodake;
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, bhūridattaṃ apassatī.
‘‘Kammārānaṃ yathā ukkā, anto jhāyati no bahi;
Evaṃ jhāyāmi sokena, bhūridattaṃ apassatī’’.
‘‘Sālāva sampamathitā [sampamadditā (syā. ka.)], mālutena pamadditā;
Senti puttā ca dārā ca, bhūridattanivesane’’.
‘‘Idaṃ sutvāna nigghosaṃ, bhūridattanivesane;
Ariṭṭho ca subhogo [subhago (sī. pī.)] ca, padhāviṃsu anantarā [upadhāviṃsu anantarā (sī. pī.)].
‘‘Amma assāsa mā soci, evaṃdhammā hi pāṇino;
Cavanti upapajjanti, esassa pariṇāmitā’’.
‘‘Ahampi tāta jānāmi, evaṃdhammā hi pāṇino;
Sokena ca paretasmi, bhūridattaṃ apassatī.
‘‘Ajja ce me imaṃ rattiṃ, sudassana vijānahi;
Bhūridattaṃ apassantī, maññe hissāmi jīvitaṃ’’.
‘‘Amma assāsa mā soci, ānayissāma bhātaraṃ;
Disodisaṃ gamissāma, bhātupariyesanaṃ caraṃ.
‘‘Pabbate giriduggesu, gāmesu nigamesu ca;
Orena sattarattassa [orena dasarattassa (sī. pī.)], bhātaraṃ passa āgataṃ’’.
‘‘Hatthā pamutto urago, pāde te nipatī bhusaṃ;
Kacci nu taṃ ḍaṃsī tāta [kacci taṃ nu ḍasī tāta (sī.), kacci nu ḍaṃsito tāta (syā.), kaccitānuḍasī tāta (pī.)], mā bhāyi sukhito bhava’’.
‘‘Neva mayhaṃ ayaṃ nāgo, alaṃ dukkhāya kāyaci;
Yāvatatthi ahiggāho, mayā bhiyyo na vijjati’’.
‘‘Ko nu brāhmaṇavaṇṇena, ditto [datto (sī. syā. pī.)] parisamāgato;
Avhāyantu suyuddhena, suṇantu parisā mama’’.
‘‘Tvaṃ maṃ nāgena ālampa, ahaṃ maṇḍūkachāpiyā;
Hotu no abbhutaṃ tattha, āsahassehi pañcahi’’.
‘‘Ahañhi vasumā aḍḍho, tvaṃ daliddosi māṇava;
Ko nu te pāṭibhogatthi, upajūtañca kiṃ siyā.
‘‘Upajūtañca me assa, pāṭibhogo ca tādiso;
Hotu no abbhutaṃ tattha, āsahassehi pañcahi’’.
‘‘Suṇohi me mahārāja, vacanaṃ bhaddamatthu te;
Pañcannaṃ me sahassānaṃ, pāṭibhogo hi kittima’’.
‘‘Pettikaṃ vā iṇaṃ hoti, yaṃ vā hoti sayaṃkataṃ;
Kiṃ tvaṃ evaṃ bahuṃ mayhaṃ, dhanaṃ yācasi brāhmaṇa’’.
‘‘Alampāno hi nāgena, mamaṃ abhijigīsati [abhijigiṃsati (sī. syā. pī.)];
Ahaṃ maṇḍūkachāpiyā, ḍaṃsayissāmi brāhmaṇaṃ.
‘‘Taṃ tvaṃ daṭṭhuṃ mahārāja, ajja raṭṭhābhivaḍḍhana;
Khattasaṅghaparibyūḷho, niyyāhi ahidassanaṃ’’ [abhidassanaṃ (sī. pī.)].
‘‘Neva taṃ atimaññāmi, sippavādena māṇava;
Atimattosi sippena, uragaṃ nāpacāyasi’’.
‘‘Ahampi nātimaññāmi, sippavādena brāhmaṇa;
Avisena ca nāgena, bhusaṃ vañcayase janaṃ.
‘‘Evaṃ cetaṃ jano jaññā, yathā jānāmi taṃ ahaṃ;
Na tvaṃ labhasi ālampa, bhusamuṭṭhiṃ [thusamuṭṭhiṃ (syā.), sattumuṭṭhiṃ (sī. pī.)] kuto dhanaṃ’’.
‘‘Kharājino jaṭī dummī [rummī (sī. syā. pī.)], ditto parisamāgato;
Yo tvaṃ evaṃ gataṃ nāgaṃ, aviso atimaññasi.
‘‘Āsajja kho naṃ jaññāsi, puṇṇaṃ uggassa tejaso;
Maññe taṃ bhasmarāsiṃva, khippameso karissati’’.
‘‘Siyā visaṃ siluttassa, deḍḍubhassa silābhuno;
Neva lohitasīsassa, visaṃ nāgassa vijjati’’.
‘‘Sutametaṃ arahataṃ, saññatānaṃ tapassinaṃ;
Idha dānāni datvāna, saggaṃ gacchanti dāyakā;
Jīvanto dehi dānāni, yadi te atthi dātave.
‘‘Ayaṃ nāgo mahiddhiko, tejassī duratikkamo;
Tena taṃ ḍaṃsayissāmi, so taṃ bhasmaṃ karissati’’.
‘‘Mayāpetaṃ sutaṃ samma, saññatānaṃ tapassinaṃ;
Idha dānāni datvāna, saggaṃ gacchanti dāyakā;
Tvameva dehi jīvanto, yadi te atthi dātave.
‘‘Ayaṃ ajamukhī [accimukhī (sī. syā. pī.)] nāma, puṇṇā uggassa tejaso;
Tāya taṃ ḍaṃsayissāmi, sā taṃ bhasmaṃ karissati’’.
‘‘Yā dhītā dhataraṭṭhassa, vemātā bhaginī mama;
Sā taṃ ḍaṃsatvajamukhī [sā dissatu accimukhī (sī. pī.)], puṇṇā uggassa tejaso’’.
‘‘Chamāyaṃ ce nisiñcissaṃ, brahmadatta vijānahi;
Tiṇalatāni osadhyo, ussusseyyuṃ asaṃsayaṃ.
‘‘Uddhaṃ ce pātayissāmi, brahmadatta vijānahi;
Satta vassāniyaṃ devo, na vasse na himaṃ pate.
‘‘Udake ce nisiñcissaṃ, brahmadatta vijānahi;
Yāvantodakajā [yāvatā odakā (sī.), yāvatā udakajā (pī.)] pāṇā, mareyyuṃ macchakacchapā’’.
‘‘Lokyaṃ sajantaṃ udakaṃ, payāgasmiṃ patiṭṭhitaṃ;
Komaṃ ajjhoharī bhūto, ogāḷhaṃ yamunaṃ nadiṃ’’.
‘‘Yadesa lokādhipatī yasassī, bārāṇasiṃ pakriya [pakiraparī (sī. pī.), pakiraharī (syā.)] samantato;
Tassāha putto uragūsabhassa, subhogoti maṃ brāhmaṇa vedayanti’’.
‘‘Sace hi putto uragūsabhassa, kāsissa [kaṃsassa (sī. pī.)] rañño amarādhipassa;
Mahesakkho aññataro pitā te, maccesu mātā pana te atulyā;
Na tādiso arahati brāhmaṇassa, dāsampi ohārituṃ [ohātuṃ (sī. pī.)] mahānubhāvo’’.
‘‘Rukkhaṃ nissāya vijjhittho, eṇeyyaṃ pātumāgataṃ;
So viddho dūramacari [dūra’masarā (sī. pī.)], saravegena sīghavā [sekhavā (sī. pī.), pekkhavā (syā. ka.)].
‘‘Taṃ tvaṃ patitamaddakkhi, araññasmiṃ brahāvane;
Samaṃ sakājamādāya, sāyaṃ nigrodhupāgami.
‘‘Sukasāḷikasaṅghuṭṭhaṃ, piṅgalaṃ [piṅgiyaṃ (sī. syā. pī.)] santhatāyutaṃ;
Kokilābhirudaṃ rammaṃ, dhuvaṃ haritasaddalaṃ.
‘‘Tattha te so pāturahu, iddhiyā yasasā jalaṃ;
Mahānubhāvo bhātā me, kaññāhi parivārito.
‘‘So tena pariciṇṇo tvaṃ, sabbakāmehi tappito;
Aduṭṭhassa tuvaṃ dubbhi, taṃ te veraṃ idhāgataṃ.
‘‘Khippaṃ gīvaṃ pasārehi, na te dassāmi jīvitaṃ;
Bhātu parisaraṃ veraṃ, chedayissāmi te siraṃ’’.
‘‘Ajjhāyako yācayogī, āhutaggi ca brāhmaṇo;
Etehi tīhi ṭhānehi, avajjho hoti [bhavati (sī. syā. pī.)] brāhmaṇo’’.
‘‘Yaṃ pūraṃ dhataraṭṭhassa, ogāḷhaṃ yamunaṃ nadiṃ;
Jotate sabbasovaṇṇaṃ, girimāhacca yāmunaṃ.
‘‘Tattha te purisabyagghā, sodariyā mama bhātaro;
Yathā te tattha vakkhanti, tathā hessasi brāhmaṇa’’.
‘‘Anittarā ittarasampayuttā, yaññā ca vedā ca subhogaloke;
Tadaggarayhañhi vinindamāno, jahāti vittañca satañca dhammaṃ.
‘‘Ajjhenamariyā pathaviṃ janindā, vessā kasiṃ pāricariyañca suddā;
Upāgu paccekaṃ yathāpadesaṃ, katāhu ete vasināti āhu’’.
‘‘Dhātā vidhātā varuṇo kuvero, somo yamo candimā vāyu sūriyo;
Etepi yaññaṃ puthuso yajitvā, ajjhāyakānaṃ atho sabbakāme.
‘‘Vikāsitā cāpasatāni pañca, yo ajjuno balavā bhīmaseno;
Sahassabāhu asamo pathabyā, sopi tadā mādahi jātavedaṃ’’.
‘‘Yo brāhmaṇe bhojayi dīgharattaṃ, annena pānena yathānubhāvaṃ;
Pasannacitto anumodamāno, subhoga devaññataro ahosi’’.
‘‘Mahāsanaṃ devamanomavaṇṇaṃ, yo sappinā asakkhi bhojetumaggiṃ [jetumaggiṃ (sī. pī.)];
Sa yaññatantaṃ varato yajitvā, dibbaṃ gatiṃ mucalindajjhagacchi’’.
‘‘Mahānubhāvo vassasahassajīvī, yo pabbajī dassaneyyo uḷāro;
Hitvā apariyantaraṭṭhaṃ [rathaṃ (sī. pī.)] sasenaṃ, rājā dudīpopi jagāma [dudīpopajjhagāmi (syā.)] saggaṃ’’.
‘‘Yo sāgarantaṃ sāgaro vijitvā, yūpaṃ subhaṃ soṇṇamayaṃ [sovaṇṇamayaṃ (syā. ka.)] uḷāraṃ;
Ussesi vessānaramādahāno, subhoga devaññataro ahosi.
‘‘Yassānubhāvena subhoga gaṅgā, pavattatha [pavattati (syā. ka.)] dadhisannisinnaṃ [dadhisanna (sī. pī.)] samuddaṃ;
Salomapādo paricariyamaggiṃ, aṅgo sahassakkhapurajjhagacchi’’.
‘‘Mahiddhiko devavaro yasassī, senāpati tidive vāsavassa;
So somayāgena malaṃ vihantvā, subhoga devaññataro ahosi’’.
‘‘Akārayi lokamimaṃ parañca, bhāgīrathiṃ himavantañca gijjhaṃ [gijjhaṃ (syā. ka.), viñjhaṃ (?)];
Yo iddhimā devavaro yasassī, sopi tadā ādahi jātavedaṃ.
‘‘Mālāgirī himavā yo ca gijjho [vijjho (ka.), vijjhā (syā.)], sudassano nisabho kuveru [kākaneru (sī. pī.), kākaveru (syā.)];
Ete ca aññe ca nagā mahantā, cityā katā yaññakarehi māhu’’.
‘‘Ajjhāyakaṃ mantaguṇūpapannaṃ, tapassinaṃ yācayogotidhāhu [ticāha (sī. pī.), ti cāhu (ka.)];
Tīre samuddassudakaṃ sajantaṃ [siñcantaṃ (ka.)], sāgarojjhohari tenapeyyo.
‘‘Āyāgavatthūni puthū pathabyā, saṃvijjanti brāhmaṇā vāsavassa;
Purimaṃ disaṃ pacchimaṃ dakkhiṇuttaraṃ, saṃvijjamānā janayanti vedaṃ’’.
‘‘Kalī hi dhīrāna kaṭaṃ magānaṃ, bhavanti vedajjhagatānariṭṭha;
Marīcidhammaṃ asamekkhitattā, māyāguṇā nātivahanti paññaṃ.
‘‘Vedā na tāṇāya bhavanti dassa, mittadduno bhūnahuno narassa;
Na tāyate pariciṇṇo ca aggi, dosantaraṃ maccamanariyakammaṃ.
‘‘Sabbañca maccā sadhanaṃ sabhogaṃ [sadhanā sabhogā (sī. syā. pī. ka.)], ādīpitaṃ dāru tiṇena missaṃ;
Dahaṃ na tappe [na tappe aggi (ka.)] asamatthatejo, ko taṃ subhikkhaṃ dvirasaññu kayirā [dirasañña kuriyā (sī.), dirasaññu kuriyā (pī.)].
‘‘Yathāpi khīraṃ vipariṇāmadhammaṃ, dadhi bhavitvā navanītampi hoti;
Evampi aggi vipariṇāmadhammo, tejo samorohatī yogayutto.
‘‘Na dissatī aggimanuppaviṭṭho, sukkhesu kaṭṭhesu navesu cāpi;
Nāmatthamāno [nāmanthamāno (sī. pī.)] araṇīnarena, nākammunā jāyati jātavedo.
‘‘Sace hi aggi antarato vaseyya, sukkhesu kaṭṭhesu navesu cāpi;
Sabbāni susseyyu vanāni loke, sukkhāni kaṭṭhāni ca pajjaleyyuṃ.
‘‘Karoti ce dārutiṇena puññaṃ, bhojaṃ naro dhūmasikhiṃ patāpavaṃ;
Aṅgārikā loṇakarā ca sūdā, sarīradāhāpi kareyyu puññaṃ.
‘‘Atha ce hi ete na karonti puññaṃ, ajjhenamaggiṃ idha tappayitvā;
Na koci lokasmiṃ karoti puññaṃ, bhojaṃ naro dhūmasikhiṃ patāpavaṃ.
‘‘Kathañhi lokāpacito samāno, amanuññagandhaṃ bahūnaṃ akantaṃ;
Yadeva maccā parivajjayanti, tadappasatthaṃ dvirasaññu bhuñje.
‘‘Sikhimpi devesu vadanti heke, āpaṃ milakkhū [milakkhā (sī. pī.)] pana devamāhu;
Sabbeva ete vitathaṃ bhaṇanti [gaṇhanti (ka.)], aggī na devaññataro na cāpo.
‘‘Anindriyabaddhamasaññakāyaṃ [nirindriyaṃ antaṃ asaññakāyaṃ (sī. pī.), anidriyaṃ santamasaññakāyaṃ (syā.)], vessānaraṃ kammakaraṃ pajānaṃ;
Paricariya maggiṃ sugatiṃ kathaṃ vaje, pāpāni kammāni pakubbamāno [pakūbbamāno (syā. ka.)].
‘‘Sabbābhibhū tāhudha jīvikatthā, aggissa brahmā paricārakoti;
Sabbānubhāvī ca vasī kimatthaṃ, animmito nimmitaṃ vanditassa.
‘‘Hassaṃ anijjhānakhamaṃ atacchaṃ, sakkārahetu pakiriṃsu pubbe;
Te lābhasakkāre apātubhonte, sandhāpitā [santhambhitā (sī. pī.), sandhābhitā (syā.), santāpitā (ka.)] jantubhi santidhammaṃ.
‘‘Ajjhenamariyā pathaviṃ janindā, vessā kasiṃ pāricariyañca suddā;
Upāgu paccekaṃ yathāpadesaṃ, katāhu ete vasināti āhu.
‘‘Etañca saccaṃ vacanaṃ bhaveyya, yathā idaṃ bhāsitaṃ brāhmaṇehi;
Nākhattiyo jātu labhetha rajjaṃ, nābrāhmaṇo mantapadāni sikkhe;
Nāññatra vessehi kasiṃ kareyya, suddo na mucce parapesanāya [parapessitāya (sī. pī.)].
‘‘Yasmā ca etaṃ vacanaṃ abhūtaṃ, musāvime odariyā bhaṇanti;
Tadappapaññā abhisaddahanti, passanti taṃ paṇḍitā attanāva.
‘‘Khatyā hi vessānaṃ [khattā na vessā na (sī. pī.)] baliṃ haranti, ādāya satthāni caranti brāhmaṇā;
Taṃ tādisaṃ saṅkhubhitaṃ pabhinnaṃ, kasmā brahmā nujju karoti lokaṃ.
‘‘Sace hi so issaro sabbaloke, brahmā bahūbhūtapatī [brahmapahū bhūtapatī (syā.)] pajānaṃ;
Kiṃ sabbalokaṃ vidahī alakkhiṃ, kiṃ sabbalokaṃ na sukhiṃ akāsi.
‘‘Sace hi so issaro sabbaloke, brahmā bahūbhūtapatī pajānaṃ;
Māyā musāvajjamadena [musāvañcanapadena (ka.)] cāpi, lokaṃ adhammena kimatthamakāri [kimattha’kāsi (sī. pī.), kimatthakārī (syā.)].
‘‘Sace hi so issaro sabbaloke, brahmā bahūbhūtapatī pajānaṃ;
Adhammiko bhūtapatī ariṭṭha, dhamme sati yo vidahī adhammaṃ.
‘‘Kīṭā paṭaṅgā uragā ca bhekā [bhiṅgā (syā.)], hantvā kimī sujjhati makkhikā ca;
Etepi dhammā anariyarūpā, kambojakānaṃ vitathā bahūnaṃ.
‘‘Sace hi so sujjhati yo hanāti, hatopi so saggamupeti ṭhānaṃ;
Bhovādi bhovādina mārayeyyuṃ [mārabheyyuṃ (ka.)], ye cāpi tesaṃ abhisaddaheyyuṃ.
‘‘Neva migā na pasū nopi gāvo, āyācanti attavadhāya keci;
Vipphandamāne idha jīvikatthā, yaññesu pāṇe pasumārabhanti [māharanti (sī. syā. pī.)].
‘‘Yūpussane [yūpassa te (sī.), yūpassa ne (pī.)] pasubandhe ca bālā, cittehi vaṇṇehi mukhaṃ nayanti;
Ayaṃ te yūpo kāmaduho parattha, bhavissati sassato samparāye.
‘‘Sace ca yūpe maṇisaṅkhamuttaṃ, dhaññaṃ dhanaṃ rajataṃ jātarūpaṃ;
Sukkhesu kaṭṭhesu navesu cāpi, sace duhe tidive sabbakāme;
Tevijjasaṅghāva puthū yajeyyuṃ, abrāhmaṇaṃ [na brāhmaṇā (sī. syā.)] kañci na yājayeyyuṃ.
‘‘Kuto ca yūpe maṇisaṅkhamuttaṃ, dhaññaṃ dhanaṃ rajataṃ jātarūpaṃ;
Sukkhesu kaṭṭhesu navesu cāpi, kuto duhe tidive sabbakāme.
‘‘Saṭhā ca luddā ca paluddhabālā [upaladdhabālā (sī. pī.)], cittehi vaṇṇehi mukhaṃ nayanti;
Ādāya aggiṃ mama dehi vittaṃ, tato sukhī hohisi sabbakāme.
‘‘Tamaggihuttaṃ saraṇaṃ pavissa, cittehi vaṇṇehi mukhaṃ nayanti;
Oropayitvā kesamassuṃ nakhañca, vedehi vittaṃ atigāḷhayanti [atigāḷayanti (sī. pī.)].
‘‘Kākā ulūkaṃva raho labhitvā, ekaṃ samānaṃ bahukā samecca;
Annāni bhutvā kuhakā kuhitvā, muṇḍaṃ karitvā yaññapathossajanti.
‘‘Evañhi so vañcito brāhmaṇehi, eko samāno bahukā [bahuhī (sī.)] samecca;
Te yogayogena vilumpamānā, diṭṭhaṃ adiṭṭhena dhanaṃ haranti.
‘‘Akāsiyā rājūhivānusiṭṭhā, tadassa ādāya dhanaṃ haranti;
Te tādisā corasamā asantā, vajjhā na haññanti ariṭṭha loke.
‘‘Indassa bāhārasi dakkhiṇāti, yaññesu chindanti palāsayaṭṭhiṃ;
Taṃ cepi saccaṃ maghavā chinnabāhu, kenassa indo asure jināti.
‘‘Tañceva tucchaṃ maghavā samaṅgī, hantā avajjho paramo sa devo [sudevo (syā. ka.)];
Mantā ime brāhmaṇā tuccharūpā, sandiṭṭhikā vañcanā esa loke.
‘‘Mālāgiri himavā yo ca gijjho, sudassano nisabho kuveru;
Ete ca aññe ca nagā mahantā, cityā katā yaññakarehi māhu.
‘‘Yathāpakārāni hi iṭṭhakāni, cityā katā yaññakarehi māhu;
Na pabbatā honti tathāpakārā, aññā disā acalā tiṭṭhaselā.
‘‘Na iṭṭhakā honti silā cirena [cirenapi (sī. pī.)], na tattha sañjāyati ayo na lohaṃ;
Yaññañca etaṃ parivaṇṇayantā, cityā katā yaññakarehi māhu.
‘‘Ajjhāyakaṃ mantaguṇūpapannaṃ, tapassinaṃ yācayogotidhāhu;
Tīre samuddassudakaṃ sajantaṃ, taṃ sāgarojjhohari tenapeyyo.
‘‘Parosahassampi samantavede, mantūpapanne nadiyo vahanti;
Na tena byāpannarasūdakā na, kasmā samuddo atulo apeyyo.
‘‘Ye keci kūpā idha jīvaloke, loṇūdakā kūpakhaṇehi khātā;
Na brāhmaṇajjhoharaṇena [brāhmaṇajjhohari tena (ka.)] tesu, āpo apeyyo dvirasaññu māhu.
‘‘Pure puratthā kā kassa bhariyā, mano manussaṃ ajanesi pubbe;
Tenāpi dhammena na koci hīno, evampi vossaggavibhaṅgamāhu [vossaggavibhāgamāhu (sī.)].
‘‘Caṇḍālaputtopi adhicca vede, bhāseyya mante kusalo matīmā [mutīmā (sī. pī.)];
Na tassa muddhāpi phaleyya sattadhā, mantā ime attavadhāya katā [katta (sī. pī.)].
‘‘Vācākatā giddhikatā [giddhigatā (ka.)] gahītā, dummocayā kabyapathānupannā;
Bālāna cittaṃ visame niviṭṭhaṃ, tadappapaññā abhisaddahanti.
‘‘Sīhassa byagghassa ca dīpino ca, na vijjatī porisiyaṃbalena;
Manussabhāvo ca gavaṃva pekkho, jātī hi tesaṃ asamā samānā [samānaṃ (syā. ka.)].
‘‘Sace ca rājā pathaviṃ vijitvā, sajīvavā assavapārisajjo;
Sayameva so sattusaṅghaṃ vijeyya, tassappajā niccasukhī [niccasukhā (pī.)] bhaveyya.
‘‘Khattiyamantā ca tayo ca vedā, atthena ete samakā bhavanti;
Tesañca atthaṃ avinicchinitvā, na bujjhatī oghapathaṃva channaṃ.
‘‘Khattiyamantā ca tayo ca vedā, atthena ete samakā bhavanti;
Lābho alābho ayaso yaso ca, sabbeva tesaṃ catunnañca [sabbe te sabbesaṃ catunna (sī. pī.)] dhammā.
‘‘Yathāpi ibbhā dhanadhaññahetu, kammāni karonti [kārenti (sī. syā. pī.)] puthū pathabyā;
Tevijjasaṅghā ca tatheva ajja, kammāni karonti [kārenti (sī. syā. pī.)] puthū pathabyā.
‘‘Ibbhehi ye te [ete (sī. syā. pī.)] samakā bhavanti, niccussukā kāmaguṇesu yuttā;
Kammāni karonti [kārenti (sī. syā. pī.)] puthū pathabyā, tadappapaññā dvirasaññurā te’’.
‘‘Kassa bherī mudiṅgā ca, saṅkhāpaṇavadindimā;
Purato paṭipannāni, hāsayantā rathesabhaṃ.
‘‘Kassa kañcanapaṭṭena, puthunā vijjuvaṇṇinā;
Yuvā kalāpasannaddho, ko eti siriyā jalaṃ.
‘‘Ukkāmukhapahaṭṭhaṃva , khadiraṅgārasannibhaṃ;
Mukhañca rucirā bhāti, ko eti siriyā jalaṃ.
‘‘Kassa jambonadaṃ chattaṃ, sasalākaṃ manoramaṃ;
Ādiccaraṃsāvaraṇaṃ, ko eti siriyā jalaṃ.
‘‘Kassa aṅgaṃ [aṅkaṃ (sī. pī.)] pariggayha, vāḷabījanimuttamaṃ;
Ubhato varapuññassa [carate varapaññassa (sī. pī.)], muddhani uparūpari.
‘‘Kassa pekhuṇahatthāni, citrāni ca mudūni ca;
Kañcanamaṇidaṇḍāni [tapaññamaṇidaṇḍāni (sī. pī.), suvaṇṇamaṇidaṇḍāni (syā. ka.)], caranti dubhato mukhaṃ.
‘‘Khadiraṅgāravaṇṇābhā, ukkāmukhapahaṃsitā;
Kassete kuṇḍalā vaggū, sobhanti dubhato mukhaṃ.
‘‘Kassa vātena chupitā, niddhantā mudukāḷakā [mudukāḷakaṃ (sī.), mudu kāḷikā (syā.)];
Sobhayanti nalāṭantaṃ, nabhā vijjurivuggatā.
‘‘Kassa etāni akkhīni, āyatāni puthūni ca;
Ko sobhati visālakkho, kassetaṃ uṇṇajaṃ mukhaṃ.
‘‘Kassete lapanajātā [lapanajā suddhā (sī. pī.)], suddhā saṅkhavarūpamā;
Bhāsamānassa sobhanti, dantā kuppilasādisā.
‘‘Kassa lākhārasasamā, hatthapādā sukhedhitā;
Ko so bimboṭṭhasampanno, divā sūriyova bhāsati.
‘‘Himaccaye himavati [hemavato (sī. syā. pī.)], mahāsālova pupphito;
Ko so odātapāvāro, jayaṃ indova sobhati.
‘‘Suvaṇṇapīḷakākiṇṇaṃ , maṇidaṇḍavicittakaṃ;
Ko so parisamogayha, īsaṃ khaggaṃ pamuñcati [īso khaggaṃva muñcati (sī. pī.), bhante khaggaṃ pamuñcati (syā.)].
‘‘Suvaṇṇavikatā cittā, sukatā cittasibbanā [sibbinī (syā. ka.)];
Ko so omuñcate pādā, namo katvā mahesino’’.
‘‘Dhataraṭṭhā hi te nāgā, iddhimanto yasassino;
Samuddajāya uppannā, nāgā ete mahiddhikā’’ti.
Bhūridattajātakaṃ chaṭṭhaṃ.
544. Candakumārajātakaṃ (7)
‘‘Rājāsi luddakammo, ekarājā pupphavatīyā;
So pucchi brahmabandhuṃ, khaṇḍahālaṃ purohitaṃ mūḷhaṃ.
‘Saggāna maggamācikkha [saggamaggamācikkha (sī. pī.)], tvaṃsi brāhmaṇa dhammavinayakusalo;
Yathā ito vajanti sugatiṃ, narā puññāni katvāna’.
‘Atidānaṃ daditvāna, avajjhe deva ghātetvā;
Evaṃ vajanti sugatiṃ, narā puññāni katvāna’.
‘Kiṃ pana taṃ atidānaṃ, ke ca avajjhā imasmi lokasmiṃ;
Etañca kho no akkhāhi, yajissāmi dadāmi [yajissāma dadāma (sī. pī.)] dānāni’.
‘Puttehi deva yajitabbaṃ, mahesīhi negamehi ca;
Usabhehi ājāniyehi catūhi, sabbacatukkena deva yajitabbaṃ’’’.
‘‘Taṃ sutvā antepure, kumārā mahesiyo ca haññantu;
Eko ahosi nigghoso, bhismā accuggato saddo’’.
‘‘Gacchatha vadetha kumāre, candaṃ sūriyañca bhaddasenañca;
Sūrañca vāmagottañca, pacurā [pasurā (sī. pī. ka.)] kira hotha yaññatthāya.
‘‘Kumāriyopi vadetha, upasenaṃ [upaseniṃ (sī.), upaseṇiṃ (pī.)] kokilañca muditañca;
Nandañcāpi kumāriṃ, pacurā [pasurā (sī. pī. ka.)] kira hotha yaññatthāya.
‘‘Vijayampi mayhaṃ mahesiṃ, erāvatiṃ [ekapatiṃ (pī.), erāpatiṃ (ka.)] kesiniṃ sunandañca;
Lakkhaṇavarūpapannā, pacurā kira hotha yaññatthāya.
‘‘Gahapatayo ca vadetha, puṇṇamukhaṃ bhaddiyaṃ siṅgālañca;
Vaḍḍhañcāpi gahapatiṃ, pacurā kira hotha yaññatthāya’’.
‘‘Te tattha gahapatayo, avocisuṃ samāgatā puttadāraparikiṇṇā;
Sabbeva sikhino deva karohi, atha vā no dāse sāvehi’’.
‘‘Abhayaṃkarampi me hatthiṃ, nāḷāgiriṃ accuggataṃ varuṇadantaṃ [nāḷāgiriṃ accutaṃ varuṇadantaṃ (sī.), rājagiriṃ accutavaruṇadantaṃ (pī.)];
Ānetha kho ne khippaṃ, yaññatthāya bhavissanti.
‘‘Assaratanampi [assatarampi (sī. pī.), assaratanampi me (syā.)] kesiṃ, surāmukhaṃ puṇṇakaṃ vinatakañca;
Ānetha kho ne khippaṃ, yaññatthāya bhavissanti.
‘‘Usabhampi [usabhampi me (syā.)] yūthapatiṃ anojaṃ, nisabhaṃ gavampatiṃ tepi mayhaṃ ānetha;
Samūha [samupā (sī. pī.), sammukhā (syā.)] karontu sabbaṃ, yajissāmi dadāmi dānāni.
‘‘Sabbaṃ [sabbampi (syā.)] paṭiyādetha, yaññaṃ pana uggatamhi sūriyamhi;
Āṇāpetha ca kumāre [āṇāpetha candakumāre (syā. ka.)], abhiramantu imaṃ rattiṃ.
‘‘Sabbaṃ [sabbampi (syā.)] upaṭṭhapetha, yaññaṃ pana uggatamhi sūriyamhi;
Vadetha dāni kumāre, ajja kho [vo (pī.)] pacchimā ratti’’.
‘‘Taṃtaṃ mātā avaca, rodantī āgantvā vimānato;
Yañño kira te putta, bhavissati catūhi puttehi’’.
‘‘Sabbepi mayhaṃ puttā cattā, candasmiṃ haññamānasmiṃ;
Puttehi yaññaṃ yajitvāna, sugatiṃ saggaṃ gamissāmi’’.
‘‘Mā taṃ [mā (sī. pī.)] putta saddahesi, sugati kira hoti puttayaññena;
Nirayāneso maggo, neso maggo hi saggānaṃ.
‘‘Dānāni dehi koṇḍañña, ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ’’;
Esa maggo sugatiyā, na ca maggo puttayaññena’’.
‘‘Ācariyānaṃ vacanā, ghātessaṃ candañca sūriyañca;
Puttehi yaññaṃ [puttehi (sī. syā. pī.)] yajitvāna duccajehi, sugatiṃ saggaṃ gamissāmi’’.
‘‘Taṃtaṃ pitāpi avaca, vasavattī orasaṃ sakaṃ puttaṃ;
Yañño kira te putta, bhavissati catūhi puttehi’’.
‘‘Sabbepi mayhaṃ puttā cattā, candasmiṃ haññamānasmiṃ;
Puttehi yaññaṃ yajitvāna, sugatiṃ saggaṃ gamissāmi’’.
‘‘Mā taṃ putta saddahesi, sugati kira hoti puttayaññena;
Nirayāneso maggo, neso maggo hi saggānaṃ.
‘‘Dānāni dehi koṇḍañña, ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ;
Esa maggo sugatiyā, na ca maggo puttayaññena’’.
‘‘Ācariyānaṃ vacanā, ghātessaṃ candañca sūriyañca;
Puttehi yaññaṃ yajitvāna duccajehi, sugatiṃ saggaṃ gamissāmi’’.
‘‘Dānāni dehi koṇḍañña, ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ;
Puttaparivuto tuvaṃ, raṭṭhaṃ janapadañca pālehi’’.
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
Api nigaḷabandhakāpi, hatthī asse ca pālema.
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
Api nigaḷabandhakāpi, hatthichakaṇāni ujjhema.
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
Api nigaḷabandhakāpi, assachakaṇāni ujjhema.
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa [idaṃ padaṃ sī. pī. potthakesu natthi];
Yassa honti tava kāmā, api raṭṭhā pabbājitā;
Bhikkhācariyaṃ carissāma’’.
‘‘Dukkhaṃ kho me janayatha, vilapantā jīvitassa kāmā hi;
Muñcetha [muñcatha (sī. pī.)] dāni kumāre, alampi me hotu puttayaññena’’.
‘‘Pubbeva khosi me vutto, dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ;
Atha no upakkhaṭassa yaññassa, kasmā karosi vikkhepaṃ.
‘‘Sabbe vajanti sugatiṃ, ye yajanti yepi yājenti;
Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyaññaṃ’’.
‘‘Atha kissa jano [ca no (sī. syā. pī.)] pubbe, sotthānaṃ brāhmaṇe avācesi;
Atha no akāraṇasmā, yaññatthāya deva ghātesi.
‘‘Pubbeva no daharakāle [daharake samāne (sī. pī.)], na hanesi [na māresi (sī. pī.)] na ghātesi;
Daharamhā yobbanaṃ pattā, adūsakā tāta haññāma.
‘‘Hatthigate assagate, sannaddhe passa no mahārāja;
Yuddhe vā yujjhamāne vā, na hi mādisā sūrā honti yaññatthāya.
‘‘Paccante vāpi kupite, aṭavīsu vā mādise niyojenti;
Atha no akāraṇasmā, abhūmiyaṃ tāta haññāma.
‘‘Yāpi hi tā sakuṇiyo, vasanti tiṇagharāni katvāna;
Tāsampi piyā puttā, atha no tvaṃ deva ghātesi.
‘‘Mā tassa saddahesi, na maṃ khaṇḍahālo ghāteyya;
Mamañhi so ghātetvāna, anantarā tampi deva ghāteyya.
‘‘Gāmavaraṃ nigamavaraṃ dadanti, bhogampissa mahārāja;
Athaggapiṇḍikāpi, kule kule hete bhuñjanti.
‘‘Tesampi tādisānaṃ, icchanti dubbhituṃ mahārāja;
Yebhuyyena ete, akataññuno brāhmaṇā deva.
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
Api nigaḷabandhakāpi, hatthī asse ca pālema.
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
Api nigaḷabandhakāpi, hatthichakaṇāni ujjhema.
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
Api nigaḷabandhakāpi, assachakaṇāni ujjhema.
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
Yassa honti tava kāmā, api raṭṭhā pabbājitā;
Bhikkhācariyaṃ carissāma’’.
‘‘Dukkhaṃ kho me janayatha, vilapantā jīvitassa kāmā hi;
Muñcetha dāni kumāre, alampi me hotu puttayaññena’’.
‘‘Pubbeva khosi me vutto, dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ;
Atha no upakkhaṭassa yaññassa, kasmā karosi vikkhepaṃ.
‘‘Sabbe vajanti sugatiṃ, ye yajanti yepi yājenti;
Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyaññaṃ’’.
‘‘Yadi kira yajitvā puttehi, devalokaṃ ito cutā yanti;
Brāhmaṇo tāva yajatu, pacchāpi yajasi tuvaṃ rājā.
‘‘Yadi kira yajitvā puttehi, devalokaṃ ito cutā yanti;
Esveva khaṇḍahālo, yajataṃ sakehi puttehi.
‘‘Evaṃ jānanto khaṇḍahālo, kiṃ puttake na ghātesi;
Sabbañca ñātijanaṃ, attānañca na ghātesi.
‘‘Sabbe vajanti nirayaṃ, ye yajanti yepi yājenti;
Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyaññaṃ.
[ayaṃ gāthā sī. syā. pī. potthakesu na dissati] ‘‘Sace hi so sujjhati yo hanāti, hatopi so saggamupeti ṭhānaṃ;
Bhovādi bhovādina mārayeyyuṃ, ye cāpi tesaṃ abhisaddaheyyuṃ’’ [ayaṃ gāthā sī. syā. pī. potthakesu na dissati].
‘‘Kathañca kira puttakāmāyo, gahapatayo gharaṇiyo ca;
Nagaramhi na uparavanti rājānaṃ, mā ghātayi orasaṃ puttaṃ.
‘‘Kathañca kira puttakāmāyo, gahapatayo gharaṇiyo ca;
Nagaramhi na uparavanti rājānaṃ, mā ghātayi atrajaṃ puttaṃ.
‘‘Rañño camhi atthakāmo, hito ca sabbajanapadassa [sabbadā janapadassa (sī. pī.)];
Na koci assa paṭighaṃ, mayā jānapado na pavedeti’’.
‘‘Gacchatha vo gharaṇiyo, tātañca vadetha khaṇḍahālañca;
Mā ghātetha kumāre, adūsake sīhasaṅkāse.
‘‘Gacchatha vo gharaṇiyo, tātañca vadetha khaṇḍahālañca;
Mā ghātetha kumāre, apekkhite sabbalokassa’’.
‘‘Yaṃ nūnāhaṃ jāyeyyaṃ, rathakārakulesu vā;
Pukkusakulesu vā vessesu vā jāyeyyaṃ;
Na hajja maṃ rāja yaññe [yaññatthāya (sī. pī.)] ghāteyya’’.
‘‘Sabbā sīmantiniyo gacchatha, ayyassa khaṇḍahālassa;
Pādesu nipatatha, aparādhāhaṃ na passāmi.
‘‘Sabbā sīmantiniyo gacchatha, ayyassa khaṇḍahālassa;
Pādesu nipatatha, kinte bhante mayaṃ adūsema’’.
‘‘Kapaṇā [kapaṇaṃ (sī. pī.)] vilapati selā, disvāna bhātare [bhātaro (sī. syā. pī. ka.)] upanītatte;
Yañño kira me ukkhipito, tātena saggakāmena’’.
‘‘Āvatti parivatti ca, vasulo sammukhā rañño;
Mā no pitaraṃ avadhi, daharamhā yobbanaṃ pattā’’.
‘‘Eso te vasula pitā, samehi pitarā saha;
Dukkhaṃ kho me janayasi, vilapanto antepurasmiṃ;
Muñcetha dāni kumāre, alampi me hotu puttayaññena’’.
‘‘Pubbeva khosi me vutto, dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ;
Atha no upakkhaṭassa yaññassa, kasmā karosi vikkhepaṃ.
‘‘Sabbe vajanti sugatiṃ, ye yajanti yepi yājenti;
Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyaññaṃ’’.
‘‘Sabbaratanassa yañño upakkhaṭo, ekarāja tava paṭiyatto;
Abhinikkhamassu deva, saggaṃ gato tvaṃ pamodissasi’’.
‘‘Daharā sattasatā etā, candakumārassa bhariyāyo;
Kese pakiritvāna [parikiritvāna (sī. pī.), vikiritvāna (syā. ka.)], rodantiyo maggamanuyāyiṃsu [maggamanuyanti (sī. pī.), maggamanuyāyanti (syā.)].
‘‘Aparā pana sokena, nikkhantā nandane viya devā;
Kese pakiritvāna [parikiritvāna (sī. pī.), vikiritvāna (syā. ka.)], rodantiyo maggamanuyāyiṃsu’’ [maggamanuyanti (sī. pī.), maggamanuyāyanti (syā.)].
‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
Niyyanti candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.
‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
Niyyanti candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.
‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
Niyyanti candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ.
‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā [nahāpakasunahātā (pī.)], kuṇḍalino agalucandanavilittā;
Niyyanti candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.
[imā dve gāthā natthi pī potthake] ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
Niyyanti candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.
‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
Niyyanti candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ [imā dve gāthā natthi pī potthake].
‘‘Yassu pubbe hatthivaradhuragate, hatthīhi [hatthikā (syā.), pattikā (pī.)] anuvajanti;
Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti.
‘‘Yassu pubbe assavaradhuragate, assehi [assakā (syā.), pattikā (pī.)] anuvajanti;
Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti.
‘‘Yassu pubbe rathavaradhuragate, rathehi [rathikā (syā.), pattikā (pī.)] anuvajanti;
Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti.
‘‘Yehissu pubbe nīyiṃsu [niyyaṃsu (sī. pī.)], tapanīyakappanehi turaṅgehi;
Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti’’.
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu [uyyassu (syā. ka.)] pubbena pupphavatiyā;
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi puttehi.
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi kaññāhi.
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi mahesīhi.
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi gahapatīhi.
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbe pupphavatiyā;
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi hatthīhi.
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi assehi.
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi usabhehi.
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;
Yajatettha ekarājā, sammūḷho sabbacatukkena’’.
‘‘Ayamassa pāsādo, idaṃ antepuraṃ suramaṇīyaṃ [sovaṇṇo pupphamalyavikiṇṇo (ka.)];
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
‘‘Idamassa kūṭāgāraṃ, sovaṇṇaṃ pupphamalyavikiṇṇaṃ;
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
‘‘Idamassa uyyānaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
‘‘Idamassa asokavanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
‘‘Idamassa kaṇikāravanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
‘‘Idamassa pāṭalivanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
‘‘Idamassa ambavanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
‘‘Ayamassa pokkharaṇī, sañchannā padumapuṇḍarīkehi;
Nāvā ca sovaṇṇavikatā, pupphavalliyā [pupphāvaliyā (sī. pī.)] cittā suramaṇīyā;
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā’’.
‘‘Idamassa hatthiratanaṃ, erāvaṇo gajo balī dantī;
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
‘‘Idamassa assaratanaṃ, ekakhūro [ekakhūro vego (syā.)] asso;
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
‘‘Ayamassa assaratho, sāḷiya [sāḷiya viya (syā.)] nigghoso subho ratanavicitto;
Yatthassu ayyaputtā, sobhiṃsu nandane viya devā;
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarehi, candanamudukagattehi [candanamarakatagattehi (sī. pī.)];
Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi puttehi.
‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarāhi, candanamudukagattāhi;
Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi kaññāhi.
‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarāhi, candanamudukagattāhi;
Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi mahesīhi.
‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarehi, candanamudukagattehi;
Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi gahapatīhi.
‘‘Yathā honti gāmanigamā, suññā amanussakā brahāraññā;
Tathā hessati pupphavatiyā, yiṭṭhesu candasūriyesu’’.
‘‘Ummattikā bhavissāmi, bhūnahatā paṃsunā ca [paṃsunāva (syā. ka.)] parikiṇṇā;
Sace candavaraṃ [candakumāraṃ (syā.)] hanti, pāṇā me deva rujjhanti [nirujjhanti (sī.), bhijjanti (syā.)].
‘‘Ummattikā bhavissāmi, bhūnahatā paṃsunā ca parikiṇṇā;
Sace sūriyavaraṃ hanti, pāṇā me deva rujjhanti’’.
‘‘Kiṃ nu mā na ramāpeyyuṃ, aññamaññaṃ piyaṃvadā;
Ghaṭṭikā uparikkhī ca, pokkharaṇī ca bhārikā [ghaṭṭiyā oparakkhī ca pokkharakkhī ca nāyikā (sī.) ghaṭṭiyā oparakkhī ca pokkharakkhī ca gāyikā (pī.)];
Candasūriyesu naccantiyo, samā tāsaṃ na vijjati’’.
‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu [paṭimuccatu (ka.)] khaṇḍahāla tava mātā;
Yo mayhaṃ hadayasoko, candamhi vadhāya ninnīte.
‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava mātā;
Yo mayhaṃ hadayasoko, sūriyamhi vadhāya ninnīte.
‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava jāyā;
Yo mayhaṃ hadayasoko, candamhi vadhāya ninnīte.
‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava jāyā;
Yo mayhaṃ hadayasoko, sūriyamhi vadhāya ninnīte.
‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava mātā;
Yo ghātesi kumāre, adūsake sīhasaṅkāse.
‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava mātā;
Yo ghātesi kumāre, apekkhite sabbalokassa.
‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava jāyā;
Yo ghātesi kumāre, adūsake sīhasaṅkāse.
‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava jāyā;
Yo ghātesi kumāre, apekkhite sabbalokassa’’.
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
Api nigaḷabandhakāpi, hatthī asse ca pālema.
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
Api nigaḷabandhakāpi, hatthichakaṇāni ujjhema.
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
Api nigaḷabandhakāpi, assachakaṇāni ujjhema.
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
Yassa honti tava kāmā, api raṭṭhā pabbājitā;
Bhikkhācariyaṃ carissāma.
‘‘Dibbaṃ deva upayācanti, puttatthikāpi daliddā;
Paṭibhānānipi hitvā, putte na labhanti ekaccā.
‘‘Āsīsikāni [assāsakāni (sī. pī.), āsāsakāni (syā.)] karonti, puttā no jāyantu tato paputtā [puttā (sī. pī.)];
Atha no akāraṇasmā, yaññatthāya deva ghātesi.
‘‘Upayācitakena puttaṃ labhanti, mā tāta no aghātesi;
Mā kicchāladdhakehi puttehi, yajittho imaṃ yaññaṃ.
‘‘Upayācitakena puttaṃ labhanti, mā tāta no aghātesi;
Mā kapaṇaladdhakehi puttehi, ammāya no vippavāsesi’’.
‘‘Bahudukkhā [bahudukkhaṃ (syā. ka.)] posiya candaṃ, amma tuvaṃ jīyase puttaṃ;
Vandāmi kho te pāde, labhataṃ tāto paralokaṃ.
‘‘Handa ca maṃ upaguyha, pāde te amma vandituṃ dehi;
Gacchāmi dāni pavāsaṃ [vippavāsaṃ (ka.)], yaññatthāya ekarājassa.
‘‘Handa ca maṃ upaguyha [upaguyha (syā. ka.)], pāde te amma vandituṃ dehi;
Gacchāmi dāni pavāsaṃ, mātu katvā hadayasokaṃ.
Handa ca maṃ upaguyha [upaguyha (syā. ka.)], pāde te amma vandituṃ dehi;
Gacchāmi dāni pavāsaṃ, janassa katvā hadayasokaṃ’’.
‘‘Handa ca padumapattānaṃ, moḷiṃ bandhassu gotamiputta;
Campakadalamissāyo [campakadalivītimissāyo (sī. pī.), campakadalimissāyo (ka.)], esā te porāṇikā pakati.
‘‘Handa ca vilepanaṃ te, pacchimakaṃ candanaṃ vilimpassu;
Yehi ca suvilitto, sobhasi rājaparisāyaṃ.
‘‘Handa ca mudukāni vatthāni, pacchimakaṃ kāsikaṃ nivāsehi;
Yehi ca sunivattho, sobhasi rājaparisāyaṃ.
‘‘Muttāmaṇikanakavibhūsitāni, gaṇhassu hatthābharaṇāni;
Yehi ca hatthābharaṇehi, sobhasi rājaparisāyaṃ’’.
‘‘Na hi nūnāyaṃ raṭṭhapālo, bhūmipati janapadassa dāyādo;
Lokissaro mahanto, putte snehaṃ janayati’’.
‘‘Mayhampi piyā puttā, attā ca piyo tumhe ca bhariyāyo;
Saggañca patthayāno [patthayamāno (syā. ka.)], tenāhaṃ ghātayissāmi’’.
‘‘Maṃ paṭhamaṃ ghātehi, mā me hadayaṃ dukkhaṃ phālesi;
Alaṅkato [analaṅkato (ka.)] sundarako, putto deva tava sukhumālo.
‘‘Handayya maṃ hanassu, paraloke [salokā (sī. syā. ka.)] candakena [candiyena (sī. pī. ka.)] hessāmi;
Puññaṃ karassu vipulaṃ, vicarāma ubhopi paraloke’’.
‘‘Mā tvaṃ cande rucci maraṇaṃ [idaṃ padaṃ natthi sī. pī. potthakesu], bahukā tava devarā visālakkhi;
Te taṃ ramayissanti, yiṭṭhasmiṃ gotamiputte’’.
‘‘Evaṃ vutte candā attānaṃ, hanti hatthatalakehi’’;
‘‘Alamettha [alamatthu (sī. pī.)] jīvitena, pissāmi [pāyāmi (sī. pī.)] visaṃ marissāmi.
‘‘Na hi nūnimassa rañño, mittāmaccā ca vijjare suhadā;
Ye na vadanti rājānaṃ, mā ghātayi orase putte.
‘‘Na hi nūnimassa rañño, ñātī mittā ca vijjare suhadā;
Ye na vadanti rājānaṃ, mā ghātayi atraje putte.
‘‘Ime tepi mayhaṃ puttā, guṇino kāyūradhārino rāja;
Tehipi yajassu yaññaṃ, atha muñcatu [muccatu (pī. ka.)] gotamiputte.
‘‘Bilasataṃ maṃ katvāna, yajassu sattadhā mahārāja;
Mā jeṭṭhaputtamavadhi, adūsakaṃ sīhasaṅkāsaṃ.
‘‘Bilasataṃ maṃ katvāna, yajassu sattadhā mahārāja;
Mā jeṭṭhaputtamavadhi, apekkhitaṃ sabbalokassa’’.
‘‘Bahukā tava dinnābharaṇā, uccāvacā subhaṇitamhi;
Muttāmaṇiveḷuriyā, etaṃ te pacchimakaṃ dānaṃ’’.
‘‘Yesaṃ pubbe khandhesu, phullā mālāguṇā vivattiṃsu;
Tesajjapi sunisito [pitanisito (sī. pī.)], nettiṃso vivattissati khandhesu.
‘‘Yesaṃ pubbe khandhesu, cittā mālāguṇā vivattiṃsu;
Tesajjapi sunisito, nettiṃso vivattissati khandhesu.
‘‘Aciraṃ [acirā (sī. syā. pī.)] vata nettiṃso, vivattissati rājaputtānaṃ khandhesu;
Atha mama hadayaṃ na phalati, tāva daḷhabandhañca me āsi.
‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
Niyyātha candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.
‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
Niyyātha candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.
‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
Niyyātha candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ.
‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
Niyyātha candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.
‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
Niyyātha candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.
‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
Niyyātha candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ’’.
‘‘Sabbasmiṃ upakkhaṭasmiṃ, nisīdite candasmiṃ [candiyasmiṃ (sī. pī.), candasūriyasmiṃ (syā.)] yaññatthāya;
Pañcālarājadhītā pañjalikā, sabbaparisāya samanupariyāyi [sabbaparisamanupariyāsi (sī. pī.), sabbaparisantaramanupariyāsi (syā.)].
‘‘Yena saccena khaṇḍahālo, pāpakammaṃ karoti dummedho;
Etena saccavajjena, samaṅginī sāmikena homi.
‘‘Ye idhatthi amanussā, yāni ca yakkhabhūtabhabyāni;
Karontu me veyyāvaṭikaṃ, samaṅginī sāmikena homi.
‘‘Yā devatā idhāgatā, yāni ca yakkhabhūtabhabyāni;
Saraṇesiniṃ anāthaṃ tāyatha maṃ, yācāmahaṃ patimāhaṃ ajeyaṃ’’ [ajiyyaṃ (sī.)].
‘‘Taṃ sutvā amanusso, ayokūṭaṃ paribbhametvāna;
Bhayamassa janayanto, rājānaṃ idamavoca.
‘‘Bujjhassu kho rājakali, mā tāhaṃ [mā tehaṃ (syā.)] matthakaṃ nitāḷesiṃ [nitālemi (sī. pī.), nipphālesiṃ (ka.)];
Mā jeṭṭhaputtamavadhi, adūsakaṃ sīhasaṅkāsaṃ.
‘‘Ko te diṭṭho rājakali, puttabhariyāyo haññamānāyo [haññamānā (ka.)];
Seṭṭhi ca gahapatayo, adūsakā saggakāmā hi.
‘‘Taṃ sutvā khaṇḍahālo, rājā ca abbhutamidaṃ disvāna;
Sabbesaṃ bandhanāni mocesuṃ, yathā taṃ anupaghātaṃ [apāpānaṃ (sī. pī.)].
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;
Sabbe ekekaleḍḍukamadaṃsu, esa vadho khaṇḍahālassa’’.
‘‘Sabbe paviṭṭhā [patiṃsu (sī.), patitvā (pī.)] nirayaṃ, yathā taṃ pāpakaṃ karitvāna;
Na hi pāpakammaṃ katvā, labbhā sugatiṃ ito gantuṃ’’.
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;
Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā rājaparisā [rājapurisā (syā.)] ca.
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye [yā (syā.)] tattha samāgatā tadā āsuṃ;
Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā rājakaññāyo ca.
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;
Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā devaparisā [devapurisā (syā.)] ca.
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye [yā (syā.)] tattha samāgatā tadā āsuṃ;
Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā devakaññāyo ca.
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;
Celukkhepamakaruṃ, samāgatā rājaparisā [rājapurisā (syā.)] ca.
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye [yā (syā.)] tattha samāgatā tadā āsuṃ;
Celukkhepamakaruṃ, samāgatā rājakaññāyo ca.
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;
Celukkhepamakaruṃ, samāgatā devaparisā [devapurisā (syā.)] ca.
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye [yā (syā.)] tattha samāgatā tadā āsuṃ;
Celukkhepamakaruṃ, samāgatā devakaññāyo ca.
‘‘Sabbesu vippamuttesu, bahū ānanditā ahuṃ [bahu ānandano ahu vaṃso (sī.), bahu ānandito ahu vaṃso (pī.)];
Nandiṃ pavesi nagaraṃ [vādiṃsu nandipavesanagaraṃ (syā.), nandiṃ pavesi nagare (ka.)], bandhanā mokkho aghositthā’’ti.
Candakumārajātakaṃ [khaṇḍahālajātakaṃ (sī. pī.)] sattamaṃ.
545. Mahānāradakassapajātakaṃ (8)
‘‘Ahu rājā videhānaṃ, aṅgati [aṅgāti (sī.) evamuparipi] nāma khattiyo;
Pahūtayoggo dhanimā, anantabalaporiso.
So ca pannarasiṃ [pannarase (syā. ka.)] rattiṃ, purimayāme anāgate;
Cātumāsā [cātumassa (sī. pī.)] komudiyā, amacce sannipātayi.
‘‘Paṇḍite sutasampanne, mitapubbe [mihitapubbe (sī. pī.)] vicakkhaṇe;
Vijayañca sunāmañca, senāpatiṃ alātakaṃ.
‘‘Tamanupucchi vedeho, ‘‘paccekaṃ brūtha saṃ ruciṃ;
Cātumāsā komudajja, juṇhaṃ byapahataṃ [byapagataṃ (sī. pī.)] tamaṃ;
Kāyajja ratiyā rattiṃ, viharemu imaṃ utuṃ’’.
‘‘Tato senāpati rañño, alāto etadabravi;
‘‘Haṭṭhaṃ yoggaṃ balaṃ sabbaṃ, senaṃ sannāhayāmase.
‘‘Niyyāma deva yuddhāya, anantabalaporisā;
Ye te vasaṃ na āyanti, vasaṃ upanayāmase [upaniyyāmase (ka.)];
Esā mayhaṃ sakā diṭṭhi, ajitaṃ ojināmase.
Alātassa vaco sutvā, sunāmo etadabravi;
‘‘Sabbe tuyhaṃ mahārāja, amittā vasamāgatā.
‘‘Nikkhittasatthā paccatthā, nivātamanuvattare;
Uttamo ussavo ajja, na yuddhaṃ mama ruccati.
‘‘Annapānañca khajjañca, khippaṃ abhiharantu te;
Ramassu deva kāmehi, naccagīte suvādite’’.
Sunāmassa vaco sutvā, vijayo etadabravi;
‘‘Sabbe kāmā mahārāja, niccaṃ tava mupaṭṭhitā.
‘‘Na hete dullabhā deva, tava kāmehi modituṃ;
Sadāpi kāmā sulabhā, netaṃ cittamataṃ [cittaṃ matī (ka.)] mama.
‘‘Samaṇaṃ brāhmaṇaṃ vāpi, upāsemu bahussutaṃ;
Yo najja vinaye kaṅkhaṃ, atthadhammavidū ise’’.
Vijayassa vaco sutvā, rājā aṅgati mabravi;
‘‘Yathā vijayo bhaṇati, mayhampetaṃva ruccati.
‘‘Samaṇaṃ brāhmaṇaṃ vāpi, upāsemu bahussutaṃ;
Yo najja vinaye kaṅkhaṃ, atthadhammavidū ise.
‘‘Sabbeva santā karotha matiṃ, kaṃ upāsemu paṇḍitaṃ;
Yo [ko (sī. pī.)] najja vinaye kaṅkhaṃ, atthadhammavidū ise’’.
‘‘Vedehassa vaco sutvā, alāto etadabravi;
‘‘Atthāyaṃ migadāyasmiṃ, acelo dhīrasammato.
‘‘Guṇo kassapagottāyaṃ, suto citrakathī gaṇī;
Taṃ deva [tadeva (ka.)] payirupāsemu [payirupāsaya (sī. pī.)], so no kaṅkhaṃ vinessati’’.
‘‘Alātassa vaco sutvā, rājā codesi sārathiṃ;
‘‘Migadāyaṃ gamissāma, yuttaṃ yānaṃ idhānaya’’.
Tassa yānaṃ ayojesuṃ, dantaṃ rūpiyapakkharaṃ [rūpiyupakkharaṃ (ka.)];
Sukkamaṭṭhaparivāraṃ, paṇḍaraṃ dosināmukhaṃ.
‘‘Tatrāsuṃ kumudāyuttā, cattāro sindhavā hayā;
Anilūpamasamuppātā [anilūpamasamuppādā (ka.)], sudantā soṇṇamālino.
‘‘Setacchattaṃ setaratho, setassā setabījanī;
Vedeho sahamaccehi, niyyaṃ candova sobhati.
‘‘Tamanuyāyiṃsu bahavo, indikhaggadharā [indakhaggadharā (sī.), iṭṭhikhaggadharā (pī.)] balī;
Assapiṭṭhigatā vīrā, narā naravarādhipaṃ.
So muhuttaṃva yāyitvā, yānā oruyha khattiyo;
Vedeho sahamaccehi, pattī guṇamupāgami.
Yepi tattha tadā āsuṃ, brāhmaṇibbhā samāgatā;
Na te apanayī rājā, akataṃ bhūmimāgate.
‘‘Tato so mudukā bhisiyā, muducittakasanthate [muducittakaḷandake (sī. pī.)];
Mudupaccatthate rājā, ekamantaṃ upāvisi.
‘‘Nisajja rājā sammodi, kathaṃ sāraṇiyaṃ tato;
‘‘Kacci yāpaniyaṃ bhante, vātānamaviyaggatā [vātānamavisaggatā (sī. pī.), vātānamaviyattatā (syā.)].
‘‘Kacci akasirā vutti, labhasi [labbhati (sī. pī.)] piṇḍayāpanaṃ [piṇḍiyāpanaṃ (syā. ka.)];
Apābādho casi kacci, cakkhuṃ na parihāyati’’.
Taṃ guṇo paṭisammodi, vedehaṃ vinaye rataṃ;
‘‘Yāpanīyaṃ mahārāja, sabbametaṃ tadūbhayaṃ.
‘‘Kacci tuyhampi vedeha, paccantā na balīyare;
Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;
Kacci te byādhayo natthi, sarīrassupatāpiyā’’ [sarīrassupatāpikā (sī. pī.), sarīrassupatāpanā (?)].
Paṭisammodito rājā, tato pucchi anantarā;
Atthaṃ dhammañca ñāyañca, dhammakāmo rathesabho.
‘‘Kathaṃ dhammaṃ care macco, mātāpitūsu kassapa;
Kathaṃ care ācariye, puttadāre kathaṃ care.
‘‘Kathaṃ careyya vuḍḍhesu, kathaṃ samaṇabrāhmaṇe;
Kathañca balakāyasmiṃ, kathaṃ janapade care.
‘‘Kathaṃ dhammaṃ caritvāna, maccā gacchanti [pecca gacchati (sī. syā. pī.)] suggatiṃ;
Kathañceke adhammaṭṭhā, patanti nirayaṃ atho’’.
‘‘Vedehassa vaco sutvā, kassapo etadabravi;
‘‘‘Suṇohi me mahārāja, saccaṃ avitathaṃ padaṃ.
‘‘‘Natthi dhammacaritassa [dhammassa ciṇṇassa (sī.)], phalaṃ kalyāṇapāpakaṃ;
Natthi deva paro loko, ko tato hi idhāgato.
‘‘‘Natthi deva pitaro vā, kuto mātā kuto pitā;
Natthi ācariyo nāma, adantaṃ ko damessati.
‘‘‘Samatulyāni bhūtāni, natthi jeṭṭhāpacāyikā;
Natthi balaṃ vīriyaṃ vā, kuto uṭṭhānaporisaṃ;
Niyatāni hi bhūtāni, yathā goṭaviso tathā.
‘‘‘Laddheyyaṃ labhate macco, tattha dānaphalaṃ kuto;
Natthi dānaphalaṃ deva, avaso devavīriyo.
‘‘‘Bālehi dānaṃ paññattaṃ, paṇḍitehi paṭicchitaṃ;
Avasā denti dhīrānaṃ, bālā paṇḍitamānino.
‘‘‘Sattime sassatā kāyā, acchejjā avikopino;
Tejo pathavī āpo ca, vāyo sukhaṃ dukhañcime;
Jīve ca sattime kāyā, yesaṃ chettā na vijjati.
‘‘‘Natthi hantā va chettā vā, haññe yevāpi [haññare vāpi (sī. syā. pī.)] koci naṃ;
Antareneva kāyānaṃ, satthāni vītivattare.
‘‘‘Yo cāpi [yopāyaṃ (sī. pī.), yo cāyaṃ (syā. ka.)] siramādāya, paresaṃ nisitāsinā;
Na so chindati te kāye, tattha pāpaphalaṃ kuto.
‘‘‘Cullāsītimahākappe, sabbe sujjhanti saṃsaraṃ;
Anāgate tamhi kāle, saññatopi na sujjhati.
‘‘‘Caritvāpi bahuṃ bhadraṃ, neva sujjhantināgate;
Pāpañcepi bahuṃ katvā, taṃ khaṇaṃ nātivattare.
‘‘‘Anupubbena no suddhi, kappānaṃ cullasītiyā;
Niyatiṃ nātivattāma, velantamiva sāgaro’’’.
Kassapassa vaco sutvā, alāto etadabravi;
‘‘Yathā bhadanto bhaṇati, mayhampetaṃva ruccati.
‘‘Ahampi purimaṃ jātiṃ, sare saṃsaritattano;
Piṅgalo nāmahaṃ āsiṃ, luddo goghātako pure.
‘‘Bārāṇasiyaṃ phītāyaṃ, bahuṃ pāpaṃ kataṃ mayā;
Bahū mayā hatā pāṇā, mahiṃsā sūkarā ajā.
‘‘Tato cuto idha jāto, iddhe senāpatīkule;
Natthi nūna phalaṃ pāpaṃ, yohaṃ [pāpe sohaṃ (sī. pī.)] na nirayaṃ gato.
Athettha bījako nāma, dāso āsi paṭaccarī [paḷaccarī (sī. pī.), paṭajjarī (ka.)];
Uposathaṃ upavasanto, guṇasantikupāgami.
Kassapassa vaco sutvā, alātassa ca bhāsitaṃ;
Passasanto muhuṃ uṇhaṃ, rudaṃ assūni vattayi.
Tamanupucchi vedeho, ‘‘kimatthaṃ samma rodasi;
Kiṃ te sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, kiṃ maṃ vedesi vedanaṃ’’.
Vedehassa vaco sutvā, bījako etadabravi;
‘‘Natthi me vedanā dukkhā, mahārāja suṇohi me.
‘‘Ahampi purimaṃ jātiṃ, sarāmi sukhamattano;
Sāketāhaṃ pure āsiṃ, bhāvaseṭṭhi guṇe rato.
‘‘Sammato brāhmaṇibbhānaṃ, saṃvibhāgarato suci;
Na cāpi pāpakaṃ kammaṃ, sarāmi katamattano.
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, idha jāto duritthiyā;
Gabbhamhi kumbhadāsiyā, yato jāto suduggato.
‘‘Evampi duggato santo, samacariyaṃ adhiṭṭhito;
Upaḍḍhabhāgaṃ bhattassa, dadāmi yo me icchati.
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, sadā upavasāmahaṃ;
Na cāpi [na ahaṃ (ka.)] bhūte hiṃsāmi, theyyañcāpi vivajjayiṃ.
‘‘Sabbameva hi nūnetaṃ, suciṇṇaṃ bhavati nipphalaṃ;
Niratthaṃ maññidaṃ sīlaṃ, alāto bhāsatī yathā.
‘‘Kalimeva nūna gaṇhāmi, asippo dhuttako yathā;
Kaṭaṃ alāto gaṇhāti, kitavosikkhito yathā.
‘‘Dvāraṃ nappaṭipassāmi, yena gacchāmi suggatiṃ;
Tasmā rāja parodāmi, sutvā kassapabhāsitaṃ’’.
Bījakassa vaco sutvā, rājā aṅgati mabravi;
‘‘Natthi dvāraṃ sugatiyā, niyatiṃ [niyataṃ (syā.)] kaṅkha bījaka.
‘‘Sukhaṃ vā yadi vā dukkhaṃ, niyatiyā kira labbhati;
Saṃsārasuddhi sabbesaṃ, mā turittho [turito (syā.)] anāgate.
‘‘Ahampi pubbe kalyāṇo, brāhmaṇibbhesu byāvaṭo [vāvaṭo (ka.)];
Vohāramanusāsanto , ratihīno tadantarā’’.
‘‘Punapi bhante dakkhemu, saṅgati ce bhavissati’’;
Idaṃ vatvāna vedeho, paccagā sanivesanaṃ.
Tato ratyā vivasāne, upaṭṭhānamhi aṅgati;
Amacce sannipātetvā, idaṃ vacanamabravi.
‘‘Candake me vimānasmiṃ, sadā kāme vidhentu me;
Mā upagacchuṃ atthesu, guyhappakāsiyesu ca.
‘‘Vijayo ca sunāmo ca, senāpati alātako;
Ete atthe nisīdantu, vohārakusalā tayo’’.
Idaṃ vatvāna vedeho, kāmeva bahumaññatha;
Na cāpi brāhmaṇibbhesu, atthe kismiñci byāvaṭo.
Tato dvesattarattassa, vedehassatrajā piyā;
Rājakaññā rucā [rujā (sī. pī.) evamuparipi] nāma, dhātimātaramabravi.
‘Alaṅkarotha maṃ khippaṃ, sakhiyo cālaṅkarontu [ca karontu (sī. pī.)] me;
Suve pannaraso dibyo, gacchaṃ issarasantike’ [pitussa santike (syā.)].
Tassā mālyaṃ abhihariṃsu, candanañca mahārahaṃ;
Maṇisaṅkhamuttāratanaṃ, nānāratte ca ambare.
Tañca sovaṇṇaye [soṇṇamaye (ka.)] pīṭhe, nisinnaṃ bahukitthiyo;
Parikiriya pasobhiṃsu [asobhiṃsu (sī. syā. pī.)], rucaṃ ruciravaṇṇiniṃ.
Sā ca sakhimajjhagatā, sabbābharaṇabhūsitā;
Sateratā abbhamiva, candakaṃ pāvisī rucā.
Upasaṅkamitvā vedehaṃ, vanditvā vinaye rataṃ;
Suvaṇṇakhacite [suvaṇṇavikate (sī. pī.)] pīṭhe, ekamantaṃ upāvisi’’.
Tañca disvāna vedeho, accharānaṃva saṅgamaṃ;
Rucaṃ sakhimajjhagataṃ, idaṃ vacanamabravi.
‘‘Kacci ramasi pāsāde, antopokkharaṇiṃ pati;
Kacci bahuvidhaṃ khajjaṃ, sadā abhiharanti te.
‘‘Kacci bahuvidhaṃ mālyaṃ, ocinitvā kumāriyo;
Gharake karotha paccekaṃ, khiḍḍāratiratā muhuṃ [ahu (syā. ka.)].
‘‘Kena vā vikalaṃ tuyhaṃ, kiṃ khippaṃ āharantu te;
Manokarassu kuḍḍamukhī [kuṭṭamukhī (sī. pī.)], api candasamamhipi’’ [api candasamampi te (ka.)].
Vedehassa vaco sutvā, rucā pitaramabravi;
‘‘Sabbametaṃ mahārāja, labbhatissarasantike.
‘‘Suve pannaraso dibyo, sahassaṃ āharantu me;
Yathādinnañca dassāmi, dānaṃ sabbavanīsvahaṃ’’ [sabbavaṇīsvahaṃ (syā. ka.)].
Rucāya vacanaṃ sutvā, rājā aṅgati mabravi;
‘‘Bahuṃ vināsitaṃ vittaṃ, niratthaṃ aphalaṃ tayā.
‘‘Uposathe vasaṃ niccaṃ, annapānaṃ na bhuñjasi;
Niyatetaṃ abhuttabbaṃ, natthi puññaṃ abhuñjato’’.
‘‘Bījakopi hi sutvāna, tadā kassapabhāsitaṃ;
Passasanto muhuṃ uṇhaṃ, rudaṃ assūni vattayi.
‘‘Yāva ruce jīvamānā [jīvasino (sī. pī.)], mā bhattamapanāmayi;
Natthi bhadde paro loko, kiṃ niratthaṃ vihaññasi’’.
Vedehassa vaco sutvā, rucā ruciravaṇṇinī;
Jānaṃ pubbāparaṃ dhammaṃ, pitaraṃ etadabravi.
‘‘Sutameva pure āsi, sakkhi [paccakkhaṃ (ka.)] diṭṭhamidaṃ mayā;
Bālūpasevī yo hoti, bālova samapajjatha.
‘‘Mūḷho hi mūḷhamāgamma, bhiyyo mohaṃ nigacchati;
Patirūpaṃ alātena, bījakena ca muyhituṃ.
‘‘Tvañca devāsi sappañño, dhīro atthassa kovido;
Kathaṃ bālehi sadisaṃ, hīnadiṭṭhiṃ upāgami.
‘‘Sacepi saṃsārapathena sujjhati, niratthiyā pabbajjā guṇassa;
Kīṭova aggiṃ jalitaṃ apāpataṃ, upapajjati mohamūḷho [momuho (sī. pī.)] naggabhāvaṃ.
‘‘Saṃsārasuddhīti pure niviṭṭhā, kammaṃ vidūsenti bahū ajānaṃ [bahū pajā (ka.)];
Pubbe kalī duggahitovaatthā [attho (ka.), duggahitova’natthā (?)], dummo ca yā balisā ambujova.
‘‘Upamaṃ te karissāmi, mahārāja tavatthiyā;
Upamāya midhekacce, atthaṃ jānanti paṇḍitā.
‘‘Vāṇijānaṃ yathā nāvā, appamāṇabharā [appamāṇaharā (pī.)] garu;
Atibhāraṃ samādāya, aṇṇave avasīdati.
‘‘Evameva naro pāpaṃ, thokaṃ thokampi ācinaṃ;
Atibhāraṃ samādāya, niraye avasīdati.
‘‘Na tāva bhāro paripūro, alātassa mahīpati;
Ācināti ca taṃ pāpaṃ, yena gacchati duggatiṃ.
‘‘Pubbevassa kataṃ puññaṃ, alātassa mahīpati;
Tasseva deva nissando, yañceso labhate sukhaṃ.
‘‘Khīyate cassa taṃ puññaṃ, tathā hi aguṇe rato;
Ujumaggaṃ avahāya [apāhāya (sī.)], kummaggamanudhāvati.
‘‘Tulā yathā paggahitā, ohite tulamaṇḍale;
Unnameti tulāsīsaṃ, bhāre oropite sati.
‘‘Evameva naro puññaṃ, thokaṃ thokampi ācinaṃ;
Saggātimāno dāsova, bījako sātave [sādhave (ka.)] rato.
‘‘Yamajja bījako dāso, dukkhaṃ passati attani;
Pubbevassa [pubbe tassa (sī. pī.)] kataṃ pāpaṃ, tameso paṭisevati.
‘‘Khīyate cassa taṃ pāpaṃ, tathā hi vinaye rato;
Kassapañca samāpajja, mā hevuppathamāgamā.
‘‘Yaṃ yañhi rāja bhajati, santaṃ vā yadi vā asaṃ;
Sīlavantaṃ visīlaṃ vā, vasaṃ tasseva gacchati.
‘‘Yādisaṃ kurute mittaṃ, yādisaṃ cūpasevati;
Sopi tādisako hoti, sahavāso hi [sahavāsopi (ka.)] tādiso.
‘‘Sevamāno sevamānaṃ, samphuṭṭho samphusaṃ paraṃ;
Saro diddho kalāpaṃva, alittamupalimpati;
Upalepabhayā [upalimpabhayā (ka.)] dhīro, neva pāpasakhā siyā.
‘‘Pūtimacchaṃ kusaggena, yo naro upanayhati;
Kusāpi pūti vāyanti, evaṃ bālūpasevanā.
‘‘Tagarañca palāsena, yo naro upanayhati;
Pattāpi surabhi vāyanti, evaṃ dhīrūpasevanā.
‘‘Tasmā pattapuṭasseva [phalapuṭasseva (sī. pī.)], ñatvā sampākamattano;
Asante nopaseveyya, sante seveyya paṇḍito;
Asanto nirayaṃ nenti, santo pāpenti suggatiṃ’’.
Ahampi jātiyo satta, sare saṃsaritattano;
Anāgatāpi satteva, yā gamissaṃ ito cutā.
‘‘Yā me sā sattamī jāti, ahu pubbe janādhipa;
Kammāraputto magadhesu, ahuṃ rājagahe pure.
‘‘Pāpaṃ sahāyamāgamma, bahuṃ pāpaṃ kataṃ mayā;
Paradārassa heṭhento, carimhā amarā viya.
‘‘Taṃ kammaṃ nihitaṃ aṭṭhā, bhasmacchannova pāvako;
Atha aññehi kammehi, ajāyiṃ vaṃsabhūmiyaṃ.
‘‘Kosambiyaṃ seṭṭhikule, iddhe phīte mahaddhane;
Ekaputto mahārāja, niccaṃ sakkatapūjito.
‘‘Tattha mittaṃ asevissaṃ, sahāyaṃ sātave rataṃ;
Paṇḍitaṃ sutasampannaṃ, so maṃ atthe nivesayi.
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, bahuṃ rattiṃ upāvasiṃ;
Taṃ kammaṃ nihitaṃ aṭṭhā, nidhīva udakantike.
‘‘Atha pāpāna kammānaṃ, yametaṃ magadhe kataṃ;
Phalaṃ pariyāga maṃ [pariyāga taṃ (sī.), pariyāgataṃ (syā. pī.)] pacchā, bhutvā duṭṭhavisaṃ yathā.
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, roruve niraye ciraṃ;
Sakammunā apaccissaṃ, taṃ saraṃ na sukhaṃ labhe.
‘‘Bahuvassagaṇe tattha, khepayitvā bahuṃ dukhaṃ;
Bhinnāgate [bheṇṇākaṭe (sī. pī.)] ahuṃ rāja, chagalo uddhatapphalo [chakalo uddhitapphalo (sī. pī.)].
‘‘Sātaputtā mayā vūḷhā, piṭṭhiyā ca rathena ca;
Tassa kammassa nissando, paradāragamanassa me.
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, kapi āsiṃ brahāvane;
Niluñcitaphalo [nilicchitaphalo (sī. pī.)] yeva, yūthapena pagabbhinā;
Tassa kammassa nissando, paradāragamanassa me.
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, dassanesu [dasaṇṇesu (sī. pī.), dasannesu (syā.)] pasū ahuṃ;
Niluñcito javo bhadro, yoggaṃ vūḷhaṃ ciraṃ mayā;
Tassa kammassa nissando, paradāragamanassa me.
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, vajjīsu kulamāgamā;
Nevitthī na pumā āsiṃ, manussatte sudullabhe;
Tassa kammassa nissando, paradāragamanassa me.
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, ajāyiṃ nandane vane;
Bhavane tāvatiṃsāhaṃ, accharā kāmavaṇṇinī [varavaṇṇinī (ka.)].
‘‘Vicittavatthābharaṇā, āmuttamaṇikuṇḍalā;
Kusalā naccagītassa, sakkassa paricārikā.
‘‘Tattha ṭhitāhaṃ vedeha, sarāmi jātiyo imā;
Anāgatāpi satteva, yā gamissaṃ ito cutā.
‘‘Pariyāgataṃ taṃ kusalaṃ, yaṃ me kosambiyaṃ kataṃ;
Deve ceva manusse ca, sandhāvissaṃ ito cutā.
‘‘Satta jacco [jaccā (syā. pī.)] mahārāja, niccaṃ sakkatapūjitā;
Thībhāvāpi na muccissaṃ, chaṭṭhā nigatiyo [chaṭṭhā gatiyo (syā.)] imā.
‘‘Sattamī ca gati deva, devaputto mahiddhiko;
Pumā devo bhavissāmi [bhavissati (ka.)], devakāyasmimuttamo.
‘‘Ajjāpi santānamayaṃ, mālaṃ ganthenti nandane;
Devaputto javo nāma, yo me mālaṃ paṭicchati.
‘‘Muhutto viya so dibyo, idha vassāni soḷasa;
Rattindivo ca so dibyo, mānusiṃ saradosataṃ.
‘‘Iti kammāni anventi, asaṅkheyyāpi jātiyo;
Kalyāṇaṃ yadi vā pāpaṃ, na hi kammaṃ vinassati [panassati (sī. pī.)].
‘‘Yo icche puriso hotuṃ, jātiṃ jātiṃ [jātijātiṃ (sī. pī.)] punappunaṃ;
Paradāraṃ vivajjeyya, dhotapādova kaddamaṃ.
‘‘Yā icche puriso hotuṃ, jātiṃ jātiṃ punappunaṃ;
Sāmikaṃ apacāyeyya, indaṃva paricārikā.
‘‘Yo icche dibyabhogañca, dibbamāyuṃ yasaṃ sukhaṃ;
Pāpāni parivajjetvā [parivajjeyya (ka.)], tividhaṃ dhammamācare.
‘‘Kāyena vācā manasā, appamatto vicakkhaṇo;
Attano hoti atthāya, itthī vā yadi vā pumā.
‘‘Ye kecime mānujā jīvaloke, yasassino sabbasamantabhogā;
Asaṃsayaṃ tehi pure suciṇṇaṃ, kammassakāse puthu sabbasattā.
‘‘Iṅghānucintesi sayampi deva, kutonidānā te imā janinda;
Yā te imā accharāsannikāsā, alaṅkatā kañcanajālachannā’’.
Iccevaṃ pitaraṃ kaññā, rucā tosesi aṅgatiṃ;
Mūḷhassa maggamācikkhi, dhammamakkhāsi subbatā.
Athāgamā brahmalokā, nārado mānusiṃ pajaṃ;
Jambudīpaṃ avekkhanto, addā rājānamaṅgatiṃ.
‘‘Tato patiṭṭhā pāsāde, vedehassa puratthato [purakkhato (syā. ka.)];
Tañca disvānānuppattaṃ, rucā isimavandatha.
‘‘Athāsanamhā oruyha, rājā byathitamānaso [byamhitamānaso (sī. syā. pī.)];
Nāradaṃ paripucchanto, idaṃ vacanamabravi.
‘‘Kuto nu āgacchasi devavaṇṇi, obhāsayaṃ sabbadisā [saṃvariṃ (sī. pī.)] candimāva;
Akkhāhi me pucchito nāmagottaṃ, kathaṃ taṃ jānanti manussaloke’’.
‘‘Ahañhi devato idāni emi, obhāsayaṃ sabbadisā [saṃvariṃ (sī. pī.)] candimāva;
Akkhāmi te pucchito nāmagottaṃ, jānanti maṃ nārado kassapo ca’’.
‘‘Accherarūpaṃ tava [vata (sī. pī.)] yādisañca, vehāyasaṃ gacchasi tiṭṭhasī ca;
Pucchāmi taṃ nārada etamatthaṃ, atha kena vaṇṇena tavāyamiddhi’’.
‘‘Saccañca dhammo ca damo ca cāgo, guṇā mamete pakatā purāṇā;
Teheva dhammehi susevitehi, manojavo yena kāmaṃ gatosmi’’.
‘‘Accheramācikkhasi puññasiddhiṃ, sace hi etehi [ete tvaṃ (sī. pī.)] yathā vadesi;
Pucchāmi taṃ nārada etamatthaṃ, puṭṭho ca me sādhu viyākarohi’’.
‘‘Pucchassu maṃ rāja tavesa attho, yaṃ saṃsayaṃ kuruse bhūmipāla;
Ahaṃ taṃ nissaṃsayataṃ gamemi, nayehi ñāyehi ca hetubhī ca’’.
‘‘Pucchāmi taṃ nārada etamatthaṃ, puṭṭho ca me nārada mā musā bhaṇi;
Atthi nu devā pitaro nu atthi, loko paro atthi jano yamāhu’’.
‘‘Attheva devā pitaro ca atthi, loko paro atthi jano yamāhu;
Kāmesu giddhā ca narā pamūḷhā, lokaṃ paraṃ na vidū mohayuttā’’.
‘‘Atthīti ce nārada saddahāsi, nivesanaṃ paraloke matānaṃ;
Idheva me pañca satāni dehi, dassāmi te paraloke sahassaṃ’’.
‘‘Dajjemu kho pañca satāni bhoto, jaññāmu ce sīlavantaṃ vadaññuṃ [vataññuṃ (ka.)];
Luddaṃ taṃ bhontaṃ niraye vasantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
‘‘Idheva yo hoti adhammasīlo [akammasīlo (pī.)], pāpācāro alaso luddakammo;
Na paṇḍitā tasmiṃ iṇaṃ dadanti, na hi āgamo hoti tathāvidhamhā.
‘‘Dakkhañca posaṃ manujā viditvā, uṭṭhānakaṃ [uṭṭhāhakaṃ (sī.)] sīlavantaṃ vadaññuṃ;
Sayameva bhogehi nimantayanti, kammaṃ karitvā puna māharesi’’.
‘‘Ito cuto [gato (sī. pī.)] dakkhasi tattha rāja, kākolasaṅghehi vikassamānaṃ [kākoḷasaṅghehipi kaḍḍhamānaṃ (sī. pī.)];
Taṃ khajjamānaṃ niraye vasantaṃ, kākehi gijjhehi ca senakehi [soṇakehi (syā. ka.)];
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
‘‘Andhaṃtamaṃ tattha na candasūriyā, nirayo sadā tumulo ghorarūpo;
Sā neva rattī na divā paññāyati, tathāvidhe ko vicare dhanatthiko.
‘‘Sabalo ca sāmo ca duve suvānā, pavaddhakāyā balino mahantā;
Khādanti dantehi ayomayehi, ito paṇunnaṃ paralokapattaṃ [paraloke patantaṃ (ka.)].
‘‘Taṃ khajjamānaṃ niraye vasantaṃ, luddehi vāḷehi aghammigehi ca;
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
‘‘Usūhi sattīhi ca sunisitāhi, hananti vijjhanti ca paccamittā [pothayanti (ka.)];
Kāḷūpakāḷā nirayamhi ghore, pubbe naraṃ dukkaṭakammakāriṃ.
‘‘Taṃ haññamānaṃ niraye vajantaṃ, kucchismiṃ passasmiṃ vipphālitūdaraṃ;
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
‘‘Sattī usū tomarabhiṇḍivālā, vividhāvudhā vassanti tattha devā;
Patanti aṅgāramivaccimanto, silāsanī vassati luddakamme.
‘‘Uṇho ca vāto nirayamhi dussaho, na tamhi sukhaṃ labbhati [seti (ka.)] ittarampi;
Taṃ taṃ vidhāvantamalenamāturaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
‘‘Sandhāvamānampi [sandhāvamānaṃ taṃ (sī. pī.)] rathesu yuttaṃ, sajotibhūtaṃ pathaviṃ kamantaṃ;
Patodalaṭṭhīhi sucodayantaṃ [sucodiyantaṃ (sī. pī.)], ko codaye paraloke sahassaṃ.
‘‘Tamāruhantaṃ khurasañcitaṃ giriṃ, vibhiṃsanaṃ pajjalitaṃ bhayānakaṃ;
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
‘‘Tamāruhantaṃ pabbatasannikāsaṃ, aṅgārarāsiṃ jalitaṃ bhayānakaṃ;
Sudaḍḍhagattaṃ kapaṇaṃ rudantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
‘‘Abbhakūṭasamā uccā, kaṇṭakanicitā [kaṇṭakāpacitā (sī. pī.), kaṇṭakāhicitā (syā.)] dumā;
Ayomayehi tikkhehi, naralohitapāyibhi.
‘‘Tamāruhanti nāriyo, narā ca paradāragū;
Coditā sattihatthehi, yamaniddesakāribhi.
‘‘Tamāruhantaṃ nirayaṃ, simbaliṃ ruharimakkhitaṃ;
Vidaḍḍhakāyaṃ [viduṭṭhakāyaṃ (pī.)] vitacaṃ, āturaṃ gāḷhavedanaṃ.
‘‘Passasantaṃ muhuṃ uṇhaṃ, pubbakammāparādhikaṃ;
Dumagge vitacaṃ gattaṃ [dumaggaviṭapaggataṃ (sī.)], ko taṃ yāceyya taṃ dhanaṃ.
‘‘Abbhakūṭasamā uccā, asipattācitā dumā;
Ayomayehi tikkhehi, naralohitapāyibhi.
‘‘Tamāruhantaṃ asipattapādapaṃ, asīhi tikkhehi ca chijjamānaṃ [pabhijjamānaṃ (ka.)];
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
‘‘Tato nikkhantamattaṃ taṃ, asipattācitā dumā [asipattanirayā dukhā (sī. pī.)];
Sampatitaṃ vetaraṇiṃ, ko taṃ yāceyya taṃ dhanaṃ.
‘‘Kharā kharodakā [khārodikā (sī.), kharodikā (pī.)] tattā, duggā vetaraṇī nadī;
Ayopokkharasañchannā, tikkhā pattehi sandati.
‘‘Tattha sañchinnagattaṃ taṃ, vuyhantaṃ ruhiramakkhitaṃ;
Vetaraññe anālambe, ko taṃ yāceyya taṃ dhanaṃ’’.
‘‘Vedhāmi rukkho viya chijjamāno, disaṃ na jānāmi pamūḷhasañño;
Bhayānutappāmi mahā ca me bhayā, sutvāna kathā [gāthā (sī. syā. pī.)] tava bhāsitā ise.
‘‘Āditte vārimajjhaṃva, dīpaṃvoghe mahaṇṇave;
Andhakāreva pajjoto, tvaṃ nosi saraṇaṃ ise.
‘‘Atthañca dhammaṃ anusāsa maṃ ise, atītamaddhā aparādhitaṃ mayā;
Ācikkha me nārada suddhimaggaṃ, yathā ahaṃ no nirayaṃ pateyyaṃ’’.
‘‘Yathā ahu dhataraṭṭho ( ) [ettha kiñci ūnaṃ viya dissati], vessāmitto aṭṭhako yāmataggi;
Usindaro cāpi sivī ca rājā, paricārakā samaṇabrāhmaṇānaṃ.
‘‘Ete caññe ca rājāno, ye saggavisayaṃ [sakkavisayaṃ (sī. pī.)] gatā;
Adhammaṃ parivajjetvā, dhammaṃ cara mahīpati.
‘‘Annahatthā ca te byamhe, ghosayantu pure tava;
Ko chāto ko ca tasito, ko mālaṃ ko vilepanaṃ;
Nānārattānaṃ vatthānaṃ, ko naggo paridahissati.
‘‘Ko panthe chattamāneti [chatta’mādeti (sī. syā. pī.)], pādukā ca mudū subhā;
Iti sāyañca pāto ca, ghosayantu pure tava.
‘‘Jiṇṇaṃ posaṃ gavassañca, māssu yuñja yathā pure;
Parihārañca dajjāsi, adhikārakato balī.
‘‘Kāyo te rathasaññāto, manosārathiko lahu;
Avihiṃsāsāritakkho, saṃvibhāgapaṭicchado.
‘‘Pādasaññamanemiyo, hatthasaññamapakkharo;
Kucchisaññamanabbhanto, vācāsaññamakūjano.
‘‘Saccavākyasamattaṅgo, apesuññasusaññato;
Girāsakhilanelaṅgo, mitabhāṇisilesito.
‘‘Saddhālobhasusaṅkhāro, nivātañjalikubbaro;
Athaddhatānatīsāko [atthaddhatānatīsāko (sī. pī.)], sīlasaṃvaranandhano.
‘‘Akkodhanamanugghātī, dhammapaṇḍarachattako;
Bāhusaccamapālambo, ṭhitacittamupādhiyo [dhiticittamupādhiyo (ka.)].
‘‘Kālaññutācittasāro, vesārajjatidaṇḍako;
Nivātavuttiyottako [nivātavuttiyottaṅgo (ka.)], anatimānayugo lahu.
‘‘Alīnacittasanthāro , vuddhisevī rajohato;
Sati patodo dhīrassa, dhiti yogo ca rasmiyo.
‘‘Mano dantaṃ pathaṃ neti [patha’nveti (sī. pī.)], samadantehi vāhibhi;
Icchā lobho ca kummaggo, ujumaggo ca saṃyamo.
‘‘Rūpe sadde rase gandhe, vāhanassa padhāvato;
Paññā ākoṭanī rāja, tattha attāva sārathi.
‘‘Sace etena yānena, samacariyā daḷhā dhiti;
Sabbakāmaduho rāja, na jātu nirayaṃ vaje’’.
‘‘Alāto devadattosi, sunāmo āsi bhaddaji;
Vijayo sāriputtosi, moggallānosi bījako.
‘‘Sunakkhatto licchaviputto, guṇo āsi acelako;
Ānando sā rucā āsi, yā rājānaṃ pasādayi.
‘‘Ūruveḷakassapo rājā, pāpadiṭṭhi tadā ahu;
Mahābrahmā bodhisatto, evaṃ dhāretha jātaka’’nti.
Mahānāradakassapajātakaṃ aṭṭhamaṃ.
546. Vidhurajātakaṃ (9)
Dohaḷakaṇḍaṃ
‘‘Paṇḍu kisiyāsi dubbalā, vaṇṇarūpaṃ [vaṇṇarūpe (ka.)] natavedisaṃ pure;
Vimale akkhāhi pucchitā, kīdisī tuyhaṃ sarīravedanā’’.
‘‘Dhammo manujesu mātīnaṃ [mātinaṃ (sī. pī.)], dohaḷo nāma janinda vuccati;
Dhammāhataṃ nāgakuñjara, vidhurassa hadayābhipatthaye’’.
‘‘Candaṃ kho tvaṃ dohaḷāyasi, sūriyaṃ vā atha vāpi mālutaṃ;
Dullabhañhi [dullabhe (sī. pī.)] vidhurassa dassanaṃ [dassane (sī. pī.)], ko vidhuramidha mānayissati’’.
‘‘Kinnu tāta tuvaṃ pajjhāyasi, padumaṃ hatthagataṃva te mukhaṃ;
Kinnu dummanarūposi issara, mā tvaṃ soci amittatāpana’’.
‘‘Mātā hi tava irandhati [irandati (sī. syā. pī.)], vidhurassa hadayaṃ dhaniyati;
Dullabhañhi vidhurassa dassanaṃ, ko vidhuramidha mānayissati’’.
‘‘Tassa bhattupariyesanaṃ [bhattupariyesanaṃ (sī. pī.)] cara, yo vidhuramidha mānayissati’’;
‘‘Pituno ca sā sutvāna vākyaṃ, rattiṃ nikkhamma avassutiṃ cari’’.
‘‘Ke gandhabbe rakkhase ca nāge, ke kimpurise cāpi mānuse;
Ke paṇḍite sabbakāmadade [sabbakāmade (sī. pī.)], dīgharattaṃ bhattā me bhavissati’’.
‘‘Assāsa hessāmi te pati, bhattā te hessāmi anindalocane;
Paññā hi mamaṃ tathāvidhā, assāsa hessasi bhariyā mama.
‘‘Avacāsi puṇṇakaṃ irandhatī [irandatī (sī. pī.)], pubbapathānugatena cetasā;
Ehi gacchāma pitu mamantike [pitu mama santikaṃ (ka.)], esova te etamatthaṃ pavakkhati.
‘‘Alaṅkatā suvasanā, mālinī candanussadā;
Yakkhaṃ hatthe gahetvāna, pitusantikupāgami’’.
‘‘Nāgavara vaco suṇohi me, patirūpaṃ paṭipajja suṅkiyaṃ;
Patthemi ahaṃ irandhatiṃ, tāya samaṅgiṃ karohi maṃ tuvaṃ.
‘‘Sataṃ hatthī sataṃ assā, sataṃ assatarīrathā;
Sataṃ valabhiyo puṇṇā, nānāratnassa kevalā;
Te nāga paṭipajjassu, dhītaraṃ dehirandhatiṃ’’.
‘‘Yāva āmantaye ñātī, mitte ca suhadajjane [suhadaṃjanaṃ (sī. pī.)];
Anāmanta kataṃ kammaṃ, taṃ pacchā anutappati’’.
Tato so varuṇo nāgo, pavisitvā nivesanaṃ;
Bhariyaṃ āmantayitvāna, idaṃ vacanamabravi.
‘‘Ayaṃ so puṇṇako yakkho, yācatī maṃ irandhatiṃ;
Bahunā vittalābhena, tassa dema piyaṃ mamaṃ’’.
‘‘Na dhanena na vittena, labbhā amhaṃ irandhatī;
Sace ca kho hadayaṃ paṇḍitassa, dhammena laddhā idha māhareyya;
Etena vittena kumāri labbhā, nāññaṃ dhanaṃ uttari patthayāma’’.
Tato so varuṇo nāgo, nikkhamitvā nivesanā;
Puṇṇakāmantayitvāna, idaṃ vacanamabravi.
‘‘Na dhanena na vittena, labbhā amhaṃ irandhatī;
Sace tuvaṃ hadayaṃ paṇḍitassa, dhammena laddhā idha māharesi;
Etena vittena kumāri labbhā, nāññaṃ dhanaṃ uttari patthayāma’’.
‘‘Yaṃ paṇḍitotyeke vadanti loke, tameva bāloti punāhu aññe;
Akkhāhi me vippavadanti ettha, kaṃ paṇḍitaṃ nāga tuvaṃ vadesi’’.
‘‘Korabyarājassa dhanañcayassa [dhanañjayassa (sī. syā. pī.)], yadi te suto vidhuro nāma kattā;
Ānehi taṃ paṇḍitaṃ dhammaladdhā, irandhatī padacarā [paddhacarā (sī. pī.), paṭṭhacarā (syā. ka.)] te hotu.
‘‘Idañca sutvā varuṇassa vākyaṃ, uṭṭhāya yakkho paramappatīto;
Tattheva santo purisaṃ asaṃsi, ānehi ājaññamidheva yuttaṃ.
‘‘Jātarūpamayā kaṇṇā, kācamhicamayā [kācamhamayā (sī.), kācambhamayā (pī.)] khurā;
Jambonadassa pākassa, suvaṇṇassa uracchado’’.
‘‘Devavāhavahaṃ yānaṃ, assamāruyha puṇṇako;
Alaṅkato kappitakesamassu, pakkāmi vehāyasamantalikkhe [antalikkhaṃ (ka.)].
‘‘So puṇṇako kāmarāgena [kāmavegena (sī. pī.)] giddho, irandhatiṃ nāgakaññaṃ jigīsaṃ [jigiṃsaṃ (sī. syā. pī.)];
Gantvāna taṃ bhūtapatiṃ yasassiṃ, iccabravī vessavaṇaṃ kuveraṃ.
‘‘Bhogavatī nāma mandire, vāsā hiraññavatīti vuccati;
Nagare nimmite kañcanamaye, maṇḍalassa uragassa niṭṭhitaṃ.
‘‘Aṭṭālakā oṭṭhagīviyo, lohitaṅkassa masāragallino;
Pāsādettha silāmayā, sovaṇṇaratanehi chāditā.
‘‘Ambā tilakā ca jambuyo, sattapaṇṇā mucalindaketakā;
Piyaṅgu [piyakā (sī. pī.), piyaṅgukā (syā.)] uddālakā sahā, uparibhaddakā sinduvārakā [bhinduvāritā (syā. pī.), bhindhavāritā (ka.)].
‘‘Campeyyakā nāgamallikā, bhaginīmālā atha mettha koliyā;
Ete dumā pariṇāmitā, sobhayanti uragassa mandiraṃ [mandire (syā. ka.)].
‘‘Khajjurettha silāmayā, sovaṇṇadhuvapupphitā bahū;
Yattha vasato papātiko, nāgarājā varuṇo mahiddhiko.
‘‘Tassa komārikā bhariyā, vimalā kañcanavelliviggahā;
Kālā taruṇāva uggatā, pucimandatthanī cārudassanā.
‘‘Lākhārasarattasucchavī , kaṇikārāva nivātapupphitā [kaṇikārova nivātapupphito (sī. pī.)];
Tidivokacarāva accharā, vijjuvabbhaghanā vinissaṭā.
‘‘Sā dohaḷinī suvimhitā, vidhurassa hadayaṃ dhaniyati;
Taṃ tesaṃ demi issara, tena te denti irandhatiṃ mamaṃ’’.
‘‘So puṇṇako bhūtapatiṃ yasassiṃ, āmantaya vessavaṇaṃ kuveraṃ;
Tattheva santo [santaṃ (pī.)] purisaṃ asaṃsi, ānehi ājaññamidheva yuttaṃ.
‘‘Jātarūpamayā kaṇṇā, kācamhicamayā khurā;
Jambonadassa pākassa, suvaṇṇassa uracchado.
‘‘Devavāhavahaṃ yānaṃ, assamāruyha puṇṇako;
Alaṅkato kappitakesamassu, pakkāmi vehāyasamantalikkhe’’.
‘‘So aggamā rājagahaṃ surammaṃ, aṅgassa rañño nagaraṃ durāyutaṃ [durāsadaṃ (syā.)];
Pahūtabhakkhaṃ bahuannapānaṃ, masakkasāraṃ viya vāsavassa.
‘‘Mayūrakoñcāgaṇasampaghuṭṭhaṃ, dijābhighuṭṭhaṃ dijasaṅghasevitaṃ;
Nānāsakuntābhirudaṃ suvaṅgaṇaṃ [subhaṅgaṇaṃ (sī. pī.)], pupphābhikiṇṇaṃ himavaṃva pabbataṃ.
‘‘So puṇṇako vepulamābhirūhi [vepullamābhirucchi (sī. pī.)], siluccayaṃ kimpurisānuciṇṇaṃ;
Anvesamāno maṇiratanaṃ uḷāraṃ, tamaddasā pabbatakūṭamajjhe.
‘‘Disvā maṇiṃ pabhassaraṃ jātimantaṃ [jātivantaṃ (sī. syā.)], manoharaṃ [dhanāharaṃ (sī. pī. ka.)] maṇiratanaṃ uḷāraṃ;
Daddallamānaṃ yasasā yasassinaṃ, obhāsatī vijjurivantalikkhe.
‘‘Tamaggahī veḷuriyaṃ mahagghaṃ, manoharaṃ nāma mahānubhāvaṃ;
Ājaññamāruyha manomavaṇṇo, pakkāmi vehāyasamantalikkhe.
‘‘So aggamā [agamā (syā. pī. ka.)] nagaramindapatthaṃ, oruyhupāgacchi sabhaṃ kurūnaṃ;
Samāgate ekasataṃ samagge, avhettha yakkho avikampamāno.
‘‘Ko nīdha raññaṃ varamābhijeti, kamābhijeyyāma varaddhanena [varaṃdhanena (sī. pī.)];
Kamanuttaraṃ ratanavaraṃ jināma, ko vāpi no jeti varaddhanena’’.
‘‘Kuhiṃ nu raṭṭhe tava jātibhūmi, na korabyasseva vaco tavedaṃ;
Abhītosi [abhibhosi (sī. pī.)] no vaṇṇanibhāya sabbe, akkhāhi me nāmañca bandhave ca’’.
‘‘Kaccāyano māṇavakosmi rāja, anūnanāmo iti mavhayanti;
Aṅgesu me ñātayo bandhavā ca, akkhena devasmi idhānupatto’’.
‘‘Kiṃ māṇavassa ratanāni atthi, ye taṃ jinanto hare akkhadhutto;
Bahūni rañño ratanāni atthi, te tvaṃ daliddo kathamavhayesi’’.
‘‘Manoharo nāma maṇī mamāyaṃ, manoharaṃ maṇiratanaṃ uḷāraṃ;
Imañca ājaññamamittatāpanaṃ, etaṃ me jinitvā hare akkhadhutto’’.
‘‘Eko maṇī māṇava kiṃ karissati, ājāniyeko pana kiṃ karissati;
Bahūni rañño maṇiratanāni atthi, ājāniyā vātajavā anappakā’’.
Dohaḷakaṇḍaṃ nāma.
Maṇikaṇḍaṃ
‘‘Idañca me maṇiratanaṃ, passa tvaṃ dvipaduttama;
Itthīnaṃ viggahā cettha, purisānañca viggahā.
‘‘Migānaṃ viggahā cettha, sakuṇānañca viggahā;
Nāgarājā supaṇṇā ca [nāgarāje supaṇṇe ca (sī. syā. pī.)], maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammine [dhajāni ca (pī.)];
Caturaṅginimaṃ senaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Hatthārohe anīkaṭṭhe, rathike pattikārake;
Balaggāni viyūḷhāni [viyūhāni (syā. ka.)], maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Puraṃ uddhāpasampannaṃ [uddāpasampannaṃ (sī. pī.), aṭṭālasampannaṃ (syā.)], bahupākāratoraṇaṃ;
Siṅghāṭakesu bhūmiyo, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Esikā parikhāyo ca, palikhaṃ aggaḷāni ca;
Aṭṭālake ca dvāre ca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Passa toraṇamaggesu, nānādijā gaṇā bahū;
Haṃsā koñcā mayūrā ca, cakkavākā ca kukkuhā.
‘‘Kuṇālakā bahū citrā, sikhaṇḍī jīvajīvakā;
Nānādijagaṇākiṇṇaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Passa nagaraṃ supākāraṃ, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
Samussitadhajaṃ rammaṃ, soṇṇavālukasanthataṃ.
‘‘Passettha [passa tvaṃ (sī. pī.)] paṇṇasālāyo, vibhattā bhāgaso mitā;
Nivesane nivese ca, sandhibyūhe pathaddhiyo.
‘‘Pānāgāre ca soṇḍe ca, sūnā [sūṇā (sī. pī.), suddā (syā. ka.)] odaniyā gharā;
Vesī ca gaṇikāyo ca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Mālākāre ca rajake, gandhike atha dussike;
Suvaṇṇakāre maṇikāre, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Āḷārike ca sūde ca, naṭanāṭakagāyino;
Pāṇissare kumbhathūnike, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Passa bherī mudiṅgā ca, saṅkhā paṇavadindimā;
Sabbañca tāḷāvacaraṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Sammatālañca vīṇañca, naccagītaṃ suvāditaṃ;
Tūriyatāḷitasaṅghuṭṭhaṃ , maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Laṅghikā muṭṭhikā cettha, māyākārā ca sobhiyā;
Vetālike [vettalike (ka.)] ca jalle ca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Samajjā cettha vattanti, ākiṇṇā naranāribhi;
Mañcātimañce bhūmiyo, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Passa malle samajjasmiṃ, phoṭente [pāṭhente (sī. syā. pī.)] diguṇaṃ bhujaṃ;
Nihate nihatamāne ca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Passa pabbatapādesu, nānāmigagaṇā bahū;
Sīhā byagghā varāhā ca, acchakokataracchayo.
‘‘Palāsādā gavajā ca, mahiṃsā rohitā rurū;
Eṇeyyā ca varāhā [sarabhā (syā.)] ca, gaṇino nīka [niṅka (sī. syā. pī.)] sūkarā.
‘‘Kadalimigā bahū citrā, biḷārā sasakaṇṭakā;
Nānāmigagaṇākiṇṇaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Najjāyo supatitthāyo, soṇṇavālukasanthatā;
Acchā savanti ambūni, macchagumbanisevitā.
‘‘Kumbhīlā makarā cettha, susumārā ca kacchapā;
Pāṭhīnā pāvusā macchā, balajā [valajā (sī.), vālajā (pī.)] muñjarohitā.
‘‘Nānādijagaṇākiṇṇā, nānādumagaṇāyutā;
Veḷuriyaka-rodāyo [veḷuriyaphalakarodāyo (sī.)], maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Passettha pokkharaṇiyo, suvibhattā catuddisā;
Nānādijagaṇākiṇṇā, puthulomanisevitā.
‘‘Samantodakasampannaṃ , mahiṃ sāgarakuṇḍalaṃ;
Upetaṃ vanarājehi, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Purato videhe passa, goyāniye ca pacchato;
Kuruyo jambudīpañca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Passa candaṃ sūriyañca, obhāsante catuddisā;
Sineruṃ anupariyante, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Sineruṃ himavantañca, sāgarañca mahītalaṃ [mahiddhikaṃ (sī. pī.), mahiddhiyaṃ (syā.)];
Cattāro ca mahārāje, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Ārāme vanagumbe ca, pāṭiye [piṭṭhiye (ka.)] ca siluccaye;
Ramme kimpurisākiṇṇe, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Phārusakaṃ cittalataṃ, missakaṃ nandanaṃ vanaṃ;
Vejayantañca pāsādaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Sudhammaṃ tāvatiṃsañca, pārichattañca pupphitaṃ;
Erāvaṇaṃ nāgarājaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Passettha devakaññāyo, nabhā vijjurivuggatā;
Nandane vicarantiyo, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Passettha devakaññāyo, devaputtapalobhinī;
Devaputte ramamāne [caramāne (sī. pī.)], maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Parosahassapāsāde, veḷuriyaphalasanthate;
Pajjalante ca [pajjalantena (sī. syā. pī.)] vaṇṇena, maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Tāvatiṃse ca yāme ca, tusite cāpi nimmite;
Paranimmitavasavattino [paranimmitābhiratino (sī. pī.)], maṇimhi passa nimmitaṃ.
‘‘Passettha pokkharaṇiyo, vippasannodikā sucī;
Mandālakehi sañchannā, padumuppalakehi ca.
‘‘Dasettha rājiyo setā, dasanīlā [dassanīyā (ka.)] manoramā;
Cha piṅgalā pannarasa, haliddā ca catuddasa.
‘‘Vīsati tattha sovaṇṇā, vīsati rajatāmayā;
Indagopakavaṇṇābhā, tāva dissanti tiṃsati.
‘‘Dasettha kāḷiyo chacca, mañjeṭṭhā pannavīsati;
Missā bandhukapupphehi, nīluppalavicittikā.
‘‘Evaṃ sabbaṅgasampannaṃ, accimantaṃ pabhassaraṃ;
Odhisuṅkaṃ mahārāja, passa tvaṃ dvipaduttama’’.
Maṇikaṇḍaṃ nāma.
Akkhakaṇḍaṃ
‘‘Upāgataṃ rāja mupehi lakkhaṃ, netādisaṃ maṇiratanaṃ tavatthi;
Dhammena jissāma [jiyyāma (sī. syā. pī.)] asāhasena, jito ca no khippamavākarohi.
‘‘Pañcāla -paccuggata-sūrasena, macchā [majjhā (ka.)] ca maddā saha kekakebhi;
Passantu note asaṭhena yuddhaṃ, na no sabhāyaṃ na karonti kiñci’’.
‘‘Te pāvisuṃ akkhamadena mattā, rājā kurūnaṃ puṇṇako cāpi yakkho;
Rājā kaliṃ viccinamaggahesi, kaṭaṃ aggahī puṇṇako nāma yakkho.
‘‘Te tattha jūte ubhaye samāgate, raññaṃ sakāse sakhīnañca majjhe;
Ajesi yakkho naravīraseṭṭhaṃ, tatthappanādo tumulo babhūva’’.
‘‘Jayo mahārāja parājayo ca, āyūhataṃ aññatarassa hoti;
Janinda jīnosi [jinnosi (syā.), jitosi (pī.) jinomhi (ka.)] varaddhanena, jito ca me khippamavākarohi’’.
‘‘Hatthī gavassā maṇikuṇḍalā ca, yañcāpi mayhaṃ [aññaṃ (ka.)] ratanaṃ pathabyā;
Gaṇhāhi kaccāna varaṃ dhanānaṃ, ādāya yenicchasi tena gaccha’’.
‘‘Hatthī gavassā maṇikuṇḍalā ca, yañcāpi tuyhaṃ ratanaṃ pathabyā;
Tesaṃ varo vidhuro nāma kattā, so me jito taṃ me avākarohi’’.
‘‘Attā ca me so saraṇaṃ gatī ca, dīpo ca leṇo ca parāyaṇo ca;
Asantuleyyo mama so dhanena, pāṇena me sādiso esa kattā’’.
‘‘Ciraṃ vivādo mama tuyhañcassa, kāmañca pucchāma tameva gantvā;
Esova no vivaratu etamatthaṃ, yaṃ vakkhatī hotu kathā [tathā (syā. ka.)] ubhinnaṃ’’.
‘‘Addhā hi saccaṃ bhaṇasi, na ca māṇava sāhasaṃ;
Tameva gantvā pucchāma, tena tussāmubho janā’’.
‘‘Saccaṃ nu devā vidahū kurūnaṃ, dhamme ṭhitaṃ vidhuraṃ nāmamaccaṃ;
Dāsosi rañño uda vāsi ñāti, vidhuroti saṅkhā katamāsi loke’’.
‘‘Āmāyadāsāpi bhavanti heke, dhanena kītāpi bhavanti dāsā;
Sayampi heke upayanti dāsā, bhayā paṇunnāpi bhavanti dāsā.
‘‘Ete narānaṃ caturova dāsā, addhā hi yonito ahampi jāto;
Bhavo ca rañño abhavo ca rañño, dāsāhaṃ devassa parampi gantvā;
Dhammena maṃ māṇava tuyha dajjā’’.
‘‘Ayaṃ [ayampi (syā. ka.)] dutīyo vijayo mamajja, puṭṭho hi kattā vivarettha [vivarittha (sī. syā. ka.)] pañhaṃ;
Adhammarūpo vata rājaseṭṭho, subhāsitaṃ nānujānāsi mayhaṃ’’.
‘‘Evaṃ ce no so vivarettha pañhaṃ, dāsohamasmi na ca khosmi ñāti;
Gaṇhāhi kaccāna varaṃ dhanānaṃ, ādāya yenicchasi tena gaccha’’.
Akkhakaṇḍaṃ nāma.
Gharāvāsapañhā
‘‘Vidhura vasamānāssa, gahaṭṭhassa sakaṃ gharaṃ;
Khemā vutti kathaṃ assa, kathannu assa saṅgaho.
‘‘Abyābajjhaṃ [abyāpajjhaṃ (sī. syā. pī.)] kathaṃ assa, saccavādī ca māṇavo;
Asmā lokā paraṃ lokaṃ, kathaṃ pecca na socati’’.
Taṃ tattha gatimā dhitimā, matimā atthadassimā;
Saṅkhātā [saṅkhāto (ka.)] sabbadhammānaṃ, vidhuro etadabravi.
‘‘Na sādhāraṇadārassa, na bhuñje sādumekako;
Na seve lokāyatikaṃ, netaṃ paññāya vaḍḍhanaṃ.
‘‘Sīlavā vattasampanno, appamatto vicakkhaṇo;
Nivātavutti atthaddho, surato sakhilo mudu.
‘‘Saṅgahetā ca mittānaṃ, saṃvibhāgī vidhānavā;
Tappeyya annapānena, sadā samaṇabrāhmaṇe.
‘‘Dhammakāmo sutādhāro, bhaveyya paripucchako;
Sakkaccaṃ payirupāseyya, sīlavante bahussute.
‘‘Gharamāvasamānassa, gahaṭṭhassa sakaṃ gharaṃ;
Khemā vutti siyā evaṃ, evaṃ nu assa saṅgaho.
‘‘Abyābajjhaṃ siyā evaṃ, saccavādī ca māṇavo;
Asmā lokā paraṃ lokaṃ, evaṃ pecca na socati’’.
Gharāvāsapañhā nāma.
Lakkhaṇakaṇḍaṃ
‘‘Ehi dāni gamissāma, dinno no issarena me;
Mamevatthaṃ [tamevatthaṃ (pī.)] paṭipajja, esa dhammo sanantano’’.
‘‘Jānāmi māṇava tayāhamasmi, dinnohamasmi tava issarena;
Tīhañca taṃ vāsayemu agāre, yenaddhunā anusāsemu putte’’.
‘‘Taṃ me tathā hotu vasemu tīhaṃ, kurutaṃ bhavajja gharesu kiccaṃ;
Anusāsataṃ puttadāre bhavajja, yathā tayī pecca [pacchā (sī. pī.)] sukhī bhaveyya’’.
‘‘Sādhūti vatvāna pahūtakāmo, pakkāmi yakkho vidhurena saddhiṃ;
Taṃ kuñjarājaññahayānuciṇṇaṃ, pāvekkhi antepuramariyaseṭṭho’’.
‘‘Koñcaṃ mayūrañca piyañca ketaṃ, upāgami tattha surammarūpaṃ;
Pahūtabhakkhaṃ bahuannapānaṃ, masakkasāraṃ viya vāsavassa’’.
‘‘Tattha naccanti gāyanti, avhāyanti varāvaraṃ;
Accharā viya devesu, nāriyo samalaṅkatā.
‘‘Samaṅgikatvā pamadāhi yakkhaṃ, annena pānena ca dhammapālo;
Atthattha [aggattha (syā. aṭṭha.)] mevānuvicintayanto, pāvekkhi bhariyāya tadā sakāse.
‘‘Taṃ candanagandharasānulittaṃ, suvaṇṇajambonadanikkhasādisaṃ;
Bhariyaṃvacā ehi suṇohi bhoti, puttāni āmantaya tambanette.
‘‘Sutvāna vākyaṃ patino anujjā [anojā (syā. ka.)], suṇisaṃvaca tambanakhiṃ sunettaṃ;
Āmantaya vammadharāni cete, puttāni indīvarapupphasāme’’.
‘‘Te āgate muddhani dhammapālo, cumbitvā putte avikampamāno;
Āmantayitvāna avoca vākyaṃ, dinnāhaṃ raññā idha māṇavassa.
‘‘Tassajjahaṃ attasukhī vidheyyo, ādāya yenicchati tena gacchati;
Ahañca vo sāsitumāgatosmi [anusāsituṃ āgatosmi (syā. ka.)], kathaṃ ahaṃ aparittāya gacche.
‘‘Sace vo rājā kururaṭṭhavāsī [kurukhettavāsī (sī. pī.)], janasandho puccheyya pahūtakāmo;
Kimābhijānātha pure purāṇaṃ, kiṃ vo pitā anusāse puratthā.
‘‘Samāsanā hotha mayāva sabbe, konīdha rañño abbhatiko manusso;
Tamañjaliṃ kariya vadetha evaṃ, mā hevaṃ deva na hi esa dhammo;
Viyaggharājassa nihīnajacco, samāsano deva kathaṃ bhaveyya’’.
Lakkhaṇakaṇḍaṃ [pekkhaṇakaṇḍaṃ (sī. ka.)] nāma.
Rājavasati
‘‘So ca putte [mitte (sī. pī.)] amacce ca, ñātayo suhadajjane;
Alīnamanasaṅkappo, vidhuro etadabravi.
‘‘Ethayyo [ethayyā (syā.)] rājavasatiṃ, nisīditvā suṇātha me;
Yathā rājakulaṃ patto, yasaṃ poso nigacchati.
‘‘Na hi rājakulaṃ patto, aññāto labhate yasaṃ;
Nāsūro nāpi dummedho, nappamatto kudācanaṃ.
‘‘Yadāssa sīlaṃ paññañca, soceyyaṃ cādhigacchati;
Atha vissasate tyamhi, guyhañcassa na rakkhati.
‘‘Tulā yathā paggahitā, samadaṇḍā sudhāritā;
Ajjhiṭṭho na vikampeyya, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Tulā yathā paggahitā, samadaṇḍā sudhāritā;
Sabbāni abhisambhonto, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Divā vā yadi vā rattiṃ, rājakiccesu paṇḍito;
Ajjhiṭṭho na vikampeyya, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Divā vā yadi vā rattiṃ, rājakiccesu paṇḍito;
Sabbāni abhisambhonto, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Yo cassa sukato maggo, rañño suppaṭiyādito;
Na tena vutto gaccheyya, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Na rañño sadisaṃ [samakaṃ (sī. syā. pī.)] bhuñje, kāmabhoge kudācanaṃ;
Sabbattha pacchato gacche, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Na rañño sadisaṃ vatthaṃ, na mālaṃ na vilepanaṃ;
Ākappaṃ sarakuttiṃ vā, na rañño sadisamācare;
Aññaṃ kareyya ākappaṃ, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Kīḷe rājā amaccehi, bhariyāhi parivārito;
Nāmacco rājabhariyāsu, bhāvaṃ kubbetha paṇḍito.
‘‘Anuddhato acapalo, nipako saṃvutindriyo;
Manopaṇidhisampanno, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Nāssa bhariyāhi kīḷeyya, na manteyya rahogato;
Nāssa kosā dhanaṃ gaṇhe, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Na niddaṃ bahu maññeyya [na niddannaṃ bahuṃ maññe (sī. pī.)], na madāya suraṃ pive;
Nāssa dāye mige haññe, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Nāssa pīṭhaṃ na pallaṅkaṃ, na kocchaṃ na nāvaṃ [nāgaṃ (sī. pī.)] rathaṃ;
Sammatomhīti ārūhe, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Nātidūre bhaje [bhave (sī. pī.)] rañño, nāccāsanne vicakkhaṇo;
Sammukhañcassa tiṭṭheyya, sandissanto sabhattuno.
‘‘Na ve [me (syā. ka.)] rājā sakhā hoti, na rājā hoti methuno;
Khippaṃ kujjhanti rājāno, sūkena’kkhīva ghaṭṭitaṃ.
‘‘Na pūjito maññamāno, medhāvī paṇḍito naro;
Pharusaṃ patimanteyya, rājānaṃ parisaṃgataṃ.
‘‘Laddhadvāro labhe dvāraṃ [laddhavārolabhe vāraṃ (pī.)], neva rājūsu vissase;
Aggīva saṃyato tiṭṭhe [aggīva yato tiṭṭheyya (sī. pī.)], sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Puttaṃ vā bhātaraṃ vā saṃ, sampaggaṇhāti khattiyo;
Gāmehi nigamehi vā, raṭṭhehi janapadehi vā;
Tuṇhībhūto upekkheyya, na bhaṇe chekapāpakaṃ.
‘‘Hatthārohe anīkaṭṭhe, rathike pattikārake;
Tesaṃ kammāvadānena [kammāpavādena (syā.)], rājā vaḍḍheti vetanaṃ;
Na tesaṃ antarā gacche, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Cāpovūnudaro dhīro [cāpova oname dhīro (syā.)], vaṃsovāpi pakampaye;
Paṭilomaṃ na vatteyya, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Cāpovūnudaro assa, macchovassa ajivhavā [ajivhatā (syā. ka.)];
Appāsī nipako sūro, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Na bāḷhaṃ itthiṃ gaccheyya, sampassaṃ tejasaṅkhayaṃ;
Kāsaṃ sāsaṃ daraṃ balyaṃ, khīṇamedho nigacchati.
‘‘Nātivelaṃ pabhāseyya, na tuṇhī sabbadā siyā;
Avikiṇṇaṃ mitaṃ vācaṃ, patte kāle udīraye.
‘‘Akkodhano asaṅghaṭṭo, sacco saṇho apesuṇo;
Samphaṃ giraṃ na bhāseyya, sa rājavasatiṃ vase.
[ayaṃ gāthā natthi pī. potthake] ‘‘Mātāpettibharo assa, kule jeṭṭhāpacāyiko;
Saṇho sakhilasambhāso [hiriottappasampanno (sī. ka.)], sa rājavasatiṃ vase [ayaṃ gāthā natthi pī. potthake].
‘‘Vinīto sippavā danto, katatto niyato mudu;
Appamatto suci dakkho, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Nivātavutti vuddhesu, sappatisso sagāravo;
Surato sukhasaṃvāso, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Ārakā parivajjeyya, sahituṃ pahitaṃ janaṃ;
Bhattāraññevudikkheyya, na ca aññassa rājino.
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;
Sakkaccaṃ payirupāseyya, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;
Sakkaccaṃ anuvāseyya, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;
Tappeyya annapānena, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;
Āsajja paññe sevetha, ākaṅkhaṃ vuddhimattano.
‘‘Dinnapubbaṃ na hāpeyya, dānaṃ samaṇabrāhmaṇe;
Na ca kiñci nivāreyya, dānakāle vaṇibbake.
‘‘Paññavā buddhisampanno, vidhānavidhikovido;
Kālaññū samayaññū ca, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Uṭṭhātā kammadheyyesu, appamatto vicakkhaṇo;
Susaṃvihītakammanto, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Khalaṃ sālaṃ pasuṃ khettaṃ, gantā cassa abhikkhaṇaṃ;
Mitaṃ dhaññaṃ nidhāpeyya, mitaṃva pācaye ghare.
‘‘Puttaṃ vā bhātaraṃ vā saṃ, sīlesu asamāhitaṃ;
Anaṅgavā hi te bālā, yathā petā tatheva te;
Coḷañca nesaṃ piṇḍañca, āsīnānaṃ padāpaye.
‘‘Dāse kammakare pesse, sīlesu susamāhite;
Dakkhe uṭṭhānasampanne, ādhipaccamhi ṭhāpaye.
‘‘Sīlavā ca alolo [alobho (syā. ka.)] ca, anurakkho [anuratto (sī. pī.)] ca rājino;
Āvī raho hito tassa, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Chandaññū rājino cassa, cittaṭṭho assa rājino;
Asaṅkusakavutti’ssa, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Ucchādaye ca nhāpaye [acchādane ca nhāpe ca (syā. ka.)], dhove pāde adhosiraṃ;
Āhatopi na kuppeyya, sa rājavasatiṃ vase.
‘‘Kumbhampañjaliṃ kariyā [kuriyā (sī.)], cāṭañcāpi [vāyasaṃ vā (sī. pī.)] padakkhiṇaṃ;
Kimeva sabbakāmānaṃ, dātāraṃ dhīramuttamaṃ.
‘‘Yo deti sayanaṃ vatthaṃ, yānaṃ āvasathaṃ gharaṃ;
Pajjunnoriva bhūtāni, bhogehi abhivassati.
‘‘Esayyo rājavasati, vattamāno yathā naro;
Ārādhayati rājānaṃ, pūjaṃ labhati bhattusu’’.
Rājavasati nāma.
Antarapeyyālaṃ
‘‘Evaṃ samanusāsitvā, ñātisaṅghaṃ vicakkhaṇo;
Parikiṇṇo suhadehi, rājānamupasaṅkami.
‘‘Vanditvā sirasā pāde, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
Vidhuro avaca rājānaṃ, paggahetvāna añjaliṃ.
‘‘Ayaṃ maṃ māṇavo neti, kattukāmo [gantukāmo (ka.)] yathāmati;
Ñātīnatthaṃ pavakkhāmi, taṃ suṇohi arindama.
‘‘Putte ca me udikkhesi, yañca maññaṃ ghare dhanaṃ;
Yathā pecca [pacchā (syā. ka.)] na hāyetha, ñātisaṅgho mayī gate.
‘‘Yatheva khalatī bhūmyā, bhūmyāyeva patiṭṭhati;
Evetaṃ khalitaṃ mayhaṃ, etaṃ passāmi accayaṃ’’.
‘‘Sakkā na gantuṃ iti mayha hoti, chetvā [jhatvā (sī. pī.)] vadhitvā idha kātiyānaṃ;
Idheva hohī iti mayha ruccati, mā tvaṃ agā uttamabhūripañña’’.
‘‘Mā hevadhammesu manaṃ paṇīdahi, atthe ca dhamme ca yutto bhavassu;
Dhiratthu kammaṃ akusalaṃ anariyaṃ, yaṃ katvā pacchā nirayaṃ vajeyya.
‘‘Nevesa dhammo na puneta [puneti (syā. ka.)] kiccaṃ, ayiro hi dāsassa janinda issaro;
Ghātetuṃ jhāpetuṃ athopi hantuṃ, na ca mayha kodhatthi vajāmi cāhaṃ’’.
‘‘Jeṭṭhaputtaṃ upaguyha, vineyya hadaye daraṃ;
Assupuṇṇehi nettehi, pāvisī so mahāgharaṃ’’.
‘‘Sālāva sammapatitā [sampamathitā (sī. pī.)], mālutena pamadditā;
Senti puttā ca dārā ca, vidhurassa nivesane.
‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.
‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.
‘‘Orodhā ca kumārā ca, dāsisattasatāni ca;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, dāsisattasatāni ca;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.
‘‘Samāgatā jānapadā, dāsisattasatāni ca;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi’’.
‘‘Katvā gharesu kiccāni, anusāsitvā sakaṃ janaṃ;
Mittāmacce ca bhacce ca [suhajje (pī. ka.)], puttadāre ca bandhave.
‘‘Kammantaṃ saṃvidhetvāna, ācikkhitvā ghare dhanaṃ;
Nidhiñca iṇadānañca, puṇṇakaṃ etadabravi.
‘‘Avasī tuvaṃ mayha tīhaṃ agāre, katāni kiccāni gharesu mayhaṃ;
Anusāsitā puttadārā mayā ca, karoma kaccāna [kiccāni (syā. ka.)] yathāmatiṃ te’’.
‘‘Sace hi katte anusāsitā te, puttā ca dārā anujīvino ca;
Handehi dānī taramānarūpo, dīgho hi addhāpi ayaṃ puratthā.
‘‘Achambhitova [ayambhitova (sī. pī.)] gaṇhāhi, ājāneyyassa vāladhiṃ;
Idaṃ pacchimakaṃ tuyhaṃ, jīvalokassa dassanaṃ’’.
‘‘Sohaṃ kissa nu bhāyissaṃ, yassa me natthi dukkaṭaṃ;
Kāyena vācā manasā, yena gaccheyya duggatiṃ’’.
‘‘So assarājā vidhuraṃ vahanto, pakkāmi vehāyasamantalikkhe;
Sākhāsu selesu asajjamāno, kālāgiriṃ khippamupāgamāsi’’.
‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, yakkho brāhmaṇavaṇṇena;
Vidhuraṃ ādāya gacchati.
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, yakkho brāhmaṇavaṇṇena;
Vidhuraṃ ādāya gacchati.
‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, paṇḍito so kuhiṃ gato.
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, paṇḍito so kuhiṃ gato’’.
‘‘Sace so sattarattena, nāgacchissati paṇḍito;
Sabbe aggiṃ pavekkhāma [pavissāma (syā.)], natthattho jīvitena no’’.
‘‘Paṇḍito ca viyatto ca, vibhāvī ca vicakkhaṇo;
Khippaṃ mociya attānaṃ, mā bhāyitthāgamissati’’ [khippaṃ mocessata’ttānaṃ, mā bhātha āgamissati (sī. pī.)].
Antarapeyyālaṃ nāma.
Sādhunaradhammakaṇḍaṃ
‘‘So tattha gantvāna vicintayanto, uccāvacā cetanakā [cetanatā (ka.)] bhavanti;
Nayimassa jīvena mamatthi kiñci, hantvānimaṃ hadayamānayissaṃ’’ [ādiyissaṃ (sī. pī.)].
‘‘So tattha gantvā pabbatantarasmiṃ [pabbatapādasmiṃ (ka.)], anto pavisitvāna paduṭṭhacitto;
Asaṃvutasmiṃ jagatippadese, adhosiraṃ dhārayi kātiyāno.
‘‘So lambamāno narake papāte, mahabbhaye lomahaṃse vidugge;
Asantasanto kurūnaṃ kattuseṭṭho, iccabravi puṇṇakaṃ nāma yakkhaṃ.
‘‘Ariyāvakāsosi anariyarūpo, asaññato saññatasannikāso;
Accāhitaṃ kammaṃ karosi ludraṃ, bhāve ca te kusalaṃ natthi kiñci.
‘‘Yaṃ maṃ papātasmiṃ papātumicchasi, ko nu tavattho maraṇena mayhaṃ;
Amānusasseva tavajja vaṇṇo, ācikkha me tvaṃ katamāsi devatā’’.
‘‘Yadi te suto puṇṇako nāma yakkho, rañño kuverassa hi so sajibbo [sajīvo (sī. pī.)];
Bhūmindharo varuṇo nāma nāgo, brahā sucī vaṇṇabalūpapanno.
‘‘Tassānujaṃ dhītaraṃ kāmayāmi, irandhatī nāma sā nāgakaññā;
Tassā sumajjhāya piyāya hetu, patārayiṃ tuyha vadhāya dhīra’’.
‘‘Mā heva tvaṃ [te (syā. ka.)] yakkha ahosi mūḷho, naṭṭhā bahū duggahītena loke [lokā (sī. syā. ka.)];
Kiṃ te sumajjhāya piyāya kiccaṃ, maraṇena me iṅgha suṇomi [suṇoma (sī. pī.)] sabbaṃ’’.
‘‘Mahānubhāvassa mahoragassa, dhītukāmo ñātibhato [ñātigato (pī.)] hamasmi;
Taṃ yācamānaṃ sasuro avoca, yathā mamaññiṃsu sukāmanītaṃ.
‘‘Dajjemu kho te sutanuṃ sunettaṃ, sucimhitaṃ candanalittagattaṃ;
Sace tuvaṃ hadayaṃ paṇḍitassa, dhammena laddhā idha māharesi;
Etena vittena kumāri labbhā, naññaṃ dhanaṃ uttari patthayāma.
‘‘Evaṃ na mūḷhosmi suṇohi katte, na cāpi me duggahitatthi kiñci;
Hadayena te dhammaladdhena nāgā, irandhatiṃ nāgakaññaṃ dadanti.
‘‘Tasmā ahaṃ tuyhaṃ vadhāya yutto, evaṃ mamattho maraṇena tuyhaṃ;
Idheva taṃ narake pātayitvā, hantvāna taṃ hadayamānayissaṃ’’.
‘‘Khippaṃ mamaṃ uddhara kātiyāna, hadayena me yadi te atthi kiccaṃ;
Ye kecime sādhunarassa dhammā, sabbeva te pātukaromi ajja’’.
‘‘So puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, nagamuddhani khippaṃ patiṭṭhapetvā;
Assatthamāsīnaṃ samekkhiyāna, paripucchi kattāramanomapaññaṃ.
‘‘Samuddhato mesi tuvaṃ papātā, hadayena te ajja mamatthi kiccaṃ;
Ye kecime sādhunarassa dhammā, sabbeva me pātukarohi ajja’’.
‘‘Samuddhato tyasmi ahaṃ papātā, hadayena me yadi te atthi kiccaṃ;
Ye kecime sādhunarassa dhammā, sabbeva te pātukaromi ajja’’.
‘‘Yātānuyāyī ca bhavāhi māṇava, allañca [addañca (sī. pī.)] pāṇiṃ parivajjayassu;
Mā cassu mittesu kadāci dubbhī, mā ca vasaṃ asatīnaṃ nigacche’’.
‘‘Kathaṃ nu yātaṃ anuyāyī hoti, allañca pāṇiṃ dahate kathaṃ so;
Asatī ca kā ko pana mittadubbho, akkhāhi me pucchito etamatthaṃ’’.
‘‘Asanthutaṃ [asandhavaṃ (syā. ka.)] nopi ca diṭṭhapubbaṃ, yo āsanenāpi nimantayeyya;
Tasseva atthaṃ puriso kareyya, yātānuyāyīti tamāhu paṇḍitā.
‘‘Yassekarattampi ghare vaseyya, yatthannapānaṃ puriso labheyya;
Na tassa pāpaṃ manasāpi cintaye, adubbhī pāṇiṃ dahate mittadubbho.
‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;
Na tassa sākhaṃ bhañjeyya, mittadubbho hi pāpako.
‘‘Puṇṇampi cemaṃ pathaviṃ dhanena, dajjitthiyā puriso sammatāya;
Laddhā khaṇaṃ atimaññeyya tampi, tāsaṃ vasaṃ asatīnaṃ na gacche.
‘‘Evaṃ kho yātaṃ anuyāyī hoti, allañca pāṇiṃ dahate punevaṃ;
Asatī ca sā so pana mittadubbho, so dhammiko hoti jahassu adhammaṃ’’.
Sādhunaradhammakaṇḍaṃ nāma.
Kālāgirikaṇḍaṃ
‘‘Avasiṃ ahaṃ tuyhaṃ tīhaṃ agāre, annena pānena upaṭṭhitosmi;
Mitto mamāsī visajjāmahaṃ taṃ, kāmaṃ gharaṃ uttamapañña gaccha.
‘‘Api hāyatu nāgakulā [nāgakulassa (sī. syā. pī.)] attho, alampi me nāgakaññāya hotu;
So tvaṃ sakeneva subhāsitena, muttosi me ajja vadhāya pañña’’.
‘‘Handa tuvaṃ yakkha mamampi nehi, sasuraṃ te [sassuraṃ nu te (sī. syā. pī. ka.)] atthaṃ mayi carassu;
Mayañca nāgādhipatiṃ vimānaṃ, dakkhemu nāgassa adiṭṭhapubbaṃ’’.
‘‘Yaṃ ve narassa ahitāya assa, na taṃ pañño arahati dassanāya;
Atha kena vaṇṇena amittagāmaṃ, tuvamicchasi uttamapañña gantuṃ’’.
‘‘Addhā pajānāmi ahampi etaṃ, na taṃ pañño arahati dassanāya;
Pāpañca me natthi kataṃ kuhiñci, tasmā na saṅke maraṇāgamāya’’.
‘‘Handa ca ṭhānaṃ atulānubhāvaṃ, mayā saha dakkhasi ehi katte;
Yatthacchati naccagītehi nāgo, rājā yathā vessavaṇo naḷiññaṃ [niḷiññaṃ (syā.), niḷaññaṃ (ka.)].
‘‘Taṃ nāgakaññā caritaṃ gaṇena, nikīḷitaṃ niccamaho ca rattiṃ;
Pahūtamālyaṃ [bahuttamallaṃ (ka.)] bahupupphachannaṃ [bahupupphasañchannaṃ (ka.)], obhāsatī vijjurivantalikkhe.
‘‘Annena pānena upetarūpaṃ, naccehi gītehi ca vāditehi;
Paripūraṃ kaññāhi alaṅkatāhi, upasobhati vatthapilandhanena [vatthapilandhanehi (ka.)].
‘‘So puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, nisīdayī pacchato āsanasmiṃ;
Ādāya kattāramanomapaññaṃ, upānayī bhavanaṃ nāgarañño.
‘‘Patvāna ṭhānaṃ atulānubhāvaṃ, aṭṭhāsi kattā pacchato puṇṇakassa;
Sāmaggi pekkhamāno [sāmaggipekkhī pana (sī. syā. pī.)] nāgarājā, pubbeva jāmātaramajjhabhāsatha’’.
‘‘Yannu tuvaṃ agamā maccalokaṃ, anvesamāno hadayaṃ paṇḍitassa;
Kacci samiddhena idhānupatto, ādāya kattāramanomapaññaṃ’’.
‘‘Ayañhi so āgato yaṃ tvamicchasi, dhammena laddho mama dhammapālo;
Taṃ passatha sammukhā [taṃ passa dhammaṃ samukhā (ka.)] bhāsamānaṃ, sukho have [bhave (pī.)] sappurisehi saṅgamo’’.
Kālāgirikaṇḍaṃ nāma.
‘‘Adiṭṭhapubbaṃ disvāna, macco maccubhayaṭṭito [bhayaddito (sī. pī.)];
Byamhito nābhivādesi, nayidaṃ paññavatāmiva’’.
‘‘Na camhi byamhito nāga, na ca maccubhayaṭṭito;
Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.
‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;
Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati’’.
‘‘Evametaṃ yathā brūsi, saccaṃ bhāsasi paṇḍita;
Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.
‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;
Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati’’.
‘‘Asassataṃ sassataṃ nu tavayidaṃ, iddhījutībalavīriyūpapatti [iddhiṃ jutiṃ balaṃ vīriyūpapatti (ka.)];
Pucchāmi taṃ nāgarājetamatthaṃ, kathaṃ nu te laddhamidaṃ vimānaṃ.
‘‘Adhiccaladdhaṃ pariṇāmajaṃ te, sayaṃkataṃ udāhu devehi dinnaṃ;
Akkhāhi me nāgarājetamatthaṃ, yatheva te laddhamidaṃ vimānaṃ.
‘‘Nādhiccaladdhaṃ na pariṇāmajaṃ me, na sayaṃkataṃ nāpi devehi dinnaṃ;
Sakehi kammehi apāpakehi, puññehi me laddhamidaṃ vimānaṃ’’.
‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ, kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
Iddhījutībalavīriyūpapatti, idañca te nāga mahāvimānaṃ’’.
‘‘Ahañca bhariyā ca manussaloke, saddhā ubho dānapatī ahumhā;
Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.
‘‘Mālañca gandhañca vilepanañca, padīpiyaṃ seyyamupassayañca;
Acchādanaṃ sāyanamannapānaṃ, sakkacca dānāni adamha tattha.
‘‘Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ, tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
Iddhījutībalavīriyūpapatti, idañca me dhīra mahāvimānaṃ’.
‘‘Evaṃ ce te laddhamidaṃ vimānaṃ, jānāsi puññānaṃ phalūpapattiṃ;
Tasmā hi dhammaṃ cara appamatto, yathā vimānaṃ puna māvasesi’.
‘‘Nayidha santi samaṇabrāhmaṇā ca, yesannapānāni dademu katte;
Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, yathā vimānaṃ puna māvasema’’.
‘‘Bhogī hi te santi idhūpapannā, puttā ca dārā anujīvino ca;
Tesu tuvaṃ vacasā kammunā ca, asampaduṭṭho ca bhavāhi niccaṃ.
‘‘Evaṃ tuvaṃ nāga asampadosaṃ, anupālaya vacasā kammunā ca;
Ṭhatvā idha yāvatāyukaṃ vimāne, uddhaṃ ito gacchasi devalokaṃ’’.
‘‘Addhā hi so socati rājaseṭṭho, tayā vinā yassa tuvaṃ sajibbo;
Dukkhūpanītopi tayā samecca, vindeyya poso sukhamāturopi’’.
‘‘Addhā sataṃ bhāsasi nāga dhammaṃ, anuttaraṃ atthapadaṃ suciṇṇaṃ;
Etādisiyāsu hi āpadāsu, paññāyate mādisānaṃ viseso’’.
‘‘Akkhāhi no tāyaṃ mudhā nu laddho, akkhehi no tāyaṃ ajesi jūte;
Dhammena laddho iti tāyamāha [mā’ya’māha (syā.)], kathaṃ nu tvaṃ hatthamimassa māgato’’.
‘‘Yo missaro tattha ahosi rājā, tamāyamakkhehi ajesi jūte;
So maṃ jito rājā imassadāsi, dhammena laddhosmi asāhasena.
‘‘Mahorago attamano udaggo, sutvāna dhīrassa subhāsitāni;
Hatthe gahetvāna anomapaññaṃ, pāvekkhi bhariyāya tadā sakāse.
‘‘Yena tvaṃ vimale paṇḍu, yena bhattaṃ na ruccati;
Na ca me tādiso vaṇṇo, ayameso tamonudo.
‘‘Yassa te hadayenattho, āgatāyaṃ pabhaṅkaro;
Tassa vākyaṃ nisāmehi, dullabhaṃ dassanaṃ puna.
‘‘Disvāna taṃ vimalā bhūripaññaṃ, dasaṅgulī añjaliṃ paggahetvā;
Haṭṭhena bhāvena patītarūpā, iccabravi kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ.
‘‘Adiṭṭhapubbaṃ disvāna, macco maccubhayaṭṭito;
Byamhito nābhivādesi, nayidaṃ paññavatāmiva’’.
‘‘Na camhi byamhito nāgi, na ca maccubhayaṭṭito;
Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.
‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;
Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati’’.
‘‘Evametaṃ yathā brūsi, saccaṃ bhāsasi paṇḍita;
Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.
‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;
Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati’’.
‘‘Asassataṃ sassataṃ nu tavayidaṃ, iddhījutībalavīriyūpapatti;
Pucchāmi taṃ nāgakaññetamatthaṃ, kathaṃ nu te laddhamidaṃ vimānaṃ.
‘‘Adhiccaladdhaṃ pariṇāmajaṃ te, sayaṃkataṃ udāhu devehi dinnaṃ;
Akkhāhi me nāgakaññetamatthaṃ, yatheva te laddhamidaṃ vimānaṃ’’.
‘‘Nādhiccaladdhaṃ na pariṇāmajaṃ me, na sayaṃ kataṃ nāpi devehi dinnaṃ;
Sakehi kammehi apāpakehi, puññehi me laddhamidaṃ vimānaṃ’’.
‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ, kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
Iddhījutībalavīriyūpapatti, idañca te nāgi mahāvimānaṃ’’.
‘‘Ahañca kho sāmiko cāpi mayhaṃ, saddhā ubho dānapatī ahumhā;
Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.
‘‘Mālañca gandhañca vilepanañca, padīpiyaṃ seyyamupassayañca;
Acchādanaṃ sāyanamannapānaṃ, sakkaccaṃ dānāni adamha tattha.
‘‘Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ, tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
Iddhījutībalavīriyūpapatti , idañca me dhīra mahāvimānaṃ’’.
‘‘Evaṃ ce te laddhamidaṃ vimānaṃ, jānāsi puññānaṃ phalūpapattiṃ;
Tasmā hi dhammaṃ cara appamattā, yathā vimānaṃ puna māvasesi’’.
‘‘Nayidha santi samaṇabrāhmaṇā ca, yesannapānāni dademu katte;
Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, yathā vimānaṃ puna māvasema’’.
‘‘Bhogī hi te santi idhūpapannā, puttā ca dārā anujīvino ca;
Tesu tuvaṃ vacasā kammunā ca, asampaduṭṭhā ca bhavāhi niccaṃ.
‘‘Evaṃ tuvaṃ nāgi asampadosaṃ, anupālaya vacasā kammunā ca;
Ṭhatvā idha yāvatāyukaṃ vimāne, uddhaṃ ito gacchasi devalokaṃ’’.
‘‘Addhā hi so socati rājaseṭṭho, tayā vinā yassa tuvaṃ sajibbo;
Dukkhūpanītopi tayā samecca, vindeyya poso sukhamāturopi’’.
‘‘Addhā sataṃ bhāsasi nāgi dhammaṃ, anuttaraṃ atthapadaṃ suciṇṇaṃ;
Etādisiyāsu hi āpadāsu, paññāyate mādisānaṃ viseso’’.
‘‘Akkhāhi no tāyaṃ mudhā nu laddho, akkhehi no tāyaṃ ajesi jūte;
Dhammena laddho iti tāyamāha, kathaṃ nu tvaṃ hatthamimassa māgato’’.
‘‘Yo missaro tattha ahosi rājā, tamāyamakkhehi ajesi jūte;
So maṃ jito rājā imassadāsi, dhammena laddhosmi asāhasena.
‘‘Yatheva varuṇo nāgo, pañhaṃ pucchittha paṇḍitaṃ;
Tatheva nāgakaññāpi, pañhaṃ pucchittha paṇḍitaṃ.
‘‘Yatheva varuṇaṃ nāgaṃ, dhīro tosesi pucchito;
Tatheva nāgakaññampi, dhīro tosesi pucchito.
‘‘Ubhopi te attamane viditvā, mahoragaṃ nāgakaññañca dhīro [vidhūro (ka.)];
Achambhī abhīto alomahaṭṭho, iccabravi varuṇaṃ nāgarājānaṃ.
‘‘Mā rodhayi [mā heṭhayi (pī.)] nāga āyāhamasmi, yena tavattho idaṃ sarīraṃ;
Hadayena maṃsena karohi kiccaṃ, sayaṃ karissāmi yathāmati te’’.
‘‘Paññā have hadayaṃ paṇḍitānaṃ, te tyamha paññāya mayaṃ sutuṭṭhā;
Anūnanāmo labhatajja dāraṃ, ajjeva taṃ kuruyo pāpayātu’’.
‘‘Sa puṇṇako attamano udaggo, irandhatiṃ nāgakaññaṃ labhitvā;
Haṭṭhena bhāvena patītarūpo, iccabravi kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ.
‘‘Bhariyāya maṃ tvaṃ akari samaṅgiṃ, ahañca te vidhura karomi kiccaṃ;
Idañca te maṇiratanaṃ dadāmi, ajjeva taṃ kuruyo pāpayāmi’’.
‘‘Ajeyyamesā tava hotu metti, bhariyāya kaccāna piyāya saddhiṃ;
Ānandi vitto [ānandacitto (syā. pī.)] sumano patīto, datvā maṇiṃ mañca nayindapatthaṃ.
‘‘Sa puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, nisīdayī purato āsanasmiṃ;
Ādāya kattāramanomapaññaṃ, upānayī nagaraṃ indapatthaṃ.
‘‘Mano manussassa yathāpi gacche, tatopissa khippataraṃ [tatopi saṃkhippataraṃ (sī. pī.)] ahosi;
Sa puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, upānayī nagaraṃ indapatthaṃ’’.
‘‘Etindapatthaṃ nagaraṃ padissati, rammāni ca ambavanāni bhāgaso;
Ahañca bhariyāya samaṅgibhūto, tuvañca pattosi sakaṃ niketaṃ’’.
‘‘Sa puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, oropiya dhammasabhāya majjhe;
Ājaññamāruyha anomavaṇṇo, pakkāmi vehāyasamantalikkhe.
‘‘Taṃ disvā rājā paramappatīto, uṭṭhāya bāhāhi palissajitvā;
Avikampayaṃ dhammasabhāya majjhe, nisīdayī pamukhamāsanasmiṃ’’.
‘‘Tvaṃ no vinetāsi rathaṃva naddhaṃ, nandanti taṃ kuruyo dassanena;
Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, kathaṃ pamokkho ahu māṇavassa’’.
‘‘Yaṃ māṇavotyābhivadī janinda, na so manusso naravīraseṭṭha;
Yadi te suto puṇṇako nāma yakkho, rañño kuverassa hi so sajibbo.
‘‘Bhūmindharo varuṇo nāma nāgo, brahā sucī vaṇṇabalūpapanno;
Tassānujaṃ dhītaraṃ kāmayāno, irandhatī nāma sā nāgakaññā.
‘‘Tassā sumajjhāya piyāya hetu, patārayittha maraṇāya mayhaṃ;
So ceva bhariyāya samaṅgibhūto, ahañca anuññāto maṇi ca laddho’’.
‘‘Rukkho hi mayhaṃ paddhāre [gharadvāre (syā.)] sujāto, paññākkhandho sīlamayassa sākhā;
Atthe ca dhamme ca ṭhito nipāko, gavapphalo hatthigavassachanno.
‘‘Naccagītatūriyābhinādite, ucchijja senaṃ [menaṃ (sī. pī.)] puriso ahāsi;
So no ayaṃ āgato sanniketaṃ, rukkhassimassāpacitiṃ karotha.
‘‘Ye keci vittā mama paccayena, sabbeva te pātukarontu ajja;
Tibbāni katvāna upāyanāni, rukkhassimassāpacitiṃ karotha.
‘‘Ye keci baddhā mama atthi raṭṭhe, sabbeva te bandhanā mocayantu;
Yatheva yaṃ bandhanasmā pamutto, evamete muñcare bandhanasmā.
‘‘Unnaṅgalā māsamimaṃ karontu, maṃsodanaṃ brāhmaṇā bhakkhayantu;
Amajjapā majjarahā pivantu, puṇṇāhi thālāhi palissutāhi.
‘‘Mahāpathaṃ nicca samavhayantu, tibbañca rakkhaṃ vidahantu raṭṭhe;
Yathāññamaññaṃ na viheṭhayeyyuṃ, rukkhassimassāpacitiṃ karotha’’.
Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
Bahujano pasannosi, disvā paṇḍitamāgate;
Paṇḍitamhi anuppatte, celukkhepo pavattathāti.
Vidhurajātakaṃ navamaṃ.
547. Vessantarajātakaṃ (10)
Dasavarakathā
‘‘Phussatī [phusati (sī. pī.)] varavaṇṇābhe, varassu dasadhā vare;
Pathabyā cārupubbaṅgi, yaṃ tuyhaṃ manaso piyaṃ’’.
‘‘Devarāja namo tyatthu, kiṃ pāpaṃ pakataṃ mayā;
Rammā cāvesi maṃ ṭhānā, vātova dharaṇīruhaṃ’’.
‘‘Na ceva te kataṃ pāpaṃ, na ca me tvamasi appiyā;
Puññañca te parikkhīṇaṃ, yena tevaṃ vadāmahaṃ.
‘‘Santike maraṇaṃ tuyhaṃ, vinābhāvo bhavissati;
Paṭigaṇhāhi me ete, vare dasa pavecchato’’.
‘‘Varaṃ ce me ado sakka, sabbabhūtānamissara;
Sivirājassa bhaddante, tattha assaṃ nivesane.
‘‘Nīlanettā nīlabhamu, nilakkhī ca yathā migī;
Phussatī nāma nāmena, tatthapassaṃ purindada.
‘‘Puttaṃ labhetha varadaṃ, yācayogaṃ [yācayogiṃ (ka.)] amacchariṃ;
Pūjitaṃ paṭirājūhi, kittimantaṃ yasassinaṃ.
‘‘Gabbhaṃ me dhārayantiyā, majjhimaṅgaṃ anunnataṃ;
Kucchi anunnato assa, cāpaṃva likhitaṃ samaṃ.
‘‘Thanā me nappapateyyuṃ, palitā na santu vāsava;
Kāye rajo na limpetha, vajjhañcāpi pamocaye.
‘‘Mayūrakoñcābhirude, nārivaragaṇāyute;
Khujjacelāpakākiṇṇe , sūdamāgadhavaṇṇite.
‘‘Citraggaḷerughusite, surāmaṃsapabodhane;
Sivirājassa bhaddante, tatthassaṃ mahesī piyā’’.
‘‘Ye te dasa varā dinnā, mayā sabbaṅgasobhane;
Sivirājassa vijite, sabbe te lacchasī vare.
‘‘Idaṃ vatvāna maghavā, devarājā sujampati;
Phussatiyā varaṃ datvā, anumodittha vāsavo.
Dasavarakathā nāma.
Hemavantaṃ
‘‘Parūḷhakacchanakhalomā , paṅkadantā rajassirā;
Paggayha dakkhiṇaṃ bāhuṃ, kiṃ maṃ yācanti brāhmaṇā’’.
‘‘Ratanaṃ deva yācāma, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ;
Dadāhi pavaraṃ nāgaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ’’.
‘‘Dadāmi na vikampāmi, yaṃ maṃ yācanti brāhmaṇā;
Pabhinnaṃ kuñjaraṃ dantiṃ, opavayhaṃ gajuttamaṃ’’.
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, rājā cāgādhimānaso;
Brāhmaṇānaṃ adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano’’.
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
Hatthināge padinnamhi, medanī sampakampatha.
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
Hatthināge padinnamhi, khubbhittha nagaraṃ tadā.
‘‘Samākulaṃ puraṃ āsi, ghoso ca vipulo mahā;
Hatthināge padinnamhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane’’.
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā.
‘‘Kevalo cāpi nigamo, sivayo ca samāgatā;
Disvā nāgaṃ nīyamānaṃ, te rañño paṭivedayuṃ.
‘‘Vidhamaṃ deva te raṭṭhaṃ, putto vessantaro tava;
Kathaṃ no hatthinaṃ dajjā, nāgaṃ raṭṭhassa pūjitaṃ.
‘‘Kathaṃ no kuñjaraṃ dajjā, īsādantaṃ urūḷhavaṃ;
Khettaññuṃ sabbayuddhānaṃ, sabbasetaṃ gajuttamaṃ.
‘‘Paṇḍukambalasañchannaṃ, pabhinnaṃ sattumaddanaṃ;
Dantiṃ savāḷabījaniṃ, setaṃ kelāsasādisaṃ.
‘‘Sasetacchattaṃ saupādheyyaṃ, sāthabbanaṃ sahatthipaṃ;
Aggayānaṃ rājavāhiṃ, brāhmaṇānaṃ adā gajaṃ [dhanaṃ (sī. pī.), dānaṃ (syā.)].
‘‘Annaṃ pānañca yo [so (sī. syā. ka.)] dajjā, vatthasenāsanāni ca;
Etaṃ kho dānaṃ patirūpaṃ, etaṃ kho brāhmaṇārahaṃ.
‘‘Ayaṃ te vaṃsarājā no, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano [raṭṭhavaḍḍhanaṃ (sī.), raṭṭhavaḍḍhana (pī.)];
Kathaṃ vessantaro putto, gajaṃ bhājeti sañjaya.
‘‘Sace tvaṃ na karissasi, sivīnaṃ vacanaṃ idaṃ;
Maññe taṃ saha puttena, sivī hatthe karissare’’.
‘‘Kāmaṃ janapado māsi, raṭṭhañcāpi vinassatu;
Nāhaṃ sivīnaṃ vacanā, rājaputtaṃ adūsakaṃ;
Pabbājeyyaṃ sakā raṭṭhā, putto hi mama oraso.
‘‘Kāmaṃ janapado māsi, raṭṭhañcāpi vinassatu;
Nāhaṃ sivīnaṃ vacanā, rājaputtaṃ adūsakaṃ;
Pabbājeyyaṃ sakā raṭṭhā, putto hi mama atrajo.
‘‘Na cāhaṃ tasmiṃ dubbheyyaṃ, ariyasīlavato hi so;
Asilokopi me assa, pāpañca pasave bahuṃ;
Kathaṃ vessantaraṃ puttaṃ, satthena ghātayāmase’’.
‘‘Mā naṃ daṇḍena satthena, na hi so bandhanāraho;
Pabbājehi ca naṃ raṭṭhā, vaṅke vasatu pabbate’’.
‘‘Eso ce sivīnaṃ chando, chandaṃ na panudāmase;
Imaṃ so vasatu rattiṃ, kāme ca paribhuñjatu.
‘‘Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati [sūriyuggamane sati (ka.)];
Samaggā sivayo hutvā, raṭṭhā pabbājayantu naṃ’’.
‘‘Uṭṭhehi katte taramāno, gantvā vessantaraṃ vada;
Sivayo deva te kuddhā, negamā ca samāgatā.
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
Kevalo cāpi nigamo, sivayo ca samāgatā.
‘‘Asmā ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
Samaggā sivayo hutvā, raṭṭhā pabbājayanti taṃ.
‘‘Sa kattā taramānova, sivirājena pesito;
Āmuttahatthābharaṇā, suvattho candanabhūsito.
‘‘Sīsaṃ nhāto udake so, āmuttamaṇikuṇḍalo;
Upāgami puraṃ rammaṃ, vessantaranivesanaṃ.
‘‘Tatthaddasa kumāraṃ so, ramamānaṃ sake pure;
Parikiṇṇaṃ amaccehi, tidasānaṃva vāsavaṃ.
‘‘So tattha gantvā taramāno, kattā vessantaraṃbravi;
Dukkhaṃ te vedayissāmi, mā me kujjhi rathesabha.
‘‘Vanditvā rodamāno so, kattā rājānamabravi;
Bhattā mesi mahārāja, sabbakāmarasāharo.
‘‘Dukkhaṃ te vedayissāmi, tattha assāsayantu maṃ;
Sivayo deva te kuddhā, negamā ca samāgatā.
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
Kevalo cāpi nigamo, sivayo ca samāgatā.
‘‘Asmā ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
Samaggā sivayo hutvā, raṭṭhā pabbājayanti taṃ’’.
‘‘Kismiṃ me sivayo kuddhā, nāhaṃ passāmi dukkaṭaṃ;
Taṃ me katte viyācikkha, kasmā pabbājayanti maṃ’’.
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
Nāgadānena khiyyanti, tasmā pabbājayanti taṃ’’.
‘‘Hadayaṃ cakkhumpahaṃ dajjaṃ, kiṃ me bāhirakaṃ dhanaṃ;
Hiraññaṃ vā suvaṇṇaṃ vā, muttā veḷuriyā maṇi.
‘‘Dakkhiṇaṃ vāpahaṃ bāhuṃ, disvā yācakamāgate;
Dadeyyaṃ na vikampeyyaṃ, dāne me ramate mano.
‘‘Kāmaṃ maṃ sivayo sabbe, pabbājentu hanantu vā;
Neva dānā viramissaṃ, kāmaṃ chindantu sattadhā’’.
‘‘Evaṃ taṃ sivayo āhu, negamā ca samāgatā;
Kontimārāya tīrena, girimārañjaraṃ pati;
Yena pabbājitā yanti, tena gacchatu subbato’’.
‘‘Sohaṃ tena gamissāmi, yena gacchanti dūsakā;
Rattindivaṃ me khamatha, yāva dānaṃ dadāmahaṃ’’.
‘‘Āmantayittha rājānaṃ, maddiṃ sabbaṅgasobhanaṃ;
Yaṃ te kiñci mayā dinnaṃ, dhanaṃ dhaññañca vijjati.
‘‘Hiraññaṃ vā suvaṇṇaṃ vā, muttā veḷuriyā bahū;
Sabbaṃ taṃ nidaheyyāsi, yañca te pettikaṃ dhanaṃ.
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
Kuhiṃ deva nidahāmi, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
‘‘Sīlavantesu dajjāsi, dānaṃ maddi yathārahaṃ;
Na hi dānā paraṃ atthi, patiṭṭhā sabbapāṇinaṃ.
‘‘Puttesu maddi dayesi, sassuyā sasuramhi ca;
Yo ca taṃ bhattā maññeyya, sakkaccaṃ taṃ upaṭṭhahe.
‘‘No ce taṃ bhattā maññeyya, mayā vippavasena te;
Aññaṃ bhattāraṃ pariyesa, mā kisittho [mā kilittha (sī. pī.)] mayā vinā’’.
‘‘Ahañhi vanaṃ gacchāmi, ghoraṃ vāḷamigāyutaṃ;
Saṃsayo jīvitaṃ mayhaṃ, ekakassa brahāvane’’.
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
‘‘Abhumme kathaṃ nu bhaṇasi, pāpakaṃ vata bhāsasi.
‘‘Nesa dhammo mahārāja, yaṃ tvaṃ gaccheyya ekako;
Ahampi tena gacchāmi, yena gacchasi khattiya.
‘‘Maraṇaṃ vā tayā saddhiṃ, jīvitaṃ vā tayā vinā;
Tadeva maraṇaṃ seyyo, yaṃ ce jīve tayā vinā.
‘‘Aggiṃ ujjālayitvāna [nijjālayitvāna (sī. pī.)], ekajālasamāhitaṃ;
Tattha me [tattheva (syā. ka.)] maraṇaṃ seyyo, yaṃ ce jīve tayā vinā.
‘‘Yathā āraññakaṃ nāgaṃ, dantiṃ anveti hatthinī;
Jessantaṃ giriduggesu, samesu visamesu ca.
‘‘Evaṃ taṃ anugacchāmi, putte ādāya pacchato;
Subharā te bhavissāmi, na te hessāmi dubbharā.
‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;
Āsīne [āsane (ka.)] vanagumbasmiṃ, na rajjassa sarissasi.
‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;
Kīḷante vanagumbasmiṃ, na rajjassa sarissasi.
‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;
Assame ramaṇīyamhi, na rajjassa sarissasi.
‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;
Kīḷante assame ramme, na rajjassa sarissasi.
‘‘Ime kumāre passanto, māladhārī alaṅkate;
Assame ramaṇīyamhi, na rajjassa sarissasi.
‘‘Ime kumāre passanto, māladhārī alaṅkate;
Kīḷante assame ramme, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā dakkhisi naccante, kumāre māladhārine;
Assame ramaṇīyamhi, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā dakkhisi naccante, kumāre māladhārine;
Kīḷante assame ramme, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā dakkhisi mātaṅgaṃ, kuñjaraṃ saṭṭhihāyanaṃ;
Ekaṃ araññe carantaṃ, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā dakkhisi mātaṅgaṃ, kuñjaraṃ saṭṭhihāyanaṃ;
Sāyaṃ pāto vicarantaṃ, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā kareṇusaṅghassa, yūthassa purato vajaṃ;
Koñcaṃ kāhati mātaṅgo, kuñjaro saṭṭhihāyano;
Tassa taṃ nadato sutvā, na rajjassa sarissasi.
‘‘Dubhato vanavikāse, yadā dakkhisi kāmado;
Vane vāḷamigākiṇṇe, na rajjassa sarissasi.
‘‘Migaṃ disvāna sāyanhaṃ, pañcamālinamāgataṃ;
Kimpurise ca naccante, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā sossasi nigghosaṃ, sandamānāya sindhuyā;
Gītaṃ kimpurisānañca, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā sossasi nigghosaṃ, girigabbharacārino;
Vassamānassulūkassa, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā sīhassa byagghassa, khaggassa gavayassa ca;
Vane sossasi vāḷānaṃ, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā morīhi parikiṇṇaṃ, barihīnaṃ matthakāsinaṃ;
Moraṃ dakkhisi naccantaṃ, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā morīhi parikiṇṇaṃ, aṇḍajaṃ citrapakkhinaṃ;
Moraṃ dakkhisi naccantaṃ, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā morīhi parikiṇṇaṃ, nīlagīvaṃ sikhaṇḍinaṃ;
Moraṃ dakkhisi naccantaṃ, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā dakkhisi hemante, pupphite dharaṇīruhe;
Surabhiṃ sampavāyante, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā hemantike māse, haritaṃ dakkhisi medaniṃ [mediniṃ (sī. pī.)];
Indagopakasañchannaṃ, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā dakkhisi hemante, pupphite dharaṇīruhe;
Kuṭajaṃ bimbajālañca, pupphitaṃ loddapadmakaṃ [lomapaddhakaṃ (sī. pī.)];
Surabhiṃ sampavāyante, na rajjassa sarissasi.
‘‘Yadā hemantike māse, vanaṃ dakkhisi pupphitaṃ;
Opupphāni ca padmāni, na rajjassa sarissasi’’.
Hemavantaṃ nāma.
Dānakaṇḍaṃ
‘‘Tesaṃ lālappitaṃ sutvā, puttassa suṇisāya ca;
Kalunaṃ [karuṇaṃ (sī. pī.), kalūnaṃ (syā. ka.)] paridevesi, rājaputtī yasassinī.
‘‘Seyyo visaṃ me khāyitaṃ, papātā papateyyahaṃ;
Rajjuyā bajjha miyyāhaṃ, kasmā vessantaraṃ puttaṃ;
Pabbājenti adūsakaṃ.
‘‘Ajjhāyakaṃ dānapatiṃ, yācayogaṃ amacchariṃ;
Pūjitaṃ paṭirājūhi, kittimantaṃ yasassinaṃ;
Kasmā vessantaraṃ puttaṃ, pabbājenti adūsakaṃ.
‘‘Mātāpettibharaṃ jantuṃ, kule jeṭṭhāpacāyikaṃ;
Kasmā vessantaraṃ puttaṃ, pabbājenti adūsakaṃ.
‘‘Rañño hitaṃ devihitaṃ, ñātīnaṃ sakhinaṃ hitaṃ;
Hitaṃ sabbassa raṭṭhassa, kasmā vessantaraṃ puttaṃ;
Pabbājenti adūsakaṃ.
‘‘Madhūniva palātāni, ambāva patitā chamā;
Evaṃ hessati te raṭṭhaṃ, pabbājenti adūsakaṃ.
‘‘Haṃso nikhīṇapattova, pallalasmiṃ anūdake;
Apaviṭṭho amaccehi, eko rājā vihiyyasi.
‘‘Taṃ taṃ brūmi mahārāja, attho te mā upaccagā;
Mā naṃ sivīnaṃ vacanā, pabbājesi adūsakaṃ’’.
‘‘Dhammassāpacitiṃ kummi, sivīnaṃ vinayaṃ dhajaṃ;
Pabbājemi sakaṃ puttaṃ, pāṇā piyataro hi me’’.
‘‘Yassa pubbe dhajaggāni, kaṇikārāva pupphitā;
Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.
‘‘Yassa pubbe dhajaggāni, kaṇikāravanāniva;
Yāyantamanuyāyanti , svajjekova gamissati.
‘‘Yassa pubbe anīkāni, kaṇikārāva pupphitā;
Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.
‘‘Yassa pubbe anīkāni, kaṇikāravanāniva;
Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.
‘‘Indagopakavaṇṇābhā, gandhārā paṇḍukambalā;
Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.
‘‘Yo pubbe hatthinā yāti, sivikāya rathena ca;
Svajja vessantaro rājā, kathaṃ gacchati pattiko.
‘‘Kathaṃ candanalittaṅgo, naccagītappabodhano;
Khurājinaṃ pharasuñca, khārikājañca hāhiti [hāriti (syā. ka.)].
‘‘Kasmā nābhiharissanti, kāsāva ajināni ca;
Pavisantaṃ brahāraññaṃ, kasmā cīraṃ na bajjhare.
‘‘Kathaṃ nu cīraṃ dhārenti, rājapabbājitā janā;
Kathaṃ kusamayaṃ cīraṃ, maddī paridahissati.
‘‘Kāsiyāni ca dhāretvā, khomakoṭumbarāni ca;
Kusacīrāni dhārentī, kathaṃ maddī karissati.
‘‘Vayhāhi pariyāyitvā, sivikāya rathena ca;
Sā kathajja anujjhaṅgī, pathaṃ gacchati pattikā.
‘‘Yassā mudutalā hatthā, caraṇā ca sukhedhitā;
Sā kathajja anujjhaṅgī, pathaṃ gacchati pattikā.
‘‘Yassā mudutalā pādā, caraṇā ca sukhedhitā;
Pādukāhi suvaṇṇāhi, pīḷamānāva gacchati;
Sā kathajja anujjhaṅgī, pathaṃ gacchati pattikā.
‘‘Yāssu itthisahassānaṃ, purato gacchati mālinī;
Sā kathajja anujjhaṅgī, vanaṃ gacchati ekikā.
‘‘Yāssu sivāya sutvāna, muhuṃ uttasate pure;
Sā kathajja anujjhaṅgī, vanaṃ gacchati bhīrukā.
‘‘Yāssu indasagottassa, ulūkassa pavassato;
Sutvāna nadato bhītā, vāruṇīva pavedhati;
Sā kathajja anujjhaṅgī, vanaṃ gacchati bhīrukā.
‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, suññaṃ āgammimaṃ puraṃ.
‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
Kisā paṇḍu bhavissāmi, piye putte apassatī.
‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
Tena tena padhāvissaṃ, piye putte apassatī.
‘‘Kurarī [kururī (syā. ka.)] hatachāpāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, suññaṃ āgammimaṃ puraṃ.
‘‘Kurarī hatachāpāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
Kisā paṇḍu bhavissāmi, piye putte apassatī.
‘‘Kurarī hatachāpāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
Tena tena padhāvissaṃ, piye putte apassatī.
‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anūdake;
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, suññaṃ āgammimaṃ puraṃ.
‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anūdake;
Kisā paṇḍu bhavissāmi, piye putte apassatī.
‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anūdake;
Tena tena padhāvissaṃ, piye putte apassatī.
‘‘Evaṃ me vilapantiyā, rājā puttaṃ adūsakaṃ;
Pabbājesi vanaṃ raṭṭhā, maññe hissāmi jīvitaṃ’’.
‘‘Tassā lālappitaṃ sutvā, sabbā antepure bahū [ahu (syā. ka.)];
Bāhā paggayha pakkanduṃ, sivikaññā samāgatā.
‘‘Sālāva sampamathitā, mālutena pamadditā;
Senti puttā ca dārā ca, vessantaranivesane.
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vessantaranivesane.
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vessantaranivesane.
‘‘Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
Atha vessantaro rājā, dānaṃ dātuṃ upāgami.
‘‘Vatthāni vatthakāmānaṃ, soṇḍānaṃ detha vāruṇiṃ;
Bhojanaṃ bhojanatthīnaṃ, sammadeva pavecchatha.
‘‘Mā ca kiñci vanibbake, heṭṭhayittha idhāgate;
Tappetha annapānena, gacchantu paṭipūjitā.
‘‘Athettha vattatī saddo, tumulo bheravo mahā;
Dānena taṃ nīharanti, puna dānaṃ adā tuvaṃ [ayaṃ gāthā sī. syā. pī. potthakesu na dissati].
‘‘Tesu mattā kilantāva, sampatanti vanibbakā;
Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Acchecchuṃ vata bho rukkhaṃ, nānāphaladharaṃ dumaṃ;
Yathā vessantaraṃ raṭṭhā, pabbājenti adūsakaṃ.
‘‘Acchecchuṃ vata bho rukkhaṃ, sabbakāmadadaṃ dumaṃ;
Yathā vessantaraṃ raṭṭhā, pabbājenti adūsakaṃ.
‘‘Acchecchuṃ vata bho rukkhaṃ, sabbakāmarasāharaṃ;
Yathā vessantaraṃ raṭṭhā, pabbājenti adūsakaṃ.
‘‘Ye vuḍḍhā ye ca daharā, ye ca majjhimaporisā;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, nikkhamante mahārāje;
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Atiyakkhā vassavarā, itthāgārā ca rājino;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, nikkhamante mahārāje;
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Thiyopi tattha pakkanduṃ, yā tamhi nagare ahu;
Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Ye brāhmaṇā ye ca samaṇā, aññe vāpi vanibbakā;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, adhammo kira bho iti.
‘‘Yathā vessantaro rājā, yajamāno sake pure;
Sivīnaṃ vacanatthena, samhā raṭṭhā nirajjati.
‘‘Satta hatthisate datvā, sabbālaṅkārabhūsite;
Suvaṇṇakacche mātaṅge, hemakappanavāsase.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, tomaraṅkusapāṇibhi;
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
‘‘Satta assasate datvā, sabbālaṅkārabhūsite;
Ājānīyeva jātiyā, sindhave sīghavāhane.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, illiyācāpadhāribhi;
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
‘‘Satta rathasate datvā, sannaddhe ussitaddhaje;
Dīpe athopi veyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
‘‘Satta itthisate datvā, ekamekā rathe ṭhitā;
Sannaddhā nikkharajjūhi, suvaṇṇehi alaṅkatā.
‘‘Pītālaṅkārā pītavasanā, pītābharaṇavibhūsitā;
Aḷārapamhā hasulā, susaññā tanumajjhimā;
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
‘‘Satta dhenusate datvā, sabbā kaṃsupadhāraṇā [kusumadhārine (ka.)];
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
‘‘Satta dāsisate datvā, satta dāsasatāni ca;
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
‘‘Hatthī assarathe [asse rathe (syā.)] datvā, nāriyo ca alaṅkatā;
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
Mahādāne padinnamhi, medanī sampakampatha.
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
Yaṃ pañjalikato rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
‘‘Athettha vattatī saddo, tumulo bheravo mahā;
Dānena taṃ nīharanti, puna dānaṃ adā tuvaṃ.
‘‘Tesu mattā kilantāva, sampatanti vanibbakā;
Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane’’.
‘‘Āmantayittha rājānaṃ, sañjayaṃ dhamminaṃ varaṃ [dhammikaṃvaraṃ (syā. ka.)];
Avaruddhasi maṃ deva, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ.
‘‘Ye hi keci mahārāja, bhūtā ye ca bhavissare;
Atittāyeva kāmehi, gacchanti yamasādhanaṃ.
‘‘Svāhaṃ sake abhissasiṃ, yajamāno sake pure;
Sivīnaṃ vacanatthena, samhā raṭṭhā nirajjati.
‘‘Aghaṃ taṃ paṭisevissaṃ, vane vāḷamigākiṇṇe;
Khaggadīpinisevite, ahaṃ puññāni karomi;
Tumhe paṅkamhi sīdatha’’.
‘‘Anujānāhi maṃ amma, pabbajjā mama ruccati;
Svāhaṃ sake abhissasiṃ, yajamāno sake pure;
Sivīnaṃ vacanatthena, samhā raṭṭhā nirajjati.
‘‘Aghaṃ taṃ paṭisevissaṃ, vane vāḷamigākiṇṇe;
Khaggadīpinisevite, ahaṃ puññāni karomi;
Tumhe paṅkamhi sīdatha [vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ (ka.)].
‘‘Anujānāmi taṃ putta, pabbajjā te samijjhatu;
Ayañca maddī kalyāṇī, susaññā tanumajjhimā;
Acchataṃ saha puttehi, kiṃ araññe karissati’’.
‘‘Nāhaṃ akāmā dāsimpi, araññaṃ netumussahe;
Sace icchati anvetu, sace nicchati acchatu’’.
‘‘Tato suṇhaṃ mahārājā, yācituṃ paṭipajjatha;
Mā candanasamācāre, rajojallaṃ adhārayi.
‘‘Mā kāsiyāni dhāretvā [kāsiyāni ca dhāretvā (ka.)], kusacīraṃ adhārayi;
Dukkho vāso araññasmiṃ, mā hi tvaṃ lakkhaṇe gami.
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
Nāhaṃ taṃ sukhamiccheyyaṃ, yaṃ me vessantaraṃ vinā’’.
‘‘Tamabravi mahārājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;
Iṅgha maddī nisāmeti, vane ye honti dussahā.
‘‘Bahū kīṭā paṭaṅgā ca, makasā madhumakkhikā;
Tepi taṃ tattha hiṃseyyuṃ, taṃ te dukkhataraṃ siyā.
‘‘Apare passa santāpe, nadīnupanisevite;
Sappā ajagarā nāma, avisā te mahabbalā.
‘‘Te manussaṃ migaṃ vāpi, api māsannamāgataṃ;
Parikkhipitvā bhogehi, vasamānenti attano.
‘‘Aññepi kaṇhajaṭino [kaṇhajaṭilā (ka.)], acchā nāma aghammigā;
Na tehi puriso diṭṭho, rukkhamāruyha muccati.
‘‘Saṅghaṭṭayantā siṅgāni, tikkhaggātippahārino [tikkhaggāni pahārino (sī. syā.)];
Mahiṃsā vicarantettha, nadiṃ sotumbaraṃ pati.
‘‘Disvā migānaṃ yūthānaṃ, gavaṃ sañcarataṃ vane;
Dhenuva vacchagiddhāva, kathaṃ maddi karissasi.
‘‘Disvā sampatite ghore, dumaggesu plavaṅgame;
Akhettaññāya te maddi, bhavissate mahabbhayaṃ.
‘‘Yā tvaṃ sivāya sutvāna, muhuṃ uttasayī [uttasase (sī. syā. ka.)] pure;
Sā tvaṃ vaṅkamanuppattā, kathaṃ maddi karissasi.
‘‘Ṭhite majjhanhike [majjhantike (sī. syā. pī.)] kāle, sannisinnesu pakkhisu;
Saṇateva brahāraññaṃ, tattha kiṃ gantumicchasi’’.
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
Yāni etāni akkhāsi, vane paṭibhayāni me;
Sabbāni abhisambhossaṃ, gacchaññeva rathesabha.
‘‘Kāsaṃ kusaṃ poṭakilaṃ, usiraṃ muñjapabbajaṃ [muñjababbajaṃ (sī.)];
Urasā panudahissāmi, nassa hessāmi dunnayā.
‘‘Bahūhi vata cariyāhi, kumārī vindate patiṃ;
Udarassuparodhena, gohanuveṭhanena ca.
‘‘Aggissa pāricariyāya, udakummujjanena ca;
Vedhabyaṃ [vedhabbaṃ (sī. pī.)] kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
‘‘Apissā hoti appatto, ucchiṭṭhamapi bhuñjituṃ;
Yo naṃ hatthe gahetvāna, akāmaṃ parikaḍḍhati;
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
‘‘Kesaggahaṇamukkhepā , bhūmyā ca parisumbhanā;
Datvā ca nopakkamati, bahudukkhaṃ anappakaṃ;
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
‘‘Sukacchavī vedhaverā, datvā subhagamānino;
Akāmaṃ parikaḍḍhanti, ulūkaññeva vāyasā;
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
‘‘Api ñātikule phīte, kaṃsapajjotane vasaṃ;
Nevābhivākyaṃ na labhe, bhātūhi sakhinīhipi [sakhikāhi ca (sī. pī.)];
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
‘‘Naggā nadī anūdakā, naggaṃ raṭṭhaṃ arājakaṃ;
Itthīpi vidhavā naggā, yassāpi dasa bhātaro;
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
‘‘Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo paññāṇamaggino;
Rājā rathassa paññāṇaṃ, bhattā paññāṇamitthiyā;
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
‘‘Yā daliddī daliddassa, aḍḍhā aḍḍhassa kittimaṃ;
Taṃ ve devā pasaṃsanti, dukkarañhi karoti sā.
‘‘Sāmikaṃ anubandhissaṃ, sadā kāsāyavāsinī;
Pathabyāpi abhijjantyā [abhejjantyā (sī. pī.)], vedhabyaṃ kaṭukitthiyā.
‘‘Api sāgarapariyantaṃ, bahuvittadharaṃ mahiṃ;
Nānāratanaparipūraṃ , nicche vessantaraṃ vinā.
‘‘Kathaṃ nu tāsaṃ hadayaṃ, sukharā vata itthiyo;
Yā sāmike dukkhitamhi, sukhamicchanti attano.
‘‘Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane;
Tamahaṃ anubandhissaṃ, sabbakāmadado hi me’’.
‘‘Tamabravi mahārājā, maddiṃ sabbaṅgasobhanaṃ;
Ime te daharā puttā, jālī kaṇhājinā cubho;
Nikkhippa lakkhaṇe gaccha, mayaṃ te posayāmase’’ [posiyāmase (sī. pī. ka.)].
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
Piyā me puttakā deva, jālī kaṇhājinā cubho;
Tyamhaṃ tattha ramessanti, araññe jīvasokinaṃ’’.
‘‘Tamabravi mahārājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;
Sālīnaṃ odanaṃ bhutvā, suciṃ maṃsūpasecanaṃ;
Rukkhaphalāni bhuñjantā, kathaṃ kāhanti dārakā.
‘‘Bhutvā satapale kaṃse, sovaṇṇe satarājike;
Rukkhapattesu bhuñjantā, kathaṃ kāhanti dārakā.
‘‘Kāsiyāni ca dhāretvā, khomakoṭumbarāni ca;
Kusacīrāni dhārentā, kathaṃ kāhanti dārakā.
‘‘Vayhāhi pariyāyitvā, sivikāya rathena ca;
Pattikā paridhāvantā, kathaṃ kāhanti dārakā.
‘‘Kūṭāgāre sayitvāna, nivāte phusitaggaḷe;
Sayantā rukkhamūlasmiṃ, kathaṃ kāhanti dārakā.
‘‘Pallaṅkesu sayitvāna, gonake cittasanthate;
Sayantā tiṇasanthāre, kathaṃ kāhanti dārakā.
‘‘Gandhakena vilimpitvā, agarucandanena ca;
Rajojallāni dhārentā, kathaṃ kāhanti dārakā.
‘‘Cāmaramorahatthehi, bījitaṅgā sukhedhitā [sukhe ṭhitā (syā. pī.)];
Phuṭṭhā ḍaṃsehi makasehi, kathaṃ kāhanti dārakā’’.
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
Mā deva paridevesi, mā ca tvaṃ vimano ahu;
Yathā mayaṃ bhavissāma, tathā hessanti dārakā.
‘‘Idaṃ vatvāna pakkāmi, maddī sabbaṅgasobhanā;
Sivimaggena anvesi, putte ādāya lakkhaṇā’’.
Tato vessantaro rājā, dānaṃ datvāna khattiyo;
Pitu mātu ca vanditvā, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ.
Catuvāhiṃ rathaṃ yuttaṃ, sīghamāruyha sandanaṃ;
Ādāya puttadārañca, vaṅkaṃ pāyāsi pabbataṃ.
Tato vessantaro rājā, yenāsi bahuko jano;
‘‘Āmanta kho taṃ gacchāma, arogā hontu ñātayo’’.
‘‘Iṅgha maddi nisāmehi, rammarūpaṃva dissati;
Āvāsaṃ siviseṭṭhassa, pettikaṃ bhavanaṃ mama’’.
‘‘Taṃ brāhmaṇā anvagamuṃ, te naṃ asse ayācisuṃ;
Yācito paṭipādesi, catunnaṃ caturo haye’’’.
‘‘Iṅgha maddi nisāmehi, cittarūpaṃva dissati;
Migarohiccavaṇṇena, dakkhiṇassā vahanti maṃ’’.
‘‘Athettha pañcamo āgā, so taṃ rathamayācatha;
Tassa taṃ yācitodāsi, na cassupahato mano.
‘‘Tato vessantaro rājā, oropetvā [otāretvā (ka.)] sakaṃ janaṃ;
Assāsayi assarathaṃ, brāhmaṇassa dhanesino’’.
‘‘Tvaṃ maddi kaṇhaṃ gaṇhāhi, lahu esā kaniṭṭhikā;
Ahaṃ jāliṃ gahessāmi, garuko bhātiko hi so’’.
‘‘Rājā kumāramādāya, rājaputtī ca dārikaṃ;
Sammodamānā pakkāmuṃ, aññamaññaṃ piyaṃvadā’’.
Dānakaṇḍaṃ nāma.
Vanapavesanaṃ
‘‘Yadi keci manujā enti, anumagge paṭipathe;
Maggaṃ te paṭipucchāma, kuhiṃ vaṅkatapabbato.
‘‘Te tattha amhe passitvā, kalunaṃ paridevayuṃ;
Dukkhaṃ te paṭivedenti, dūre vaṅkatapabbato’’.
‘‘Yadi passanti pavane, dārakā phaline [phalite (sī. syā. pī.)] dume;
Tesaṃ phalānaṃ hetumhi, uparodanti dārakā.
‘‘Rodante dārake disvā, ubbiddhā [ubbiggā (sī. syā. pī.)] vipulā dumā;
Sayamevonamitvāna, upagacchanti dārake.
‘‘Idaṃ accherakaṃ disvā, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
Sādhukāraṃ pavattesi, maddī sabbaṅgasobhanā.
‘‘Accheraṃ vata lokasmiṃ, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
Vessantarassa tejena, sayamevonatā dumā’’.
‘‘Saṅkhipiṃsu pathaṃ yakkhā, anukampāya dārake;
Nikkhantadivaseneva, cetaraṭṭhaṃ upāgamuṃ’’.
‘‘Te gantvā dīghamaddhānaṃ, cetaraṭṭhaṃ upāgamuṃ;
Iddhaṃ phītaṃ janapadaṃ, bahumaṃsasurodanaṃ’’.
‘‘Cetiyo parivāriṃsu, disvā lakkhaṇamāgataṃ;
Sukhumālī vata ayyā, pattikā paridhāvati.
‘‘Vayhāhi pariyāyitvā, sivikāya rathena ca;
Sājja maddī araññasmiṃ, pattikā paridhāvati’’.
‘‘Taṃ disvā cetapāmokkhā, rodamānā upāgamuṃ;
Kacci nu deva kusalaṃ, kacci deva anāmayaṃ;
Kacci pitā arogo te, sivīnañca anāmayaṃ.
‘‘Ko te balaṃ mahārāja, ko nu te rathamaṇḍalaṃ;
Anassako arathako, dīghamaddhānamāgato;
Kaccāmittehi pakato, anuppattosimaṃ disaṃ’’.
‘‘Kusalañceva me samma, atho samma anāmayaṃ;
Atho pitā arogo me, sivīnañca anāmayaṃ.
‘‘Ahañhi kuñjaraṃ dajjaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ;
Khettaññuṃ sabbayuddhānaṃ, sabbasetaṃ gajuttamaṃ.
‘‘Paṇḍukambalasañchannaṃ, pabhinnaṃ sattumaddanaṃ;
Dantiṃ savāḷabījaniṃ, setaṃ kelāsasādisaṃ.
‘‘Sasetacchattaṃ saupādheyyaṃ, sāthappanaṃ sahatthipaṃ;
Aggayānaṃ rājavāhiṃ, brāhmaṇānaṃ adāsahaṃ.
‘‘Tasmiṃ me sivayo kuddhā, pitā cupahatomano;
Avaruddhasi maṃ rājā, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ;
Okāsaṃ sammā jānātha, vane yattha vasāmase’’.
‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;
Issarosi anuppatto, yaṃ idhatthi pavedaya.
‘‘Sākaṃ bhisaṃ madhuṃ maṃsaṃ, suddhaṃ sālinamodanaṃ;
Paribhuñja mahārāja, pāhuno nosi āgato’’.
‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;
Avaruddhasi maṃ rājā, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ;
Okāsaṃ sammā jānātha, vane yattha vasāmase’’.
‘‘Idheva tāva acchassu, cetaraṭṭhe rathesabha;
Yāva cetā gamissanti, rañño santika yācituṃ.
‘‘Nijjhāpetuṃ mahārājaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ;
Taṃ taṃ cetā purakkhatvā, patītā laddhapaccayā;
Parivāretvāna gacchanti, evaṃ jānāhi khattiya’’.
‘‘Mā vo ruccittha gamanaṃ, rañño santika yācituṃ;
Nijjhāpetuṃ mahārājaṃ, rājāpi tattha nissaro.
‘‘Accuggatā hi sivayo, balaggā negamā ca ye;
Te vidhaṃsetumicchanti, rājānaṃ mama kāraṇā’’.
‘‘Sace esā pavattettha, raṭṭhasmiṃ raṭṭhavaḍḍhana;
Idheva rajjaṃ kārehi, cetehi parivārito.
‘‘Iddhaṃ phītañcidaṃ raṭṭhaṃ, iddho janapado mahā;
Matiṃ karohi tvaṃ deva, rajjassa manusāsituṃ’’.
‘‘Na me chando mati atthi, rajjassa anusāsituṃ;
Pabbājitassa raṭṭhasmā, cetaputtā suṇātha me.
‘‘Atuṭṭhā sivayo āsuṃ, balaggā negamā ca ye;
Pabbājitassa raṭṭhasmā, cetā rajjebhisecayuṃ.
‘‘Asammodiyampi vo assa, accantaṃ mama kāraṇā;
Sivīhi bhaṇḍanañcāpi, viggaho me na ruccati.
‘‘Athassa bhaṇḍanaṃ ghoraṃ, sampahāro anappako;
Ekassa kāraṇā mayhaṃ, hiṃseyya bahuko jano.
‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;
Avaruddhasi maṃ rājā, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ;
Okāsaṃ sammā jānātha, vane yattha vasāmase’’.
‘‘Taggha te mayamakkhāma, yathāpi kusalā tathā;
Rājisī yattha sammanti, āhutaggī samāhitā.
‘‘Esa selo mahārāja, pabbato gandhamādano;
Yattha tvaṃ saha puttehi, saha bhariyāya cacchasi.
‘‘Taṃ cetā anusāsiṃsu, assunettā rudaṃmukhā;
Ito gaccha mahārāja, ujuṃ yenuttarā mukho.
‘‘Atha dakkhisi bhaddante, vepullaṃ nāma pabbataṃ;
Nānādumagaṇākiṇṇaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ.
‘‘Tamatikkamma bhaddante, atha dakkhisi āpagaṃ;
Nadiṃ ketumatiṃ nāma, gambhīraṃ girigabbharaṃ.
‘‘Puthulomamacchākiṇṇaṃ, supatitthaṃ mahodakaṃ;
Tattha nhatvā pivitvā ca, assāsetvā saputtake.
‘‘Atha dakkhisi bhaddante, nigrodhaṃ madhupipphalaṃ;
Rammake sikhare jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ.
‘‘Atha dakkhisi bhaddante, nāḷikaṃ nāma pabbataṃ;
Nānādijagaṇākiṇṇaṃ, selaṃ kimpurisāyutaṃ.
‘‘Tassa uttarapubbena, mucalindo nāma so saro;
Puṇḍarīkehi sañchanno, setasogandhikehi ca.
‘‘So vanaṃ meghasaṅkāsaṃ, dhuvaṃ haritasaddalaṃ;
Sīhovāmisapekkhīva vanasaṇḍaṃ vigāhaya;
Puppharukkhehi sañchannaṃ, phalarukkhehi cūbhayaṃ.
‘‘Tattha bindussarā vaggū, nānāvaṇṇā bahū dijā;
Kūjantamupakūjanti, utusaṃpupphite dume.
‘‘Gantvā girividuggānaṃ, nadīnaṃ pabhavāni ca;
So addasa [dakkhasi (sī. pī.)] pokkharaṇiṃ, karañjakakudhāyutaṃ.
‘‘Puthulomamacchākiṇṇaṃ, supatitthaṃ mahodakaṃ;
Samañca caturaṃsañca, sāduṃ appaṭigandhiyaṃ.
‘‘Tassā uttarapubbena, paṇṇasālaṃ amāpaya;
Paṇṇasālaṃ amāpetvā, uñchācariyāya īhatha’’.
Vanapavesanaṃ nāma.
Jūjakapabbaṃ
‘‘Ahu vāsī kaliṅgesu, jūjako nāma brāhmaṇo;
Tassāsi daharā bhariyā, nāmenāmittatāpanā.
‘‘Tā naṃ tattha gatāvocuṃ, nadiṃ udakahāriyā;
Thiyo naṃ paribhāsiṃsu, samāgantvā kutūhalā.
‘‘Amittā nūna te mātā, amitto nūna te pitā;
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
‘‘Ahitaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
‘‘Amittā vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
‘‘Dukkaṭaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
‘‘Pāpakaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
‘‘Amanāpaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
‘‘Amanāpavāsaṃ vasi, jiṇṇena patinā saha [evaṃ dahariyā satī (sī. pī.)];
Yā tvaṃ vasasi jiṇṇassa, mataṃ te jīvitā varaṃ.
‘‘Na hi nūna tuyhaṃ kalyāṇi, pitā mātā ca sobhane;
Aññaṃ bhattāraṃ vindiṃsu, ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu;
Evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
‘‘Duyiṭṭhaṃ te navamiyaṃ, akataṃ aggihuttakaṃ;
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
‘‘Samaṇe brāhmaṇe nūna, brāhmaṇacariyaparāyaṇe;
Sā tvaṃ loke abhisapi, sīlavante bahussute;
Yā tvaṃ vasasi jiṇṇassa, evaṃ dahariyā satī.
‘‘Na dukkhaṃ ahinā daṭṭhaṃ, na dukkhaṃ sattiyā hataṃ;
Tañca dukkhañca tibbañca, yaṃ passe jiṇṇakaṃ patiṃ.
‘‘Natthi khiḍḍā natthi rati, jiṇṇena patinā saha;
Natthi allāpasallāpo, jagghitumpi [jagghitampi (sī. pī.)] na sobhati.
‘‘Yadā ca daharo daharā, mantayanti [mantayiṃsu (syā. ka.)] rahogatā;
Sabbesaṃ sokā nassanti, ye keci hadayassitā.
‘‘Daharā tvaṃ rūpavatī, purisānaṃbhipatthitā;
Gaccha ñātikule accha, kiṃ jiṇṇo ramayissati’’.
‘‘Na te brāhmaṇa gacchāmi, nadiṃ udakahāriyā;
Thiyo maṃ paribhāsanti, tayā jiṇṇena brāhmaṇa’’.
‘‘Mā me tvaṃ akarā kammaṃ, mā me udakamāhari;
Ahaṃ udakamāhissaṃ, mā bhoti kupitā ahu’’.
‘‘Nāhaṃ tamhi kule jātā, yaṃ tvaṃ udakamāhare;
Evaṃ brāhmaṇa jānāhi, na te vacchāmahaṃ ghare.
‘‘Sace me dāsaṃ dāsiṃ vā, nānayissasi brāhmaṇa;
Evaṃ brāhmaṇa jānāhi, na te vacchāmi santike’’.
‘‘Natthi me sippaṭhānaṃ vā, dhanaṃ dhaññañca brāhmaṇi;
Kutohaṃ dāsaṃ dāsiṃ vā, ānayissāmi bhotiyā;
Ahaṃ bhotiṃ upaṭṭhissaṃ, mā bhoti kupitā ahu’’.
‘‘Ehi te ahamakkhissaṃ, yathā me vacanaṃ sutaṃ;
Esa vessantaro rājā, vaṅke vasati pabbate.
‘‘Taṃ tvaṃ gantvāna yācassu, dāsaṃ dāsiñca brāhmaṇa;
So te dassati yācito, dāsaṃ dāsiñca khattiyo’’.
‘‘Jiṇṇohamasmi dubbalo [abalo (sī. pī. ka.)], dīgho caddhā suduggamo;
Mā bhoti paṭidevesi, mā ca tvaṃ [mā bhoti (syā. ka.)] vimanā ahu;
Ahaṃ bhotiṃ upaṭṭhissaṃ, mā bhoti kupitā ahu’’.
‘‘Yathā agantvā saṅgāmaṃ, ayuddhova parājito;
Evameva tuvaṃ brahme, agantvāva parājito.
‘‘Sace me dāsaṃ dāsiṃ vā, nānayissasi brāhmaṇa;
Evaṃ brāhmaṇa jānāhi, na te vacchāmahaṃ ghare;
Amanāpaṃ te karissāmi, taṃ te dukkhaṃ bhavissati.
‘‘Nakkhatte utupubbesu, yadā maṃ dakkhisilaṅkataṃ;
Aññehi saddhiṃ ramamānaṃ, taṃ te dukkhaṃ bhavissati.
‘‘Adassanena mayhaṃ te, jiṇṇassa paridevato;
Bhiyyo vaṅkā ca palitā, bahū hessanti brāhmaṇa’’.
‘‘Tato so brāhmaṇo bhīto, brāhmaṇiyā vasānugo;
Aṭṭito kāmarāgena, brāhmaṇiṃ etadabravi’’.
‘‘Pātheyyaṃ me karohi tvaṃ, saṃkulyā saguḷāni ca [saṅkulā saṅguḷāni ca (syā.), aṅguḷā sakalāni ca (ka.)];
Madhupiṇḍikā ca sukatāyo, sattubhattañca brāhmaṇi.
‘‘Ānayissaṃ methunake, ubho dāsakumārake;
Te taṃ paricarissanti, rattindivamatanditā’’.
‘‘Idaṃ vatvā brahmabandhu, paṭimuñci upāhanā;
Tato so mantayitvāna, bhariyaṃ katvā padakkhiṇaṃ.
‘‘Pakkāmi so ruṇṇamukho, brāhmaṇo sahitabbato;
Sivīnaṃ nagaraṃ phītaṃ, dāsapariyesanaṃ caraṃ’’.
‘‘So tattha gantvā avaca [avacāsi (syā. ka.)], ye tatthāsuṃ samāgatā;
Kuhiṃ vessantaro rājā, kattha passemu khattiyaṃ’’.
‘‘Te janā taṃ avaciṃsu, ye tatthāsuṃ samāgatā;
Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;
Pabbājito sakā raṭṭhā, vaṅke vasati pabbate.
‘‘Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;
Ādāya puttadārañca, vaṅke vasati pabbate’’.
‘‘So codito brāhmaṇiyā, brāhmaṇo kāmagiddhimā;
Aghaṃ taṃ paṭisevittha, vane vāḷamigākiṇṇe;
Khaggadīpinisevite.
‘‘Ādāya beḷuvaṃ daṇḍaṃ, aggihuttaṃ kamaṇḍaluṃ;
So pāvisi brahāraññaṃ, yattha assosi kāmadaṃ.
‘‘Taṃ paviṭṭhaṃ brahāraññaṃ, kokā naṃ parivārayuṃ;
Vikkandi so vippanaṭṭho, dūre panthā apakkami.
‘‘Tato so brāhmaṇo gantvā, bhogaluddho asaññato;
Vaṅkassorohaṇe naṭṭhe, imā gāthā abhāsatha’’.
‘‘Ko rājaputtaṃ nisabhaṃ, jayantamaparājitaṃ;
Bhaye khemassa dātāraṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
‘‘Yo yācataṃ patiṭṭhāsi, bhūtānaṃ dharaṇīriva;
Dharaṇūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
‘‘Yo yācataṃ gatī āsi, savantīnaṃva sāgaro;
Sāgarūpamaṃ [udadhūpamaṃ (sī. syā. pī.), tathūpamaṃ (ka.)] mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
‘‘Kalyāṇatitthaṃ sucimaṃ, sītūdakaṃ manoramaṃ;
Puṇḍarīkehi sañchannaṃ, yuttaṃ kiñjakkhareṇunā;
Rahadūpamaṃ [sarūpamaṃ (ka.)] mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
‘‘Assatthaṃva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
‘‘Nigrodhaṃva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
‘‘Ambaṃ iva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
‘‘Sālaṃ iva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
‘‘Dumaṃ iva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
‘‘Evañca me vilapato, paviṭṭhassa brahāvane;
Ahaṃ jānanti yo vajjā, nandiṃ so janaye mama.
‘‘Evañca me vilapato, paviṭṭhassa brahāvane;
Ahaṃ jānanti yo vajjā, tāya so ekavācāya;
Pasave puññaṃ anappakaṃ’’.
‘‘Tassa ceto paṭissosi, araññe luddako caraṃ;
Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;
Pabbājito sakā raṭṭhā, vaṅke vasati pabbate.
‘‘Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;
Ādāya puttadārañca, vaṅke vasati pabbate.
‘‘Akiccakārī dummedho, raṭṭhā pavanamāgato;
Rājaputtaṃ gavesanto, bako macchamivodake.
‘‘Tassa tyāhaṃ na dassāmi, jīvitaṃ idha brāhmaṇa;
Ayañhi te mayā nunno [mayā’ruḷho (ka.)], saro pissati lohitaṃ.
‘‘Siro te vajjhayitvāna, hadayaṃ chetvā sabandhanaṃ;
Panthasakuṇaṃ [bandhasakuṇaṃ (ka.)] yajissāmi, tuyhaṃ maṃsena brāhmaṇa.
‘‘Tuyhaṃ maṃsena medena, matthakena ca brāhmaṇa;
Āhutiṃ paggahessāmi, chetvāna hadayaṃ tava.
‘‘Taṃ me suyiṭṭhaṃ suhutaṃ, tuyhaṃ maṃsena brāhmaṇa;
Na ca tvaṃ rājaputtassa, bhariyaṃ putte ca nessasi’’.
‘‘Avajjho brāhmaṇo dūto, cetaputta suṇohi me;
Tasmā hi dūtaṃ na hanti, esa dhammo sanantano.
‘‘Nijjhattā sivayo sabbe, pitā naṃ daṭṭhumicchati;
Mātā ca dubbalā tassa, acirā cakkhūni jīyare.
‘‘Tesāhaṃ pahito dūto, cetaputta suṇohi me;
Rājaputtaṃ nayissāmi, yadi jānāsi saṃsa me.
‘‘Piyassa me piyo dūto, puṇṇapattaṃ dadāmi te’’;
‘‘Imañca madhuno tumbaṃ, migasatthiñca brāhmaṇa;
Tañca te desamakkhissaṃ, yattha sammati kāmado’’.
Jūjakapabbaṃ nāma.
Cūḷavanavaṇṇanā
‘‘Esa selo mahābrahme, pabbato gandhamādano;
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca [āsaṭañca (ka.)] masaṃ jaṭaṃ;
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
‘‘Ete nīlā padissanti, nānāphaladharā dumā;
Uggatā abbhakūṭāva, nīlā añjanapabbatā.
‘‘Dhavassakaṇṇā khadirā, sālā phandanamāluvā;
Sampavedhanti vātena, sakiṃ pītāva māṇavā.
‘‘Upari dumapariyāyesu, saṅgītiyova suyyare;
Najjuhā kokilasaṅghā [kokilā siṅghā (ka.)], sampatanti dumā dumaṃ.
‘‘Avhayanteva gacchantaṃ, sākhāpattasamīritā;
Ramayanteva āgantaṃ, modayanti nivāsinaṃ;
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
‘‘Ambā kapitthā panasā, sālā jambū vibhītakā;
Harītakī āmalakā, assatthā badarāni ca.
‘‘Cārutimbarukkhā cettha, nigrodhā ca kapitthanā;
Madhumadhukā thevanti, nīce pakkā cudumbarā.
‘‘Pārevatā bhaveyyā ca, muddikā ca madhutthikā;
Madhuṃ anelakaṃ tattha, sakamādāya bhuñjare.
‘‘Aññettha pupphitā ambā, aññe tiṭṭhanti dovilā;
Aññe āmā ca pakkā ca, bhekavaṇṇā tadūbhayaṃ.
‘‘Athettha heṭṭhā puriso, ambapakkāni gaṇhati;
Āmāni ceva pakkāni, vaṇṇagandharasuttame.
‘‘Ateva me acchariyaṃ, hiṅkāro paṭibhāti maṃ;
Devānamiva āvāso, sobhati nandanūpamo.
‘‘Vibhedikā nāḷikerā, khajjurīnaṃ brahāvane;
Mālāva ganthitā ṭhanti, dhajaggāneva dissare;
Nānāvaṇṇehi puppheti, nabhaṃ tārācitāmiva.
‘‘Kuṭajī kuṭṭhatagarā, pāṭaliyo ca pupphitā;
Punnāgā giripunnāgā, koviḷārā ca pupphitā.
‘‘Uddālakā somarukkhā, agaruphalliyā [agarubhalliyā (sī. syā. pī.)] bahū;
Puttajīvā [puṭajīvā (ka.)] ca kakudhā, asanā cettha pupphitā.
‘‘Kuṭajā salaḷā nīpā [nimbā (ka.)], kosambā labujā dhavā;
Sālā ca pupphitā tattha, palālakhalasannibhā.
‘‘Tassāvidūre pokkharaṇī, bhūmibhāge manorame;
Padumuppalasañchannā, devānamiva nandane.
‘‘Athettha puppharasamattā, kokilā mañjubhāṇikā;
Abhinādenti pavanaṃ, utusampupphite dume.
‘‘Bhassanti makarandehi, pokkhare pokkhare madhū;
Athettha vātā vāyanti, dakkhiṇā atha pacchimā;
Padumakiñjakkhareṇūhi, okiṇṇo hoti assamo.
‘‘Thūlā siṅghāṭakā cettha, saṃsādiyā pasādiyā [saṃsāriyā pasāriyā (ka.)];
Macchakacchapabyāviddhā, bahū cettha mupayānakā;
Madhuṃ bhisehi savati, khirasappimuḷālibhi.
‘‘Surabhī taṃ vanaṃ vāti, nānāgandhasamoditaṃ [nānāgandhasameritaṃ (sī. syā. pī.)];
Sammaddateva [samodateva (ka.)] gandhena, pupphasākhāhi taṃ vanaṃ;
Bhamarā pupphagandhena, samantā mabhināditā.
‘‘Athettha sakuṇā santi, nānāvaṇṇā bahū dijā;
Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
‘‘Nandikā jīvaputtā ca, jīvaputtā piyā ca no;
Piyā puttā piyā nandā, dijā pokkharaṇīgharā.
‘‘Mālāva ganthitā ṭhanti, dhajaggāneva dissare;
Nānāvaṇṇehi pupphehi, kusaleheva suganthitā [suganthikā (sī. pī.)];
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati’’.
‘‘Idañca me sattubhattaṃ, madhunā paṭisaṃyutaṃ;
Madhupiṇḍikā ca sukatāyo, sattubhattaṃ dadāmi te’’.
‘‘Tuyheva sambalaṃ hotu, nāhaṃ icchāmi sambalaṃ;
Itopi brahme gaṇhāhi, gaccha brahme yathāsukhaṃ.
‘‘Ayaṃ ekapadī eti, ujuṃ gacchati assamaṃ;
Isīpi accuto tattha, paṅkadanto rajassiro;
Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ.
‘‘Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati;
Taṃ tvaṃ gantvāna pucchassu, so te maggaṃ pavakkhati’’.
Idaṃ sutvā brahmabandhu, cetaṃ katvā padakkhiṇaṃ;
Udaggacitto pakkāmi, yenāsi accuto isi.
Cūḷavanavaṇṇanā.
Mahāvanavaṇṇanā
Gacchanto so bhāradvājo, addassa accutaṃ isiṃ;
Disvāna taṃ bhāradvājo, sammodi isinā saha.
‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;
Kacci uñchena yāpesi, kacci mūlaphalā bahū.
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
‘‘Kusalañceva me brahme, atho brahme anāmayaṃ;
Atho uñchena yāpemi, atho mūlaphalā bahū.
‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā mayhaṃ na vijjati.
‘‘Bahūni vassapūgāni, assame vasato mama;
Nābhijānāmi uppannaṃ, ābādhaṃ amanoramaṃ.
‘‘Svāgataṃ te mahābrahme, atho te adurāgataṃ;
Anto pavisa bhaddante, pāde pakkhālayassu te.
‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;
Phalāni khuddakappāni, bhuñja brahme varaṃ varaṃ.
‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;
Tato piva mahābrahme, sace tvaṃ abhikaṅkhasi’’.
‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;
Sañjayassa sakaṃ puttaṃ, sivīhi vippavāsitaṃ;
Tamahaṃ dassanamāgato, yadi jānāsi saṃsa me’’.
‘‘Na bhavaṃ eti puññatthaṃ, sivirājassa dassanaṃ;
Maññe bhavaṃ patthayati, rañño bhariyaṃ patibbataṃ;
Maññe kaṇhājinaṃ dāsiṃ, jāliṃ dāsañca icchasi.
‘‘Atha vā tayo mātāputte, araññā netumāgato;
Na tassa bhogā vijjanti, dhanaṃ dhaññañca brāhmaṇa’’.
‘‘Akuddharūpohaṃ bhoto [bhoto (sī. pī.)], nāhaṃ yācitumāgato;
Sādhu dassanamariyānaṃ, sannivāso sadā sukho.
‘‘Adiṭṭhapubbo sivirājā, sivīhi vippavāsito;
Tamahaṃ dassanamāgato, yadi jānāsi saṃsa me’’.
‘‘Esa selo mahābrahme, pabbato gandhamādano;
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
‘‘Ete nīlā padissanti, nānāphaladharā dumā;
Uggatā abbhakūṭāva nīlā añjanapabbatā.
‘‘Dhavassakaṇṇā khadirā, sālā phandanamāluvā;
Sampavedhanti vātena, sakiṃ pītāva māṇavā.
‘‘Upari dumapariyāyesu, saṅgītiyova suyyare;
Najjuhā kokilasaṅghā, sampatanti dumā dumaṃ.
‘‘Avhayanteva gacchantaṃ, sākhāpattasamīritā;
Ramayanteva āgantaṃ, modayanti nivāsinaṃ;
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
‘‘Karerimālā vitatā, bhūmibhāge manorame;
Saddalāharitā bhūmi, na tatthuddhaṃsate rajo.
‘‘Mayūragīvasaṅkāsā, tūlaphassasamūpamā;
Tiṇāni nātivattanti, samantā caturaṅgulā.
‘‘Ambā jambū kapitthā ca, nīce pakkā cudumbarā;
Paribhogehi rukkhehi, vanaṃ taṃ rativaḍḍhanaṃ.
‘‘Veḷuriyavaṇṇasannibhaṃ , macchagumbanisevitaṃ;
Suciṃ sugandhaṃ salilaṃ, āpo tatthapi sandati.
‘‘Tassāvidūre pokkharaṇī, bhūmibhāge manorame;
Padumuppalasañchannā, devānamiva nandane.
‘‘Tīṇi uppalajātāni, tasmiṃ sarasi brāhmaṇa;
Vicittaṃ nīlānekāni, setā lohitakāni ca.
‘‘Khomāva tattha padumā, setasogandhikehi ca;
Kalambakehi sañchanno, mucalindo nāma so saro.
‘‘Athettha padumā phullā, apariyantāva dissare;
Gimhā hemantikā phullā, jaṇṇutagghā upattharā.
‘‘Surabhī sampavāyanti, vicittapupphasanthatā;
Bhamarā pupphagandhena, samantā mabhināditā.
‘‘Athettha udakantasmiṃ, rukkhā tiṭṭhanti brāhmaṇa;
Kadambā pāṭalī phullā, koviḷārā ca pupphitā.
‘‘Aṅkolā kacchikārā ca, pārijaññā ca pupphitā;
Vāraṇā vayanā [sāyanā (sī. pī.), vuyhanā (syā.)] rukkhā, mucalindamubhato [mucalindamabhito (sī. pī.)] saraṃ.
‘‘Sirīsā setapārisā [setavārisā (sī. pī.)], sādhu vāyanti padmakā;
Nigguṇḍī sirīnigguṇḍī [saranigguṇḍī (ka.)], asanā cettha pupphitā.
‘‘Paṅgurā [paṅkurā (syā.), paṅgulā (ka.)] bahulā selā, sobhañjanā ca pupphitā;
Ketakā kaṇikārā ca, kanaverā ca pupphitā.
‘‘Ajjunā ajjukaṇṇā ca, mahānāmā ca pupphitā;
Supupphitaggā tiṭṭhanti, pajjalanteva kiṃsukā.
‘‘Setapaṇṇī sattapaṇṇā, kadaliyo kusumbharā;
Dhanutakkārī pupphehi, sīsapāvaraṇāni ca.
‘‘Acchivā sallavā [sabalā (sī.), simalā (pī.)] rukkhā, sallakiyo ca pupphitā;
Setageru ca tagarā, maṃsikuṭṭhā kulāvarā.
‘‘Daharā rukkhā ca vuddhā ca, akuṭilā cettha pupphitā;
Assamaṃ ubhato ṭhanti, agyāgāraṃ samantato.
‘‘Athettha udakantasmiṃ, bahujāto phaṇijjako;
Muggatiyo karatiyo, sevālasīsakā bahū.
‘‘Uddāpavattaṃ [uddhāpavattaṃ (syā. pī.)] ulluḷitaṃ, makkhikā hiṅgujālikā;
Dāsimakañjako [dāsimā koñjako (ka.)] cettha, bahū nīcekaḷambakā.
‘‘Elamphurakasañchannā [elambarakasañchannā (sī. pī.), eḷambakehi sañchannā (syā.)], rukkhā tiṭṭhanti brāhmaṇa;
Sattāhaṃ dhāriyamānānaṃ, gandho tesaṃ na chijjati.
‘‘Ubhato saraṃ mucalindaṃ, pupphā tiṭṭhanti sobhanā;
Indīvarehi sañchannaṃ, vanaṃ taṃ upasobhati.
‘‘Aḍḍhamāsaṃ dhāriyamānānaṃ, gandho tesaṃ na chijjati;
Nīlapupphī setavārī, pupphitā girikaṇṇikā;
Kalerukkhehi [kaṭerukehi (sī.), kaṭerukkhehi (pī.)] sañchannaṃ, vanaṃ taṃ tulasīhi ca.
‘‘Sammaddateva gandhena, pupphasākhāhi taṃ vanaṃ;
Bhamarā pupphagandhena, samantā mabhināditā.
‘‘Tīṇi kakkārujātāni, tasmiṃ sarasi brāhmaṇa;
Kumbhamattāni cekāni, murajamattāni tā ubho.
‘‘Athettha sāsapo bahuko, nādiyo [nāriyo (ka.)] haritāyuto;
Asī tālāva tiṭṭhanti, chejjā indīvarā bahū.
‘‘Apphoṭā suriyavallī ca, kāḷīyā [koḷīyā (ka.)] madhugandhiyā;
Asokā mudayantī ca, vallibho khuddapupphiyo.
‘‘Koraṇḍakā anojā ca, pupphitā nāgamallikā [nāgavallikā (sī. pī.)];
Rukkhamāruyha tiṭṭhanti, phullā kiṃsukavalliyo.
‘‘Kaṭeruhā ca vāsantī, yūthikā madhugandhiyā;
Niliyā sumanā bhaṇḍī, sobhati padumuttaro.
‘‘Pāṭalī samuddakappāsī, kaṇikārā ca pupphitā;
Hemajālāva dissanti, ruciraggi sikhūpamā.
‘‘Yāni tāni ca pupphāni, thalajānudakāni ca;
Sabbāni tattha dissanti, evaṃ rammo mahodadhi.
‘‘Athassā pokkharaṇiyā, bahukā vārigocarā;
Rohitā naḷapī [naḷape (ka.)] siṅgū, kumbhilā makarā susū.
‘‘Madhu ca madhulaṭṭhi ca, tālisā ca piyaṅgukā;
Kuṭandajā bhaddamuttā [unnakā bhaddamuṭṭhā ca (ka.)], setapupphā ca lolupā.
‘‘Surabhī ca rukkhā tagarā, bahukā tuṅgavaṇṭakā [tuṅgavallikā (ka.)];
Padmakā naradā kuṭṭhā, jhāmakā ca hareṇukā.
‘‘Haliddakā gandhasilā, hiriverā ca guggulā;
Vibhedikā corakā kuṭṭhā, kappurā ca kaliṅgukā.
‘‘Athettha sīhabyagghā ca, purisālū ca hatthiyo;
Eṇeyyā pasadā ceva, rohiccā sarabhā migā.
‘‘Koṭṭhasuṇā suṇopi ca, tuliyā naḷasannibhā;
Cāmarī calanī laṅghī, jhāpitā makkaṭā picu.
‘‘Kakkaṭā kaṭamāyā ca, ikkā goṇasirā bahū;
Khaggā varāhā nakulā, kāḷakettha bahūtaso.
‘‘Mahiṃsā soṇasiṅgālā, pampakā ca samantato;
Ākucchā pacalākā ca, citrakā cāpi dīpiyo.
‘‘Pelakā ca vighāsādā, sīhā gogaṇisādakā;
Aṭṭhapādā ca morā ca, bhassarā ca kukutthakā.
‘‘Caṅkorā kukkuṭā nāgā, aññamaññaṃ pakūjino;
Bakā balākā najjuhā, dindibhā kuñjavājitā [kuñjavādikā (sī. pī.)].
‘‘Byagghinasā lohapiṭṭhā, pammakā [pampakā (sī. pī.), cappakā (syā.), pabbakā (ka.)] jīvajīvakā;
Kapiñjarā tittirāyo, kulā ca paṭikutthakā.
‘‘Mandālakā celakeṭu, bhaṇḍutittiranāmakā;
Celāvakā piṅgalāyo [piṅgulāyo (sī. pī.)], goṭakā aṅgahetukā.
‘‘Karaviyā ca saggā ca, uhuṅkārā ca kukkuhā;
Nānādijagaṇākiṇṇaṃ, nānāsaranikūjitaṃ.
‘‘Athettha sakuṇā santi, nīlakā [sāḷikā (ka.)] mañjubhāṇikā;
Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
‘‘Athettha sakuṇā santi, dijā mañjussarā sitā;
Setacchikuṭā bhadrakkhā, aṇḍajā citrapekhuṇā.
‘‘Athettha sakuṇā santi, dijā mañjussarā sitā;
Sikhaṇḍī nīlagīvāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
‘‘Kukutthakā kuḷīrakā, koṭṭhā pokkharasātakā;
Kālāmeyyā baliyakkhā, kadambā suvasāḷikā.
‘‘Haliddā lohitā setā, athettha nalakā bahū;
Vāraṇā bhiṅgarājā ca, kadambā suvakokilā.
‘‘Ukkusā kurarā haṃsā, āṭā parivadentikā;
Pākahaṃsā atibalā, najjuhā jīvajīvakā.
‘‘Pārevatā ravihaṃsā, cakkavākā nadīcarā;
Vāraṇābhirudā rammā, ubho kālūpakūjino.
‘‘Athettha sakuṇā santi, nānāvaṇṇā bahū dijā;
Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
‘‘Athettha sakuṇā santi, nānāvaṇṇā bahū dijā;
Sabbe mañjū nikūjanti, mucalindamubhatosaraṃ.
‘‘Athettha sakuṇā santi, karaviyā nāma te dijā [karavī nāma te dijā (sī. pī.)];
Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
‘‘Athettha sakuṇā santi, karaviyā nāma te dijā;
Sabbe mañjū nikūjanti, mucalindamubhatosaraṃ.
‘‘Eṇeyyapasadākiṇṇaṃ, nāgasaṃsevitaṃ vanaṃ;
Nānālatāhi sañchannaṃ, kadalīmigasevitaṃ.
‘‘Athettha sāsapo bahuko [sāmā bahukā (syā. ka.)], nīvāro varako bahu;
Sāli akaṭṭhapāko ca, ucchu tattha anappako.
‘‘Ayaṃ ekapadī eti, ujuṃ gacchati assamaṃ;
Khudaṃ [khuddaṃ (syā. ka.)] pipāsaṃ aratiṃ, tattha patto na vindati;
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati’’.
Idaṃ sutvā brahmabandhu, isiṃ katvā padakkhiṇaṃ;
Udaggacitto pakkāmi, yattha vessantaro ahu’’.
Mahāvanavaṇṇanā.
Dārakapabbaṃ
‘‘Uṭṭhehi jāli patiṭṭha, porāṇaṃ viya dissati;
Brāhmaṇaṃ viya passāmi, nandiyo mābhikīrare’’.
‘‘Ahampi tāta passāmi, yo so brahmāva dissati;
Addhiko viya [atthiko viya (sī. pī.)] āyāti, atithī no bhavissati’’.
‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;
Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
‘‘Kusalañceva no brahme, atho brahme anāmayaṃ;
Atho uñchena yāpema, atho mūlaphalā bahū.
‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā amhaṃ [mayhaṃ (syā. ka.)] na vijjati’’.
‘‘Satta no māse vasataṃ, araññe jīvasokinaṃ [jīvisokinaṃ (syā.)];
Idampi paṭhamaṃ passāma, brāhmaṇaṃ devavaṇṇinaṃ;
Ādāya veḷuvaṃ daṇḍaṃ, aggihuttaṃ kamaṇḍaluṃ.
‘‘Svāgataṃ te mahābrahme, atho te adurāgataṃ;
Anto pavisa bhaddante, pāde pakkhālayassu te.
‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;
Phalāni khuddakappāni, bhuñja brahme varaṃ varaṃ.
‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;
Tato piva mahābrahme, sace tvaṃ abhikaṅkhasi.
‘‘Atha tvaṃ kena vaṇṇena, kena vā pana hetunā;
Anuppatto brahāraññaṃ, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
‘‘Yathā vārivaho pūro, sabbakālaṃ na khīyati;
Evaṃ taṃ yācitāgacchiṃ, putte me dehi yācito’’.
‘‘Dadāmi na vikampāmi, issaro naya brāhmaṇa;
Pāto gatā rājaputtī, sāyaṃ uñchāto ehiti.
‘‘Ekarattiṃ vasitvāna, pāto gacchasi brāhmaṇa;
Tassā nhāte upaghāte, atha ne māladhārine.
‘‘Ekarattiṃ vasitvāna, pāto gacchasi brāhmaṇa;
Nānāpupphehi sañchanne, nānāgandhehi bhūsite;
Nānāmūlaphalākiṇṇe, gaccha svādāya brāhmaṇa’’.
‘‘Na vāsamabhirocāmi, gamanaṃ mayha ruccati;
Antarāyopi me assa, gacchaññeva rathesabha.
‘‘Na hetā yācayogī naṃ, antarāyassa kāriyā;
Itthiyo mantaṃ [itthikāmantaṃ (ka.)] jānanti, sabbaṃ gaṇhanti vāmato.
‘‘Saddhāya dānaṃ dadato, māsaṃ adakkhi mātaraṃ;
Antarāyampi sā kayirā, gacchaññeva rathesabha.
‘‘Āmantayassu te putte, mā te mātaramaddasuṃ;
Saddhāya dānaṃ dadato, evaṃ puññaṃ pavaḍḍhati.
‘‘Āmantayassu te putte, mā te mātaramaddasuṃ;
Mādisassa dhanaṃ datvā, rāja saggaṃ gamissasi’’.
‘‘Sace tvaṃ nicchase daṭṭhuṃ, mama bhariyaṃ patibbataṃ;
Ayyakassapi dassehi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
‘‘Ime kumāre disvāna, mañjuke piyabhāṇine;
Patīto sumano vitto, bahuṃ dassati te dhanaṃ’’.
‘‘Acchedanassa bhāyāmi, rājaputta suṇohi me;
Rājadaṇḍāya maṃ dajjā, vikkiṇeyya haneyya vā;
Jino dhanañca dāse ca, gārayhassa brahmabandhuyā’’.
‘‘Ime kumāre disvāna, mañjuke piyabhāṇine;
Dhamme ṭhito mahārājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;
Laddhā pītisomanassaṃ, bahuṃ dassati te dhanaṃ’’.
‘‘Nāhaṃ tampi karissāmi, yaṃ maṃ tvaṃ anusāsasi;
Dārakeva ahaṃ nessaṃ, brāhmaṇyā paricārake’’.
‘‘Tato kumārā byathitā [byadhitā (sī. pī. ka.)], sutvā luddassa bhāsitaṃ;
Tena tena padhāviṃsu, jālī kaṇhājinā cubho’’.
‘‘Ehi tāta piyaputta, pūretha mama pāramiṃ;
Hadayaṃ mebhisiñcetha, karotha vacanaṃ mama.
‘‘Yānā nāvā ca me hotha, acalā bhavasāgare;
Jātipāraṃ tarissāmi, santāressaṃ sadevakaṃ’’.
‘‘Ehi amma piyadhīti, pūretha mama pāramiṃ [piyā me dānapāramī (syā. ka.)];
Hadayaṃ mebhisiñcetha, karotha vacanaṃ mama.
‘‘Yānā nāvā ca me hotha, acalā bhavasāgare;
Jātipāraṃ tarissāmi, uddharissaṃ sadevakaṃ’’.
‘‘Tato kumāre ādāya, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho;
Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano.
‘‘Tato kumāre ādāya, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho;
Brāhmaṇassa adā vitto, puttake dānamuttamaṃ.
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
Yaṃ kumāre padinnamhi, medanī sampakampatha.
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
Yaṃ pañjalikato rājā, kumāre sukhavacchite;
Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano’’.
‘‘Tato so brāhmaṇo luddo, lataṃ dantehi chindiya;
Latāya hatthe bandhitvā, latāya anumajjatha [anupajjatha (ka.)].
‘‘Tato so rajjumādāya, daṇḍañcādāya brāhmaṇo;
Ākoṭayanto te neti, sivirājassa pekkhato’’.
‘‘Tato kumārā pakkāmuṃ, brāhmaṇassa pamuñciya;
Assupuṇṇehi nettehi, pitaraṃ so udikkhati.
‘‘Vedhamassatthapattaṃva, pitu pādāni vandati;
Pitu pādāni vanditvā, idaṃ vacanamabravi.
‘‘Ammā ca tāta nikkhantā, tvañca no tāta dassasi;
Yāva ammampi passemu, atha no tāta dassasi.
‘‘Ammā ca tāta nikkhantā, tvañca no tāta dassasi;
Mā no tvaṃ tāta adadā, yāva ammāpi etu no;
Tadāyaṃ brāhmaṇo kāmaṃ, vikkiṇātu hanātu vā.
‘‘Balaṅkapādo [bilaṅkapādo (ka.)] andhanakho [addhanakho (sī. syā. pī.)], atho ovaddhapiṇḍiko [obandhapiṇḍiko (ka.)];
Dīghuttaroṭṭho capalo, kaḷāro bhagganāsako.
‘‘Kumbhodaro bhaggapiṭṭhi, atho visamacakkhuko;
Lohamassu haritakeso, valīnaṃ tilakāhato.
‘‘Piṅgalo ca vinato ca, vikaṭo ca brahā kharo;
Ajināni ca sannaddho, amanusso bhayānako.
‘‘Manusso udāhu yakkho, maṃsalohitabhojano;
Gāmā araññamāgamma, dhanaṃ taṃ tāta yācati.
‘‘Nīyamāne pisācena, kiṃ nu tāta udikkhasi;
Asmā nūna te hadayaṃ, āyasaṃ daḷhabandhanaṃ.
‘‘Yo no baddhe na jānāsi, brāhmaṇena dhanesinā;
Accāyikena luddena, yo no gāvova sumbhati.
‘‘Idheva acchataṃ kaṇhā, na sā jānāti kismiñci;
Migīva khīrasammattā, yūthā hīnā pakandati.
‘‘Na me idaṃ tathā dukkhaṃ, labbhā hi pumunā idaṃ;
Yañca ammaṃ na passāmi, taṃ me dukkhataraṃ ito.
‘‘Na me idaṃ tathā dukkhaṃ, labbhā hi pumunā idaṃ;
Yañca tātaṃ na passāmi, taṃ me dukkhataraṃ ito.
‘‘Sā nūna kapaṇā ammā, cirarattāya rucchati [rujjati (syā. ka.)];
Kaṇhājinaṃ apassantī, kumāriṃ cārudassaniṃ.
‘‘So nūna kapaṇo tāto, cirarattāya rucchati;
Kaṇhājinaṃ apassanto, kumāriṃ cārudassaniṃ.
‘‘Sā nūna kapaṇā ammā, ciraṃ rucchati assame;
Kaṇhājinaṃ apassantī, kumāriṃ cārudassaniṃ.
‘‘So nūna kapaṇo tāto, ciraṃ rucchati assame;
Kaṇhājinaṃ apassanto, kumāriṃ cārudassaniṃ.
‘‘Sā nūna kapaṇā ammā, cirarattāya rucchati;
Aḍḍharatte va ratte vā, nadīva avasucchati.
‘‘So nūna kapaṇo tāto, cirarattāya rucchati;
Aḍḍharatte va ratte vā, nadīva avasucchati.
‘‘Ime te jambukā rukkhā, vedisā sinduvārakā [sindhuvāritā (bahūsu)];
Vividhāni rukkhajātāni, tāni ajja jahāmase.
‘‘Assatthā panasā ceme, nigrodhā ca kapitthanā;
Vividhāni phalajātāni, tāni ajja jahāmase.
‘‘Ime tiṭṭhanti ārāmā, ayaṃ sītūdakā [sītodikā (sī. pī.)] nadī;
Yatthassu pubbe kīḷāma, tāni ajja jahāmase.
‘‘Vividhāni pupphajātāni, asmiṃ uparipabbate;
Yānassu pubbe dhārema, tāni ajja jahāmase.
‘‘Vividhāni phalajātāni, asmiṃ uparipabbate;
Yānassu pubbe bhuñjāma, tāni ajja jahāmase.
‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;
Yehissu pubbe kīḷāma, tāni ajja jahāmase’’.
‘‘Nīyamānā kumārā te, pitaraṃ etadabravuṃ;
Ammaṃ ārogyaṃ vajjāsi, tvañca tāta sukhī bhava.
‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;
Tāni ammāya dajjesi, sokaṃ tehi vinessati.
‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;
Tāni ammā udikkhantī, sokaṃ paṭivinessati.
‘‘Tato vessantaro rājā, dānaṃ datvāna khattiyo;
Paṇṇasālaṃ pavisitvā, kalunaṃ paridevayi’’.
‘‘Kaṃ nvajja chātā tasitā, uparucchanti dārakā;
Sāyaṃ saṃvesanākāle, ko ne dassati bhojanaṃ.
‘‘Kaṃ nvajja chātā tasitā, uparucchanti dārakā;
Sāyaṃ saṃvesanākāle, ammā chātamha detha no.
‘‘Kathaṃ nu pathaṃ gacchanti, pattikā anupāhanā;
Santā sūnehi pādehi, ko ne hatthe gahessati.
‘‘Kathaṃ nu so na lajjeyya, sammukhā paharaṃ mama;
Adūsakānaṃ puttānaṃ, alajjī vata brāhmaṇo.
‘‘Yopi me dāsidāsassa, añño vā pana pesiyo;
Tassāpi suvihīnassa, ko lajjī paharissati.
‘‘Vārijasseva me sato, baddhassa kumināmukhe;
Akkosati paharati, piye putte apassato.
‘‘Adu cāpaṃ gahetvāna, khaggaṃ bandhiya vāmato;
Ānessāmi sake putte, puttānañhi vadho dukho.
‘‘Aṭṭhānametaṃ [addhā hi metaṃ (pī.)] dukkharūpaṃ, yaṃ kumārā vihaññare;
Satañca dhammamaññāya, ko datvā anutappati’’.
‘‘Saccaṃ kirevamāhaṃsu, narā ekacciyā idha;
Yassa natthi sakā mātā, yathā natthi [pitā atthi (ka.)] tatheva so.
‘‘Ehi kaṇhe marissāma, natthattho jīvitena no;
Dinnamhāti [dinnamhāpi (sī. syā.), dinnamāsi (ka.)] janindena, brāhmaṇassa dhanesino;
Accāyikassa luddassa, yo no gāvova sumbhati.
‘‘Ime te jambukā rukkhā, vedisā sinduvārakā;
Vividhāni rukkhajātāni, tāni kaṇhe jahāmase.
‘‘Assatthā panasā ceme, nigrodhā ca kapitthanā;
Vividhāni phalajātāni, tāni kaṇhe jahāmase.
‘‘Ime tiṭṭhanti ārāmā, ayaṃ sītūdakā nadī;
Yatthassu pubbe kīḷāma, tāni kaṇhe jahāmase.
‘‘Vividhāni pupphajātāni, asmiṃ uparipabbate;
Yānassu pubbe dhārema, tāni kaṇhe jahāmase.
‘‘Vividhāni phalajātāni, asmiṃ uparipabbate;
Yānassu pubbe bhuñjāma, tāni kaṇhe jahāmase.
‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;
Yehissu pubbe kīḷāma, tāni kaṇhe jahāmase’’.
‘‘Nīyamānā kumārā te, brāhmaṇassa pamuñciya;
Tena tena padhāviṃsu, jālī kaṇhājinā cubho’’.
‘‘Tato so rajjumādāya, daṇḍañcādāya brāhmaṇo;
Ākoṭayanto te neti, sivirājassa pekkhato’’.
‘‘Taṃ taṃ kaṇhājināvoca, ayaṃ maṃ tāta brāhmaṇo;
Laṭṭhiyā paṭikoṭeti, ghare jātaṃva dāsiyaṃ.
‘‘Na cāyaṃ brāhmaṇo tāta, dhammikā honti brāhmaṇā;
Yakkho brāhmaṇavaṇṇena, khādituṃ tāta neti no;
Nīyamāne pisācena, kiṃ nu tāta udikkhasi’’.
‘‘Ime no pādakā dukkhā, dīgho caddhā suduggamo;
Nīce colambate sūriyo, brāhmaṇo ca dhāreti [tareti (sī. syā. pī.)] no.
‘‘Okandāmase [okkantāmasi (ka.)] bhūtāni, pabbatāni vanāni ca;
Sarassa sirasā vandāma, supatitthe ca āpake [āvake (ka.)].
‘‘Tiṇalatāni osadhyo, pabbatāni vanāni ca;
Ammaṃ ārogyaṃ vajjātha, ayaṃ no neti brāhmaṇo.
‘‘Vajjantu bhonto ammañca, maddiṃ asmāka mātaraṃ;
Sace anupatitukāmāsi, khippaṃ anupatiyāsi no.
‘‘Ayaṃ ekapadī eti, ujuṃ gacchati assamaṃ;
Tamevānupateyyāsi, api passesi ne lahuṃ.
‘‘Aho vata re jaṭinī, vanamūlaphalahārike [hāriyā (syā. ka.)];
Suññaṃ disvāna assamaṃ, taṃ te dukkhaṃ bhavissati.
‘‘Ativelaṃ nu ammāya, uñchā laddho anappako [uñchāladdhaṃ anappakaṃ (syā.)];
Yā no baddhe na jānāsi, brāhmaṇena dhanesinā.
‘‘Accāyikena luddena, yo no gāvova sumbhati;
Apajja ammaṃ passemu, sāyaṃ uñchāto āgataṃ.
‘‘Dajjā ammā brāhmaṇassa, phalaṃ khuddena missitaṃ;
Tadāyaṃ asito dhāto, na bāḷhaṃ dhārayeyya [tarayeyya (sī. syā. pī.)] no.
‘‘Sūnā ca vata no pādā, bāḷhaṃ dhāreti brāhmaṇo;
Iti tattha vilapiṃsu, kumārā mātugiddhino’’.
Dārakapabbaṃ nāma.
Maddīpabbaṃ
‘‘Tesaṃ lālappitaṃ sutvā, tayo vāḷā vane migā;
Sīho byaggho ca dīpi ca, idaṃ vacanamabravuṃ.
‘‘Mā heva no rājaputtī, sāyaṃ uñchāto āgamā;
Mā hevamhāka nibbhoge, heṭhayittha vane migā.
‘‘Sīho ca naṃ viheṭheyya, byaggho dīpi ca lakkhaṇaṃ;
Neva jālīkumārassa, kuto kaṇhājinā siyā;
Ubhayeneva jīyetha, patiṃ putte ca lakkhaṇā’’.
‘‘Khaṇittikaṃ me patitaṃ, dakkhiṇakkhi ca phandati;
Aphalā phalino rukkhā, sabbā muyhanti me disā.
‘‘Tassā sāyanhakālasmiṃ, assamāgamanaṃ pati;
Atthaṅgatamhi sūriye, vāḷā panthe upaṭṭhahuṃ.
‘‘Nīce colambate sūriyo, dūre ca vata assamo;
Yañca nesaṃ ito hassaṃ [hissaṃ (ka.)], taṃ te bhuñjeyyu bhojanaṃ.
‘‘So nūna khattiyo eko, paṇṇasālāya acchati;
Tosento dārake chāte, mamaṃ disvā anāyatiṃ.
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
Sāyaṃ saṃvesanākāle, khīrapītāva acchare.
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
Sāyaṃ saṃvesanākāle, vāripītāva acchare.
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, vacchā bālāva mātaraṃ.
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, haṃsāvuparipallale.
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, assamassāvidūrato.
‘‘Ekāyano ekapatho, sarā sobbhā ca passato;
Aññaṃ maggaṃ na passāmi, yena gaccheyya assamaṃ.
‘‘Migā namatthu rājāno, kānanasmiṃ mahabbalā;
Dhammena bhātaro hotha, maggaṃ me detha yācitā.
‘‘Avaruddhassāhaṃ bhariyā, rājaputtassa sirīmato;
Taṃ cāhaṃ nātimaññāmi, rāmaṃ sītāvanubbatā.
‘‘Tumhe ca putte passatha, sāyaṃ saṃvesanaṃ pati;
Ahañca putte passeyyaṃ, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
‘‘Bahuṃ cidaṃ mūlaphalaṃ, bhakkho cāyaṃ anappako;
Tato upaḍḍhaṃ dassāmi, maggaṃ me detha yācitā.
‘‘Rājaputtī ca no mātā, rājaputto ca no pitā;
Dhammena bhātaro hotha, maggaṃ me detha yācitā’’.
‘‘Tassā lālappamānāya, bahuṃ kāruññasañhitaṃ;
Sutvā nelapatiṃ vācaṃ, vāḷā panthā apakkamuṃ’’.
‘‘Imamhi naṃ padesamhi, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, vacchā bālāva mātaraṃ.
‘‘Imamhi naṃ padesamhi, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, haṃsāvuparipallale.
‘‘Imamhi naṃ padesamhi, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, assamassāvidūrato.
‘‘Dve migā viya [te migāviya (sī. syā. pī.)] ukkaṇṇā [okkaṇṇā (ka.)], samantā mabhidhāvino;
Ānandino pamuditā, vaggamānāva kampare;
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
‘‘Chakalīva migī chāpaṃ, pakkhī muttāva pañjarā;
Ohāya putte nikkhamiṃ, sīhīvāmisagiddhinī;
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
‘‘Idaṃ nesaṃ padakkantaṃ, nāgānamiva pabbate;
Citakā parikiṇṇāyo, assamassāvidūrato;
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
‘‘Vālikāyapi okiṇṇā, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
Samantā mabhidhāvanti, te na passāmi dārake.
‘‘Ye maṃ pure paccuṭṭhenti [paccudenti (sī. syā. pī.)], araññā dūramāyatiṃ;
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
‘‘Chakaliṃva migiṃ chāpā, paccuggantuna mātaraṃ;
Dūre maṃ pavilokenti [apalokenti (ka.), paṭivilokenti (syā.)], te na passāmi dārake.
‘‘Idaṃ nesaṃ kīḷānakaṃ, patitaṃ paṇḍubeḷuvaṃ;
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
‘‘Thanā ca mayhime pūrā, uro ca sampadālati;
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
‘‘Ucchaṅgeko vicināti, thanamekāvalambati;
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
‘‘Yassu sāyanhasamayaṃ, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
Ucchaṅge me vivattanti, te na passāmi dārake.
‘‘Ayaṃ so assamo pubbe, samajjo paṭibhāti maṃ;
Tyajja putte apassantyā, bhamate viya assamo.
‘‘Kimidaṃ appasaddova, assamo paṭibhāti maṃ;
Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
‘‘Kimidaṃ appasaddova, assamo paṭibhāti maṃ;
Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
‘‘Kimidaṃ tuṇhibhūtosi, api ratteva me mano;
Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
‘‘Kimidaṃ tuṇhibhūtosi, api ratteva me mano;
Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
‘‘Kacci nu me ayyaputta, migā khādiṃsu dārake;
Araññe iriṇe vivane, kena nītā me dārakā.
‘‘Adu te pahitā dūtā, adu suttā piyaṃvadā;
Adu bahi no nikkhantā, khiḍḍāsu pasutā nu te.
‘‘Nevāsaṃ kesā dissanti, hatthapādā ca jālino;
Sakuṇānañca opāto, kena nītā me dārakā.
‘‘Idaṃ tato dukkhataraṃ, sallaviddho yathā vaṇo;
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
‘‘Idampi dutiyaṃ sallaṃ, kampeti hadayaṃ mama;
Yañca putte na passāmi, tvañca maṃ nābhibhāsasi.
‘‘Ajjeva [ajja ce (syā.)] me imaṃ rattiṃ, rājaputta na saṃsasi;
Maññe okkantasantaṃ [ukkantasattaṃ (sī. pī.)] maṃ, pāto dakkhisi no mataṃ’’.
‘‘Nūna maddī varārohā, rājaputtī yasassinī;
Pāto gatāsi uñchāya, kimidaṃ sāyamāgatā’’.
‘‘Nanu tvaṃ saddamassosi, ye saraṃ pātumāgatā;
Sīhassapi nadantassa, byagghassa ca nikujjitaṃ.
‘‘Ahu pubbanimittaṃ me, vicarantyā brahāvane;
Khaṇitto me hatthā patito, uggīvañcāpi [uṅgīvañcāpi (ka.)] aṃsato.
‘‘Tadāhaṃ byathitā bhītā, puthu katvāna pañjaliṃ;
Sabbadisā namassissaṃ, api sotthi ito siyā.
‘‘Mā heva no rājaputto, hato sīhena dīpinā;
Dārakā vā parāmaṭṭhā, acchakokataracchihi.
‘‘Sīho byaggho ca dīpi ca, tayo vāḷā vane migā;
Te maṃ pariyāvaruṃ maggaṃ, tena sāyamhi āgatā.
‘‘Ahaṃ patiñca putte ca, āceramiva māṇavo;
Anuṭṭhitā divārattiṃ, jaṭinī brahmacārinī.
‘‘Ajināni paridahitvā, vanamūlaphalahāriyā;
Vicarāmi divārattiṃ, tumhaṃ kāmā hi puttakā.
‘‘Ahaṃ suvaṇṇahaliddiṃ, ābhataṃ paṇḍubeḷuvaṃ;
Rukkhapakkāni cāhāsiṃ, ime vo putta kīḷanā.
‘‘Imaṃ mūlāḷivattakaṃ, sālukaṃ ciñcabhedakaṃ;
Bhuñja khuddehi saṃyuttaṃ, saha puttehi khattiya.
‘‘Padumaṃ jālino dehi, kumudañca kumāriyā;
Māline passa naccante, sivi puttāni avhaya.
‘‘Tato kaṇhājināyapi, nisāmehi rathesabha;
Mañjussarāya vagguyā, assamaṃ upayantiyā [upaganthiyā (syā. ka.)].
‘‘Samānasukhadukkhamhā, raṭṭhā pabbājitā ubho;
Api sivi putte passesi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
‘‘Samaṇe brāhmaṇe nūna, brahmacariyaparāyaṇe;
Ahaṃ loke abhissapiṃ, sīlavante bahussute;
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho’’.
‘‘Ime te jambukā rukkhā, vedisā sinduvārakā;
Vividhāni rukkhajātāni, te kumārā na dissare.
‘‘Assatthā panasā ceme, nigrodhā ca kapitthanā;
Vividhāni phalajātāni, te kumārā na dissare.
‘‘Ime tiṭṭhanti ārāmā, ayaṃ sītūdakā nadī;
Yatthassu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.
‘‘Vividhāni pupphajātāni, asmiṃ uparipabbate;
Yānassu pubbe dhāriṃsu, te kumārā na dissare.
‘‘Vividhāni phalajātāni, asmiṃ uparipabbate;
Yānassu pubbe bhuñjiṃsu, te kumārā na dissare.
‘‘Ime te hatthikā assā, balibaddā ca te ime;
Yehissu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare’’.
‘‘Ime sāmā sasolūkā, bahukā kadalīmigā;
Yehissu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.
‘‘Ime haṃsā ca koñcā ca, mayūrā citrapekhuṇā;
Yehissu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare’’.
‘‘Imā tā vanagumbāyo, pupphitā sabbakālikā;
Yatthassu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.
‘‘Imā tā pokkharaṇī rammā, cakkavākūpakūjitā;
Mandālakehi sañchannā, padumuppalakehi ca;
Yatthassu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.
‘‘Na te kaṭṭhāni bhinnāni, na te udakamāhataṃ;
Aggipi te na hāpito, kiṃ nu mandova jhāyasi.
‘‘Piyo piyena saṅgamma, samo me [samohaṃ (syā.), sammohaṃ (ka.)] byapahaññati;
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho’’.
‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā’’.
‘‘Sā tattha paridevitvā, pabbatāni vanāni ca;
Punadevassamaṃ gantvā, rodi sāmikasantike [sāmikasantike rodi (sī. syā. pī.)].
‘‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
‘‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
‘‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
Vicaranti rukkhamūlesu, pabbatesu guhāsu ca’.
‘‘Iti maddī varārohā, rājaputtī yasassinī;
Bāhā paggayha kanditvā, tattheva patitā chamā’’.
‘‘Tamajjhapattaṃ rājaputtiṃ, udakenābhisiñcatha;
Assatthaṃ naṃ viditvāna, atha naṃ etadabravi’’.
‘‘Ādiyeneva te maddi, dukkhaṃ nakkhātumicchisaṃ;
Daliddo yācako vuḍḍho, brāhmaṇo gharamāgato.
‘‘Tassa dinnā mayā puttā, maddi mā bhāyi assasa;
Maṃ passa maddi mā putte, mā bāḷhaṃ paridevasi;
Lacchāma putte jīvantā, arogā ca bhavāmase.
‘‘Putte pasuñca dhaññañca, yañca aññaṃ ghare dhanaṃ;
Dajjā sappuriso dānaṃ, disvā yācakamāgataṃ;
Anumodāhi me maddi, puttake dānamuttamaṃ’’.
‘‘Anumodāmi te deva, puttake dānamuttamaṃ;
Datvā cittaṃ pasādehi, bhiyyo dānaṃ dado bhava.
‘‘Yo tvaṃ maccherabhūtesu, manussesu janādhipa;
Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano’’.
‘‘Ninnāditā te pathavī, saddo te tidivaṅgato;
Samantā vijjutā āguṃ, girīnaṃva patissutā.
‘‘Tassa te anumodanti, ubho nāradapabbatā;
Indo ca brahmā pajāpati, somo yamo vessavaṇo;
Sabbe devānumodanti, tāvatiṃsā saindakā.
‘‘Iti maddī varārohā, rājaputtī yasassinī;
Vessantarassa anumodi, puttake dānamuttamaṃ’’.
Maddīpabbaṃ nāma.
Sakkapabbaṃ
Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
Sakko brāhmaṇavaṇṇena, pāto tesaṃ adissatha.
‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;
Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
‘‘Kusalañceva no brahme, atho brahme anāmayaṃ;
Atho uñchena yāpema, atho mūlaphalā bahū.
‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā mayhaṃ na vijjati.
‘‘Satta no māse vasataṃ, araññe jīvasokinaṃ;
Idaṃ dutiyaṃ passāma, brāhmaṇaṃ devavaṇṇinaṃ;
Ādāya veḷuvaṃ daṇḍaṃ, dhārentaṃ ajinakkhipaṃ.
‘‘Svāgataṃ te mahābrahme, atho me adurāgataṃ;
Anto pavisa bhaddante, pāde pakkhālayassu te.
‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;
Phalāni khuddakappāni, bhuñja brahme varaṃ varaṃ.
‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;
Tato piva mahābrahme, sace tvaṃ abhikaṅkhasi.
‘‘Atha tvaṃ kena vaṇṇena, kena vā pana hetunā;
Anuppatto brahāraññaṃ, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
‘‘Yathā vārivaho pūro, sabbakālaṃ na khīyati;
Evaṃ taṃ yācitāgacchiṃ, bhariyaṃ me dehi yācito’’.
‘‘Dadāmi na vikampāmi, yaṃ maṃ yācasi brāhmaṇa;
Santaṃ nappaṭiguyhāmi, dāne me ramatī mano’’.
‘‘Maddiṃ hatthe gahetvāna, udakassa kamaṇḍaluṃ;
Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano.
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
Maddiṃ paricajantassa, medanī sampakampatha.
‘‘Neva sā maddī bhākuṭi, na sandhīyati na rodati;
Pekkhatevassa tuṇhī sā, eso jānāti yaṃ varaṃ’’.
‘‘Komārī yassāhaṃ bhariyā, sāmiko mama issaro;
Yassicche tassa maṃ dajjā, vikkiṇeyya haneyya vā’’.
‘‘Tesaṃ saṅkappamaññāya, devindo etadabravi;
Sabbe jitā te paccūhā, ye dibbā ye ca mānusā.
‘‘Ninnāditā te pathavī, saddo te tidivaṅgato;
Samantā vijjutā āguṃ, girīnaṃva patissutā.
‘‘Tassa te anumodanti, ubho nāradapabbatā;
Indo ca brahmā pajāpati, somo yamo vessavaṇo;
Sabbe devānumodanti, dukkarañhi karoti so.
‘‘Duddadaṃ dadamānānaṃ, dukkaraṃ kamma kubbataṃ;
Asanto nānukubbanti, sataṃ dhammo durannayo.
‘‘Tasmā satañca asataṃ, nānā hoti ito gati;
Asanto nirayaṃ yanti, santo saggaparāyaṇā.
‘‘Yametaṃ kumāre adā, bhariyaṃ adā vane vasaṃ;
Brahmayānamanokkamma, sagge te taṃ vipaccatu’’.
‘‘Dadāmi bhoto bhariyaṃ, maddiṃ sabbaṅgasobhanaṃ;
Tvañceva maddiyā channo, maddī ca patinā saha.
‘‘Yathā payo ca saṅkho ca, ubho samānavaṇṇino;
Evaṃ tuvañca maddī ca, samānamanacetasā.
‘‘Avaruddhettha araññasmiṃ, ubho sammatha assame;
Khattiyā gottasampannā, sujātā mātupettito;
Yathā puññāni kayirātha, dadantā aparāparaṃ’’.
‘‘Sakkohamasmi devindo, āgatosmi tavantike;
Varaṃ varassu rājisi, vare aṭṭha dadāmi te’’.
‘‘Varaṃ ce me ado sakka, sabbabhūtānamissara;
Pitā maṃ anumodeyya, ito pattaṃ sakaṃ gharaṃ;
Āsanena nimanteyya, paṭhametaṃ varaṃ vare.
‘‘Purisassa vadhaṃ na roceyyaṃ, api kibbisakārakaṃ;
Vajjhaṃ vadhamhā moceyyaṃ, dutiyetaṃ varaṃ vare.
‘‘Ye vuḍḍhā ye ca daharā, ye ca majjhimaporisā;
Mameva upajīveyyuṃ, tatiyetaṃ varaṃ vare.
‘‘Paradāraṃ na gaccheyyaṃ, sadārapasuto siyaṃ;
Thīnaṃ vasaṃ na gaccheyyaṃ, catutthetaṃ varaṃ vare.
‘‘Putto me sakka jāyetha, so ca dīghāyuko siyā;
Dhammena jine pathaviṃ, pañcametaṃ varaṃ vare.
‘‘Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
Dibbā bhakkhā pātubhaveyyuṃ, chaṭṭhametaṃ varaṃ vare.
‘‘Dadato me na khīyetha, datvā nānutapeyyahaṃ;
Dadaṃ cittaṃ pasādeyyaṃ, sattametaṃ varaṃ vare.
‘‘Ito vimuccamānāhaṃ, saggagāmī visesagū;
Anivatti tato assaṃ, aṭṭhametaṃ varaṃ vare’’.
‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, devindo etadabravi;
Aciraṃ vata te tato, pitā taṃ daṭṭhumessati’’.
‘‘Idaṃ vatvāna maghavā, devarājā sujampati;
Vessantare varaṃ datvā, saggakāyaṃ apakkami’’.
Sakkapabbaṃ nāma.
Mahārājapabbaṃ
‘‘Kassetaṃ mukhamābhāti, hemaṃ vuttattamagginā;
Nikkhaṃva jātarūpassa, ukkāmukhapahaṃsitaṃ.
‘‘Ubho sadisapaccaṅgā, ubho sadisalakkhaṇā;
Jālissa sadiso eko, ekā kaṇhājinā yathā.
‘‘Sīhā bilāva nikkhantā, ubho sampatirūpakā;
Jātarūpamayāyeva, ime dissanti dārakā’’.
‘‘Kuto nu bhavaṃ bhāradvāja, ime ānesi dārake;
Ajja raṭṭhaṃ anuppatto, kuhiṃ gacchasi brāhmaṇa’’ [idaṃ gāthaddhaṃ pī potthake natthi].
‘‘Mayhaṃ te dārakā deva, dinnā vittena sañjaya;
Ajja pannarasā ratti, yato laddhā [dinnā (sī. pī.)] me dārakā’’.
‘‘Kena vā vācapeyyena, sammāñāyena saddahe;
Ko tetaṃ dānamadadā, puttake dānamuttamaṃ’’.
‘‘Yo yācataṃ patiṭṭhāsi, bhūtānaṃ dharaṇīriva;
So me vessantaro rājā, puttedāsi vane vasaṃ.
‘‘Yo yācataṃ gatī āsi, savantīnaṃva sāgaro;
So me vessantaro rājā, puttedāsi vane vasaṃ’’.
‘‘Dukkaṭaṃ vata bho raññā, saddhena gharamesinā;
Kathaṃ nu puttake dajjā, araññe avaruddhako.
‘‘Imaṃ bhonto nisāmetha, yāvantettha samāgatā;
Kathaṃ vessantaro rājā, puttedāsi vane vasaṃ.
‘‘Dāsiṃ dāsaṃ ca [dāsaṃ dāsi ca (sī. pī.)] so dajjā, assaṃ cassatarīrathaṃ;
Hatthiñca kuñjaraṃ dajja, kathaṃ so dajja dārake’’.
‘‘Yassa nassa [natthi (sī. pī.)] ghare dāso, asso cassatarīratho;
Hatthī ca kuñjaro nāgo, kiṃ so dajjā pitāmaha’’.
‘‘Dānamassa pasaṃsāma, na ca nindāma puttakā;
Kathaṃ nu hadayaṃ āsi, tumhe datvā vanibbake’’.
‘‘Dukkhassa hadayaṃ āsi, atho uṇhampi passasi;
Rohinīheva tambakkhī, pitā assūni vattayi’’.
‘‘Yaṃ taṃ kaṇhājināvoca, ayaṃ maṃ tāta brāhmaṇo;
Laṭṭhiyā paṭikoṭeti, ghare jātaṃva dāsiyaṃ.
‘‘Na cāyaṃ brāhmaṇo tāta, dhammikā honti brāhmaṇā;
Yakkho brāhmaṇavaṇṇena, khādituṃ tāta neti no;
Nīyamāne pisācena, kinnu tāta udikkhasi’’.
‘‘Rājaputtī ca vo mātā, rājaputto ca vo pitā;
Pubbe me aṅgamāruyha, kiṃ nu tiṭṭhatha ārakā’’.
‘‘Rājaputtī ca no mātā, rājaputto ca no pitā;
Dāsā mayaṃ brāhmaṇassa, tasmā tiṭṭhāma ārakā’’.
‘‘Mā sammevaṃ avacuttha, ḍayhate hadayaṃ mama;
Citakāyaṃva me kāyo, āsane na sukhaṃ labhe.
‘‘Mā sammevaṃ avacuttha, bhiyyo sokaṃ janetha maṃ;
Nikkiṇissāmi dabbena, na vo dāsā bhavissatha.
‘‘Kimagghiyañhi vo tāta, brāhmaṇassa pitā adā;
Yathābhūtaṃ me akkhātha, paṭipādentu brāhmaṇaṃ’’.
‘‘Sahassagghañhi maṃ tāta, brāhmaṇassa pitā adā;
Atha [acchaṃ (sī. syā. ka.)] kaṇhājinaṃ kaññaṃ, hatthinā ca satena ca’’ [hatthiādisatena ca (syā.), hatthinādisatena ca (ka.)].
‘‘Uṭṭhehi katte taramāno, brāhmaṇassa avākara;
Dāsisataṃ dāsasataṃ, gavaṃ hatthusabhaṃ sataṃ;
Jātarūpasahassañca , puttānaṃ dehi nikkayaṃ.
‘‘Tato kattā taramāno, brāhmaṇassa avākari;
Dāsisataṃ dāsasataṃ, gavaṃ hatthusabhaṃ sataṃ;
Jātarūpasahassañca, puttānaṃdāsi nikkayaṃ’’.
‘‘Nikkiṇitvā nahāpetvā, bhojayitvāna dārake;
Samalaṅkaritvā bhaṇḍena, ucchaṅge upavesayuṃ.
‘‘Sīsaṃ nhāte sucivatthe, sabbābharaṇabhūsite;
Rājā aṅke karitvāna, ayyako paripucchatha.
‘‘Kuṇḍale ghusite māle, sabbābharaṇabhūsite;
Rājā aṅke karitvāna, idaṃ vacanamabravi.
‘‘Kacci ubho arogā te, jāli mātāpitā tava;
Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
‘‘Atho ubho arogā me, deva mātāpitā mama;
Atho uñchena yāpenti, atho mūlaphalā bahū.
‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā nesaṃ na vijjati.
‘‘Khaṇantālukalambāni, bilāni takkalāni ca;
Kolaṃ bhallātakaṃ bellaṃ, sā no āhatva posati.
‘‘Yañceva sā āharati, vanamūlaphalahāriyā;
Taṃ no sabbe samāgantvā, rattiṃ bhuñjāma no divā.
‘‘Ammāva no kisā paṇḍu, āharantī dumapphalaṃ;
Vātātapena sukhumālī, padumaṃ hatthagatāmiva.
‘‘Ammāya patanūkesā, vicarantyā brahāvane;
Vane vāḷamigākiṇṇe, khaggadīpinisevite.
‘‘Kesesu jaṭaṃ bandhitvā, kacche jallamadhārayi;
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
‘‘Puttā piyā manussānaṃ, lokasmiṃ udapajjisuṃ;
Na hi nūnamhākaṃ ayyassa, putte sneho ajāyatha’’.
‘‘Dukkaṭañca hi no putta, bhūnahaccaṃ kataṃ mayā;
Yohaṃ sivīnaṃ vacanā, pabbājesimadūsakaṃ.
‘‘Yaṃ me kiñci idha atthi, dhanaṃ dhaññañca vijjati;
Etu vessantaro rājā, siviraṭṭhe pasāsatu’’.
‘‘Na deva mayhaṃ vacanā, ehiti sivisuttamo;
Sayameva devo gantvā, siñca bhogehi atrajaṃ’’.
‘‘Tato senāpatiṃ rājā, sajjayo ajjhabhāsatha;
Hatthī assā rathā pattī, senā sannāhayantu naṃ;
Negamā ca maṃ anventu, brāhmaṇā ca purohitā.
‘‘Tato saṭṭhisahassāni, yodhino [yuthino (ka.)] cārudassanā;
Khippamāyantu sannaddhā, nānāvaṇṇehilaṅkatā.
‘‘Nīlavatthadharā neke [nīlavaṇṇadharāneke (sī. pī.), nīlavatthadharā eke (?)], pītāneke nivāsitā;
Aññe lohitauṇhīsā, suddhāneke nivāsitā;
Khippamāyantu sannaddhā, nānāvaṇṇehilaṅkatā.
‘‘Himavā yathā gandhadharo, pabbato gandhamādano;
Nānārukkhehi sañchanno, mahābhūtagaṇālayo.
‘‘Osadhehi ca dibbehi, disā bhāti pavāti ca;
Khippamāyantu sannaddhā, disā bhantu pavantu ca.
‘‘Tato nāgasahassāni, yojayantu catuddasa;
Suvaṇṇakacchā mātaṅgā, hemakappanavāsasā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, tomaraṅkusapāṇibhi;
Khippamāyantu sannaddhā, hatthikkhandhehi dassitā.
‘‘Tato assasahassāni, yojayantu catuddasa;
Ājānīyāva jātiyā, sindhavā sīghavāhanā.
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, illiyācāpadhāribhi;
Khippamāyantu sannaddhā, assapiṭṭhe alaṅkatā.
‘‘Tato rathasahassāni, yojayantu catuddasa;
Ayosukatanemiyo, suvaṇṇacitapakkhare.
‘‘Āropentu dhaje tattha, cammāni kavacāni ca;
Vippālentu [vipphālentu (sī. syā. pī.)] ca cāpāni, daḷhadhammā pahārino;
Khippamāyantu sannaddhā, rathesu rathajīvino’’.
‘‘Lājāolopiyā [lājā olokirā (ka.)] pupphā, mālāgandhavilepanā;
Agghiyāni ca tiṭṭhantu, yena maggena ehiti.
‘‘Gāme gāme sataṃ kumbhā, merayassa surāya ca;
Maggamhi patitiṭṭhantu [patitā ṭhantu (syā. ka.)], yena maggena ehiti.
‘‘Maṃsā pūvā saṅkuliyo, kummāsā macchasaṃyutā;
Maggamhi patitiṭṭhantu, yena maggena ehiti.
‘‘Sappi telaṃ dadhi khīraṃ, kaṅgubījā [kaṅguvīhi (sī. pī.), kaṅgupiṭṭhā (syā.)] bahū surā;
Maggamhi patitiṭṭhantu, yena maggena ehiti.
‘‘Āḷārikā ca sūdā ca, naṭanaṭṭakagāyino;
Pāṇissarā kumbhathūṇiyo, mandakā sokajjhāyikā [sokacchāyikā (ka.)].
‘‘Āhaññantu sabbavīṇā, bheriyo dindimāni ca;
Kharamukhāni dhamentu [vadantu (sī. pī.)], nadantu ekapokkharā.
‘‘Mudiṅgā paṇavā saṅkhā, godhā parivadentikā;
Dindimāni ca haññantu, kutumpa [kuṭumbā (sī. syā. pī.)] dindimāni ca’’.
‘‘Sā senā mahatī āsi, uyyuttā sivivāhinī;
Jālinā magganāyena, vaṅkaṃ pāyāsi pabbataṃ.
‘‘Koñcaṃ nadati mātaṅgo, kuñjaro saṭṭhihāyano;
Kacchāya baddhamānāya, koñcaṃ nadati vāraṇo.
‘‘Ājānīyā hasiyanti [hasissiṃsu (sī. pī.)], nemighoso ajāyatha;
Abbhaṃ rajo acchādesi, uyyuttā sivivāhinī.
‘‘Sā senā mahatī āsi, uyyuttā hārahārinī;
Jālinā magganāyena, vaṅkaṃ pāyāsi pabbataṃ.
‘‘Te pāviṃsu brahāraññaṃ, bahusākhaṃ mahodakaṃ [bahudijaṃ (pī.)];
Puppharukkhehi sañchannaṃ, phalarukkhehi cūbhayaṃ.
‘‘Tattha bindussarā vaggū, nānāvaṇṇā bahū dijā;
Kūjantamupakūjanti, utusampupphite dume.
‘‘Te gantvā dīghamaddhānaṃ, ahorattānamaccaye;
Padesaṃ taṃ upāgacchuṃ, yattha vessantaro ahu’’.
Mahārājapabbaṃ nāma.
Chakhattiyakammaṃ
‘‘Tesaṃ sutvāna nigghosaṃ, bhīto vessantaro ahu;
Pabbataṃ abhiruhitvā, bhīto senaṃ udikkhati.
‘‘Iṅgha maddi nisāmehi, nigghoso yādiso vane;
Ājānīyā hasiyanti, dhajaggāni ca dissare.
‘‘Ime nūna araññasmiṃ, migasaṅghāni luddakā;
Vāgurāhi parikkhippa, sobbhaṃ pātetvā tāvade;
Vikkosamānā tibbāhi, hanti nesaṃ varaṃ varaṃ.
‘‘Yathā mayaṃ adūsakā, araññe avaruddhakā;
Amittahatthattaṃ gatā, passa dubbalaghātakaṃ’’.
‘‘Amittā nappasāheyyuṃ, aggīva udakaṇṇave;
Tadeva tvaṃ vicintehi, api sotthi ito siyā’’.
‘‘Tato vessantaro rājā, orohitvāna pabbatā;
Nisīdi paṇṇasālāyaṃ, daḷhaṃ katvāna mānasaṃ’’.
‘‘Nivattayitvāna rathaṃ, vuṭṭhapetvāna seniyo;
Ekaṃ araññe viharantaṃ, pitā puttaṃ upāgami.
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, ekaṃso pañjalīkato;
Parikiṇṇo [parikkhitto (sī. pī.)] amaccehi, puttaṃ siñcitumāgami.
‘‘Tatthaddasa kumāraṃ so, rammarūpaṃ samāhitaṃ;
Nisinnaṃ paṇṇasālāyaṃ, jhāyantaṃ akutobhayaṃ.
‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, pitaraṃ puttagiddhinaṃ;
Vessantaro ca maddī ca, paccuggantvā avandisuṃ.
‘‘Maddī ca sirasā pāde, sasurassābhivādayi;
‘Maddī ahañhi te deva, pāde vandāmi te suṇhā’ [husā (sī. syā. pī.)];
Tesu tattha palisajja, pāṇinā parimajjatha’’.
‘‘Kacci vo kusalaṃ putta, kacci putta anāmayaṃ;
Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
‘‘Atthi no jīvikā deva, sā ca yādisakīdisā;
Kasirā jīvikā homa [ahosi (?)], uñchācariyāya jīvitaṃ.
‘‘Aniddhinaṃ mahārāja, dametassaṃva sārathi;
Tyamhā aniddhikā dantā, asamiddhi dameti no.
‘‘Api no kisāni maṃsāni, pitu mātu adassanā;
Avaruddhānaṃ mahārāja, araññe jīvasokinaṃ’’.
‘‘Yepi te siviseṭṭhassa, dāyādāpattamānasā;
Jālī kaṇhājinā cubho, brāhmaṇassa vasānugā;
Accāyikassa luddassa, yo ne gāvova sumbhati.
‘‘Te rājaputtiyā putte, yadi jānātha saṃsatha;
Pariyāpuṇātha no khippaṃ, sappadaṭṭhaṃva māṇavaṃ’’.
‘‘Ubho kumārā nikkītā, jālī kaṇhājinā cubho;
Brāhmaṇassa dhanaṃ datvā, putta mā bhāyi assasa’’.
‘‘Kacci nu tāta kusalaṃ, kacci tāta anāmayaṃ;
Kacci nu tāta me mātu, cakkhu na parihāyati’’.
‘‘Kusalañceva me putta, atho putta anāmayaṃ;
Atho ca putta te mātu, cakkhu na parihāyati’’.
‘‘Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;
Kacci phīto janapado, kacci vuṭṭhi na chijjati’’.
‘‘Atho arogaṃ yoggaṃ me, atho vahati vāhanaṃ;
Atho phīto janapado, atho vuṭṭhi na chijjati’’.
‘‘Iccevaṃ mantayantānaṃ, mātā nesaṃ adissatha;
Rājaputtī giridvāre, pattikā anupāhanā.
‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, mātaraṃ puttagiddhiniṃ;
Vessantaro ca maddī ca, paccuggantvā avandisuṃ.
‘‘Maddī ca sirasā pāde, sassuyā abhivādayi;
Maddī ahañhi te ayye, pāde vandāmi te suṇhā’’.
‘‘Maddiñca puttakā disvā, dūrato sotthimāgatā;
Kandantā mabhidhāviṃsu, vacchabālāva mātaraṃ.
‘‘Maddī ca puttake disvā, dūrato sotthimāgate;
Vāruṇīva pavedhentī, thanadhārābhisiñcatha’’.
‘‘Samāgatānaṃ ñātīnaṃ, mahāghoso ajāyatha;
Pabbatā samanādiṃsu, mahī pakampitā ahu.
‘‘Vuṭṭhidhāraṃ pavattento, devo pāvassi tāvade;
Atha vessantaro rājā, ñātīhi samagacchatha.
‘‘Nattāro suṇisā putto, rājā devī ca ekato;
Yadā samāgatā āsuṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ.
‘‘Pañjalikā tassa yācanti, rodantā bherave vane;
Vessantarañca maddiñca, sabbe raṭṭhā samāgatā;
Tvaṃ nosi issaro rājā, rajjaṃ kāretha no ubho’’.
Chakhattiyakammaṃ nāma.
‘‘Dhammena rajjaṃ kārentaṃ, raṭṭhā pabbājayittha maṃ;
Tvañca jānapadā ceva, negamā ca samāgatā’’.
‘‘Dukkaṭañca hi no putta, bhūnahaccaṃ kataṃ mayā;
Yohaṃ sivīnaṃ vacanā, pabbājesimadūsakaṃ’’.
‘‘Yena kenaci vaṇṇena, pitu dukkhaṃ udabbahe;
Mātu bhaginiyā cāpi, api pāṇehi attano’’.
‘‘Tato vessantaro rājā, rajojallaṃ pavāhayi;
Rajojallaṃ pavāhetvā, saṅkhavaṇṇaṃ [saccavaṇṇaṃ (sī. syā.)] adhārayi’’.
‘‘Sīsaṃ nhāto sucivattho, sabbābharaṇabhūsito;
Paccayaṃ nāgamāruyha, khaggaṃ bandhi parantapaṃ.
‘‘Tato saṭṭhisahassāni, yodhino cārudassanā;
Sahajātā pakiriṃsu, nandayantā rathesabhaṃ.
‘‘Tato maddimpi nhāpesuṃ, sivikaññā samāgatā;
Vessantaro taṃ pāletu, jālī kaṇhājinā cubho;
Athopi taṃ mahārājā, sañjayo abhirakkhatu’’.
‘‘Idañca paccayaṃ laddhā, pubbe saṃklesamattano;
Ānandiyaṃ ācariṃsu, ramaṇīye giribbaje.
‘‘Idañca paccayaṃ laddhā, pubbe saṃklesamattano;
Ānandi vittā sumanā, putte saṅgamma lakkhaṇā.
‘‘Idañca paccayaṃ laddhā, pubbe saṃklesamattano;
Ānandi vittā patītā, saha puttehi lakkhaṇā’’.
‘‘Ekabhattā pure āsiṃ, niccaṃ thaṇḍilasāyinī;
Iti metaṃ vataṃ āsi, tumhaṃ kāmā hi puttakā.
‘‘Taṃ me vataṃ samiddhajja, tumhe saṅgamma puttakā;
Mātujampi taṃ pāletu, pitujampi ca puttaka;
Athopi taṃ mahārājā, sañjayo abhirakkhatu.
‘‘Yaṃ kiñcitthi kataṃ puññaṃ, mayhañceva pitucca te;
Sabbena tena kusalena, ajaro amaro bhava’’.
‘‘Kappāsikañca koseyyaṃ, khomakoṭumbarāni ca;
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
‘‘Tato hemañca kāyūraṃ, gīveyyaṃ ratanāmayaṃ;
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
‘‘Tato hemañca kāyūraṃ, aṅgadaṃ maṇimekhalaṃ;
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
‘‘Uṇṇataṃ mukhaphullañca, nānāratte ca māṇike [māṇiye (sī. pī.)];
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
‘‘Uggatthanaṃ giṅgamakaṃ, mekhalaṃ pāṭipādakaṃ [paṭipādukaṃ (sī. syā.), pālipādakaṃ (pī.)];
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
‘‘Suttañca suttavajjañca, upanijjhāya seyyasi;
Asobhatha rājaputtī, devakaññāva nandane.
‘‘Sīsaṃ nhātā sucivatthā, sabbālaṅkārabhūsitā;
Asobhatha rājaputtī, tāvatiṃseva accharā.
‘‘Kadalīva vātacchupitā, jātā cittalatāvane;
Dantāvaraṇasampannā, rājaputtī asobhatha.
‘‘Sakuṇī mānusinīva, jātā cittapattā patī;
Nigrodhapakkabimboṭṭhī, rājaputtī asobhatha.
‘‘Tassā ca nāgamānesuṃ, nātibaddhaṃva kuñjaraṃ;
Sattikkhamaṃ sarakkhamaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ.
‘‘Sā maddī nāgamāruhi, nātibaddhaṃva kuñjaraṃ;
Sattikkhamaṃ sarakkhamaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ’’.
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha migā ahuṃ;
Vessantarassa tejena, naññamaññaṃ viheṭhayuṃ.
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha dijā ahuṃ;
Vessantarassa tejena, naññamaññaṃ viheṭhayuṃ.
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha migā ahuṃ;
Ekajjhaṃ sannipātiṃsu, vessantare payātamhi;
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha dijā ahuṃ;
Ekajjhaṃ sannipātiṃsu, vessantare payātamhi;
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha migā ahuṃ;
Nāssu mañjū nikūjiṃsu, vessantare payātamhi;
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha dijā ahuṃ;
Nāssu mañjū nikūjiṃsu, vessantare payātamhi;
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Paṭiyatto rājamaggo, vicitto pupphasanthato;
Vasi vessantaro yattha, yāvatāva jetuttarā.
‘‘Tato saṭṭhisahassāni, yodhino cārudassanā;
Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Karoṭiyā cammadharā, illīhatthā [indihatthā (syā. ka.), khaggahatthā (sī. pī.)] suvammino;
Purato paṭipajjiṃsu, vessantare payātamhi;
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Te pāvisuṃ puraṃ rammaṃ, mahāpākāratoraṇaṃ;
Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ.
‘‘Vittā jānapadā āsuṃ, negamā ca samāgatā;
Anuppatte kumāramhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Celukkhepo avattittha, āgate dhanadāyake;
Nandiṃ pavesi [nandi-ppavesi (sī. syā. pī.)] nagare, bandhanā mokkho aghosatha.
‘‘Jātarūpamayaṃ vassaṃ, devo pāvassi tāvade;
Vessantare paviṭṭhamhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
‘‘Tato vessantaro rājā, dānaṃ datvāna khattiyo;
Kāyassa bhedā sappañño, saggaṃ so upapajjathā’’ti.
Vessantarajātakaṃ dasamaṃ.
Mahānipāta niṭṭhitā.
Jātakapāḷi niṭṭhitā.
* Bài viết trích trong Khuddakanikāya >> Suttapiṭaka >> Tipiṭaka (Mūla), nguồn Tipitaka.org. Tải sách PDF tại đây.
TẢI MOBILE APP PHẬT GIÁO THERAVĀDA ĐỂ XEM THÊM NHIỀU THÔNG TIN HỮU ÍCH (ANDROID & IOS)